Көкөніс-бақшадақылдарының зиянкестері мен аурулары.

Капуста ақ көбелегі (Pieris brassicae L.) Көкөніс зиянкестерінің ең көп зиян келтіретін түрі қырыққабат ақ көбелегі. Қырыққабат ақ көбелегінің ұшып шығуы сәуір айының үшінші онкүндігінде байқалды.

Жұптасуы үшінші онкүндігінің аяғында тіркелді. Жұмыртқалауы мен құрттарының шығуы мамыр айының басында тіркелді. Өсу дәуірі арамшөптерде дамыды. Мамыр айында құрттары жаппай шығып, қуыршаққа айналуы мамырдың үшінші онкүндігінде байқалды.

Екінші ұрпақ көбелегінің ұшып шығуы мамырдың аяғында тіркелді. Маусым айының ортасында жұптасып, жұмыртқа сала бастады. Маусым айының үшінші онкүндігінде қырыққабат дақылының 3-4 жапырақ кезеңінде екінші ұрпақ құрттары пайда болып зиян келтіре бастады. Орналасу тығызыдығы бір өсімдікте 3-4 данадан кездесті. Зақымдалу дәрежесі 25-40 пайызды құрады. Маусым айының аяғында қырыққабат көбелегінің екінші ұрпақ құрттарының өсу дәуірі 3-жас 70 пайыз, 30 пайыз 4- жасты құрады.Қуыршаққаайналуышілдеайыныңбасындабайқалды. Үшіншідәуірлікөбелектерініңұшуышілдеайыныңекіншіонкүндігі, үшіншідәуірқұрттарыныңшығуытамызайыныңбасындабайқалды. Зақымдалу дәрежесі 35-60 пайыз. Қуыршаққаайналуы–тамыздыңүшінші он күндігіндетіркелді.

Төртіншіұрпақтыкөбелектерініңұшуықыркүйекайыныңбасы, Құрттарының шығуы қыркүйектің екінші он күндігі, қуыршаққа айналуы қыркүйектің соңында байқалды.

Капуста биті-Brevicoryne brassica L., Тең қанаттылар отрядының (Homoptera) бітелер тұқымдасына (Aphididae) жататын зиянкес. Қазақстанда тегіс таралған. Биттер қанатты, қанатсыз партогенездік ұрғашы көбелек болып бөлінеді.

Зиянкес жұмыртқа фазасында жиын-теріннен кейін қалған капуста өзегінің түбірінде, тұқымдық егісте және жабайы өсетін крестгүлді өсімдіктерде қыстайды. Ерте көктемде сол жұмыртқадан шыққан дернәсілдер төрт рет түлеп, ұрғашы бітелерге айналады. Жаз бойы капуста биті, ұрықтанбай бірден дернәсілдер тауып тез көбейеді. Биттердің әрқайсысы 40-70 дейін дернәсілдер туады. Зиянкес жаппай көбейген кезде өсімдік жапырақтарын, ал тұқымдықта гүл өркендерін тұтасымен биттің ересектері мен дернәсілдері ұйыса басып тұрады.

Екінші ұрпақтан бастап қанатты ұрғашы биттер шығады. Олар капуста егісіне ұшып барып сонда колониялар құрып шоғырлана тіршілік етеді. Жаз аяғында, яғни өсімдіктер вегетациясы аяқталар кезде, биттің ұрғашыларымен қатар ересектері де пайда болады. Олар шағылысып ұрықтанғаннан кейін ұрғашылары жұмыртқалауға кіріседі.

Капуста биті ауданда бір жазда 8-10 генерация беріп көбейеді. Оның келтіретін зияны зор, әсіресе жаздың екінші жартысында пісетін капустаны қатты зақымдайды. Капуста жапырақтарының биттер сорған жерлерінде алғашында ақшыл дақтар пайда болады. Одан соң жапырақ шетінен бастап ширатыла бастайды және бітелердің денесінен бөлініп шығатын сұйық заттар жапырақ тақтасын ластайды. Ақ қауданды капуста зақымдалса оның қауданы өте борпылдақ және жеңіл болады. Кеш пісетін капуста зақымданғанда өнімнің түсімі 36-48 процентке дейін азаяды.Зиянкестергеқарсымониторинг жумыстары 0,250 мыңгектарғажүргізіліп, залалданғанкөлем 0,003 мыңгектардықұрайды. Залалданудәрежесітөмен.

Көкөніс битінің 2015 жылғы күнтізбесі

сәуір	мамыр	маусым	(0) қыстауға кетуі + зиянкес (аналығы) о жұмыртқа салу - құрттардың өнуі /-/ шағылысуы
I	II	III	I	II	III	I	II	III
(0)	(0)	(0)	-	+	-	+	-	+
				/-/		/-/		/-/

 

 

Бақша биттері мамыр айының басынан бастап шығып, арамшөптерде қарқынды қоректеніп, айдың соңында көкөніс-бақша дақылдарының егістеріне орналаса бастады. Зиянкестердің зақым келтіру дәрежесі төмен болды.

Мониторингтік зерттеу нәтижесінде 1 жапырақтағы биттің орташа саны 35-40 дана шамасында болды. Зақым келтіру дәрежесі 1,5-4,5 пайызға дейін болды.

Бақша дақылдарының зиянкестермен залалдану мәліметі қорытынды

Мың.га

Ауылдық округ аты	тексерілгені	Залалдан Ғаны	Оның ішіндегі 1 кв.м	Өңделгені
төмен	орташа	жоғары
Жуантөбе	0,06
Иіркөл	0,25	0,008	0,008
Гигант	0,09	0,001	0,001
Аудан бойынша	0,4	0,009	0,009

Бақша битінің 2015 жылғы күнтізбесі

сәуір	мамыр	маусым	(0) қыстауға кетуі + зиянкес (аналығы) о жұмыртқа салу - құрттардың өнуі /-/ шағылысуы
I	II	III	I	II	III	I	II	III
(0)	(0)	(0)	-	+	-	+	-	+
				/-/		/-/		/-/