ЖЫЛДЫҚ АҒЫНДЫ ҮЛЕСТІРІЛІМІН «НАҚТЫ ЖЫЛ» ӘДІСІМЕН АНЫҚТАУ

Су өтімінің берілген мәіметтерінің болуына байланысты екі түрге бөлеміз:

- жеткілікті және ұзақ бақылау қатары бар;

- бақылау қатарының мәліметтері жоқ.

Есептеулер келесі кезекпен орындалады:

1. Қызылсу өзені - Бақабұлақ тұстамасы F=201 км²; Н_ср=2500 м.

2. Гидрологиялық мезгілдерді бөлу. [8] бөлімінде көрсетілген шарттарға сәйкес жүргізіледі. Сонда: шектелген кезең: IV- IX айлар болса, оның ішінде, шектелген мезгіл: IV – V айлар.

3. Су өтімдерінің жылдық сомасы және көпжылдық кескіндегі бөлінген кезеңдер мен мезгілдер анықталады Көпжылдық кескінде, 7-кесте:

а) бір жылға: мысалы, 1933 жыл: (35)

м³/с,

б) шектелген кезеңге: ; (36)

Мысалы, 1938 жыл: м³/с,

в) Шектелген мезгілге: (37)

Мысалыға, 1938 жылға: м³/с, 7-кесте;

4. Жылдық, шектелген кезеңнің, шектелген мезгілдің су өтімін кему ретімен орналастырады.

5. Эмпирикалық қамтамасыздықты анықтайды [8]

. (38)

6. Кему ретімен орналастырылған жылдық, шектелген кезеңнің, шектелген мезгіл су өтімінің сомаларына сәйкес жылдары да сол ретпен орналастырылады, 7-кесте.

7. Жылдық, шектелген кезеңнің, шектелген мезгілдің су өтімдерінің сомасының шамалары қай қамтамасыздық кезінде берілген мәндерге ең жақын, сол жылды таңдаймыз. 7– кестеден р=95% қамтамасыздық кезіндегі сәйкес

7-кесте. Су өтімінің жылішілік үлестірімін нағыз жыл әдісімен анықтау

№	Жыл	Қосындылық су шығыны,	Қосындылық су шығыны кему ретімен,	Cу өтімінің эмпирикалық қамтамасыздығы, р	Қосындылық су шығыны жылдары
∑	∑	∑	∑	∑			Жылдық	Лимиттік кезеңдегі	Лимиттік мезгілдегі

		18,24	14,75	6,10	24,55	18,58	8,13	3,57
		16,01	10,92	4,74	22,67	16,42	7,80	7,14
		16,35	13,05	4,71	22,06	15,53	6,90	10,71
		14,76	9,79	4,85	21,54	14,75	6,31	14,29
		15,71	10,75	5,39	20,3	14,65	6,24	17,85
		21,54	16,42	5,82	20,17	14,49	6,23	21,42
		22,06	15,53	7,80	19,63	14,37	6,18
		12,33	8,04	4,04	19,14	14,03	6,10	28,57
		11,69	8,29	4,30	19,03	13,98	5,82	32,14
		13,86	10,25	4,95	18,71	13,88	5,79	35,71
		15,24	10,74	5,10	18,35	13,08	5,77	39,29
		14,16	9,66	4,83	18,24	13,05	5,60	42,86
		18,71	11,32	5,12	18,21	12,38	5,52	46,42
		24,55	18,58	8,13	17,06	11,66	5,39
		20,17	14,37	5,79	16,91	11,42	5,29	53,57
		13,52	8,59	3,99	16,68	11,32	5,13	57,14
		19,03	13,88	6,31	16,35	10,95	5,12	60,71
		18,35	13,08	6,24	16,16	10,92	5,10	64,29
		17,06	11,42	5,60	16,01	10,75	4,95	67,86
		19,14	14,03	5,77	15,71	10,74	4,85	71,43
		19,63	13,98	6,90	15,24	10,25	4,83
		16,16	10,04	4,63	14,76	10,04	4,74	78,57
		22,67	14,49	6,23	14,16	9,79	4,71	82,14
		20,3	14,65	6,18	13,86	9,66	4,63	85,71
		18,21	12,38	5,29	13,52	8,59	4,30	89,29
		16,68	10,95	5,13	12,33	8,29	4,04	92,86
		16,91	11,66	5,52	11,69	8,04	3,99	96,42

мәндер әр түрлі жылдарда орын алғаны көрінеді. Бір жылдық су өтімінің сомасы үшін – 1944 жыл, шектелген кезеңнің су өтімі сомасы үшін 1943 жыл, шектелген мезгілдегі су өтімі сомасы үшін – 1951 жыл. Осы жерден бұл әдіс арқылы есептік жылішілік су өтімін анықтауға келмейтінін көреміз. Себебі, жылдар сәйкес келмейді. Мұндай жағдайларда тұтастыру әдісіне көшеді. Егер жылдар сәйкес келсе, онда су өтімінің есептік гидрографы ретінде сол таңдалған жылдың гидрографын аламыз.

8. Жылдық су өтімінің статистикалық параметрлерін анықтайды (1.1– бөлімде көрсетілген әдіспен): .

Мысалы: м³/с; ; (1.1– бөлім).

9. Тәуелділікке байланысты есептік жылдық су өтімі табылады (1):

Онда, м³/с.

10. Есептік жылдық су өтімі мен есептік нағыз жылдың су өтімімен салыстырылады. Егер су өтімдерінде ауытқулар бар болса, есептік жылдың су өтіміне түзету коэффициенті енгізіледі:

(39)

11. Тәуелділік бойынша К коэффициентіне сәйкес нақты жылдың гидрографына түзетулер орындайды:

12. Нақты жылды анықтап, сол 1944 жылдағы әр бір айдағы су шығынына (39) формуладан шыққан коэффициентті көбейтіп шағамын,

8-кесте:

1944 ж. айлары	I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	XI	XII
Q_н.ж·К	0,60	0,67	0,71	0,59	0,98	1,27	2,18	2,42	1,42	0,62	0,54	0,50

Q_{н.ж ор} Q_op, 0,97 0,97;

13. 8- кесте бойынша нақты жылдың гидрографын тұрғызамыз, 3-сурет.