Аймақтық таратылған желілер (АТЖ) – WAN (WIDE AREA NEY WORK широко масштабная сеть) АТЖ – жергілікті желілер жасай алатын барлық жұмыстарды өте аз қашықтықта орналасқан бір компания ком-і арасында атқарыла алады. Ол үшін модем немесе жоғаоы жылдамдықты сандық желі арналарын ортақ пайдалануға арналған кешендік қызмет көрсете алатын байланыстыө телефон арналары қолданылады. Қолданбалы хаттамалар жоғары деңгеәде боп есептеледі, бұлар: HTTP(HYPER TEXT TRANSFER PROTACOL)- интернеттің арнайы қызмет баптарының гипер мәтіндік тасымалдау қаттамасы. Интернет серверлерінде файлдар түрінде сақтаулы құжаттар көп. Оларды қабылдап экранға шығару үшін FTP(FILE TRANSFER PROTACOL) атауы қызметші хаттамасы пайдаланылады. Файлдар барлық ком-р серверлерінде сақтала бермейді. Оларды сақтап ҒТР арқылы қызмет көрсететін арнайы ком-р бар. Оларды ҒТР серверлері д.а. АТЖ-ң көмегімен электрондық почта арқылы мәліметтер қабылдау, жөнелтуге интернетпен байланысуға.
31. Internet қашан және қайда пайда болдыИнтернет- кез-келген компьютерлер мен бүкіл әлем бойынша ақпарат алмасу мен беру мүмкіндігі, желілер жүйесі. Интернет- байланыс арналарын өзара біріктіретін, тораптардың жиынтығы (коммуникациялық жабдық пен серверлері бар) Әрбір торапта көбіне UNIX операциялық жүйесін басқару арқылы жұмыс істейтін бір немесе бірнеше қуатты компьютер - сервер болады. Мұндай торапты кейде хост деп атайды.
Интернет – миллиондаған компьютерлерді желілердің өте үлкен желісіне біріктіретін әлемдегі ең үлкен және белгілі желі. Интернет - бүкіл әлемнің компьютерлер серверлерінің жиынтығы. Бұл желі ақпаратты сақтайтын серверлер және басқа компьютерлерден ақпарат алуға болатындықтан клиент – сервер болып табылады. Интернет миллиондаған тұтынушылар мен серверлерден тұрады, ал ақпарат көлемін бағалау мүмкін емес. Интернеттің жұмысына жауап беретін нақты адам жоқ. Интернетте президент жоқ. Сондай-ақ басты әкімшілік жоқ. Алайда өз қалауы мен Интернет Қоғамдастықтығын құрайтындар бар(Internet Society, ISOC). ISOC компьютерлер ақпарат алмаса алатындай ережелерідің болуына кепілдік береді. Интернет түрлі элементтердің жиынтығы болып табылады, ал Бүкіләлемдік тор- Интернеттің тек бір бөлігі ғана. Интернет сізге қажет ақпаратты желіге біріккен миллиондаған компьютерлерден алуға мүмкіндіктер беретін бірқатар құралдар ұсынады. Бұл құралдар қарапайымдар немесе жеткілікті күрделі бола алады.
Интернет желісіне әр түрлі ақпараттық платформаларда, әр түрлі операциялық жүйелерді басқару арқылы жұмыс істейтін компьютерлер кіреді. Алайда, ақпарат алмасу кезінде барлық ЭЕМ хабар беру тәсілдері туралы біріңғай келісімдер (хаттамалар) қолданылуы тиіс. Сонда ЭЕМ –ның қай-қайсысыда басқа кез келген ЭЕМ-нан алынған ақпарат түсінуге қабілетті болады.
Интернеттің пайда болуына XX ғ. 60-жылдардың аяғында жарық көрген ARPANet есептеу желісі үлкен септігін тигізген. Бұл желіні Advanced Resaerch Project Agency деп аталатын АҚШ-тың үкіметтік ұйымы құрастырған болатын. ARPANet желісі орталықтандырылмағанына қарамастан, ақпараттық дестелер өздерінің белгіленген жерлерін тауып, қабылдаушының рұқсатымен есептеуіш құрылғысына енетін. Таратылатын десте қабылдаушыға әр түрлі жолдармен келетіндіктен, бұндай жүйе өте тұрақты әрі қолдануға тиімді еді.
80 жылдардың басында ақпарат таратуды басқаратын TCP/IP (Transmission Control Protocol/Internet Protocol) хаттамасы пайда болып, ARPANet желісіндегі ақпаратты тарататын басты ережелер топтамасына айналды. Дәл сол уақытта TCP/IP хаттамасының әр түрлі компьютерлік желілерді байланыстыра алатын мүмкіндігі белгілі болды. Бұл хаттаманың көмегімен әр түрлі желілер ұлттық, тіпті халықаралық деңгейде ақпарат алмасу мүмкіндігіне қол жеткізген. Осылайша интернет термині алғаш рет осындай «желілер желісін» белгілеу үшін қолданылған.
1989 жылы ARPANet жобасы тәмамдалады. 1990 жылы ARPANET желісі NSFNet желісімен бәсекелестікке шыдай алмай, өз жұмысын тоқтатты. Осы жылы Интернетке телефон арқылы қосылудың сәті түсті (Dialup access).
1991 жылы Бүкіләлемдік тор Интернетте пайда болды, ал 1993 жылы әйгілі NCSA Mosaic браузері пайда болды.1995 жылы NSFNet желісі бастапқы зерттеу мақсаттарына қайта оралды, енді Интернеттің барлық траффигін маршрутизациялаумен Ұлттық ғылыми қордың суперкомпьютерлері емес, желілік провайдерлер айналыса бастады. Осы жылы Бүкіләлемдік тор FTP арқылы файлдарды тасымалдау протоколын трафик жөнінен басып озып, Интернеттегі ақпарат тасымалдаудың негізгі көзіне айналды, Бүкіләлемдік тор консорциумы (W3C) құрылды. Бүкіләлемдік тор Интернетті өзгертіп, оның қазіргі заманғы бет-бейнесінің қалыптасуына әсер етті деп айтуға болады. 1996-жылдан бастап, Бүкіләлемдік тор Интернет түсінігін толықтай ауыстырды деп айтуға болады.
1990-жылдары Интернет сол уақыттағы желілердің көпшілігін біріктірді (Фидонет сияқты кейбір желілер интернет құрамына кірген жоқ). Интернеттің техникалық стандарттары ашық, ал оны басқаратын белгілі бір компания жоқ болғандықтан, интернеттің дамуы жекелеген желілердің бірігуіне көп әсерін тигізді. 1997 жылы Интернетте 10 млн компьютер болды, 1 миллионнан астам домендік аттар тіркелді. Интернет ақпарат алмасудың ең танымал құралына айналды.
1998 жылы рим папасы Иоанн Павел II Бүкіләлемдік Интернет Күнін 30 қыркүйек деп бекітті
Қазіргі кезде Интернет желісіне тек қана компьютерлік желілерден бөлек, байланыс спутниктері, радиосигналдар, кабельдік теледидар, телефон, ұялы байланыс, арнайы оптикалық-талшықтық желілер және электр желілері арқылы да байланысуға болады
32. Деректер қорының жіктелуі
Деректер базасы – арнайы түрде ұйымдасқан, өзара байланысқан мәліметтер жиынтығы Деректер базасы негізінде үш белгісі бойынша жіктеледі:
1-ші белгісі- сақталңан ақпараттың сипатына қарай деректер базасы фактографиялық және құжаттық болып бөлінеді. Фактографиялық деректер базасы қатаң анықталған пішінде ұсынылған,жазылған объектілер туралы қысқаша мәліметтерден тұрады. Мысалы: кітапханадағы кітаптар қорының деректер базасында әрбір кітаптар туралы деректер библиографиялық түрде сақталады: шығраылған жылы, авторы, аты және т.б.
Құжаттық деректер базасы әр түрлі типтегі: мәтіндік, графикалық, дыбыстық, мультемадиялық кең көлемдегі информациялардан тұрады. Мысалы: заңдық актілердің құжаттық деректер базасы заңдардың мәндерінен тұрады.
2-ші белгісі – ақпараттарды сақтау әдісі бойынша деректер базасы орталықтанған және бөліктелінген болып бөлінеді. Орталықтанған деректер базасында барлық ақпараттар бір компьютерде сақталады.Бөлектелінген деректер базасы компьютердің жергілікті және ауқымды желілерінде қолданылады және ақпараттың әр түрлі бөліктері бөлек компьютерде сақталуы мүмкін.
3-ші белгісі ақпаратты ұйымдастыру құрылымы бойынша деректер базасы реляциялық иерархиялық және желілік болып бөлінеді.
Реляциялық деректер базасы деп-өзінің құрамды бөліктерінің өзара байланысынан құрастырылған деректер базасын атайды.Қарапайым жағдайда ол бір тікбұрышты кесте құрайды.Күрделі реляциялық деректер базасы көптеген тікбұрышты кестеден тұрады. Кестедегі ақпараттар бір-бірімен тығыз байланыста болады. Кестедегі жолдар- жазбалар, ал бағандар- өрістер деп аталады. Әрбір кесте бірдей типті объекті туралы ақпараттан тұрады, ал кестелердің барлық жиынтығы бір тұтас мәліметтер қорын құрайды.
Кестедегі деректер арасындағы қатынас: Объект-объект(объектілер арасындағы қатынас), объект- қасиет(объект туралы ақпарат)
33.Сызықты алгоритімді бағдарламалау
Алгоритімді жазу әдістері
Алгоритмдерді жазудың бірнеше әдістері бар, олар бір-бірінен корнектілігімен, компактілігімен, формализация дәрежесімен және т.б көрсеткіштерімен ерекшеленеді.Кең таралған әдістері графикалық, сөзлік, алгоритімдік тілдегі және ЭЕМ үшін программалар.
Графикалық-блок сызбалар түрінде;
Сөздік-табиғи тілде жазу;
Алгоритімдік тілде-арнайы тілде;
Алгоритімдік тіл алгоритімдерді біріңғай және дәл жазып және оларды орындау үшін арналған белгілеулер мен ережелер жүйесі.
-ЭЕМ үшін программалар түрінде-программалаудың кез келген алгоритімдік тілінде (Бэйсик.Паскаль,Си++және т,б) орындаушы компьютер болып табылады
Блок-сызба-алгоритімдерді жазыудың ең кең тараған және түсінікті әдісі. Блок-сызба тасымал сызықтары мен байланысқан блоктар тізбегі.
Алгоритімдер 3 типті болады (есептеу үрдістер типтері): Сызықты, тармақталған, циклді.
Сызықты алгоритм орындалу барысында операциялар тізбегі алгоритм жазбасындағы тәртібімен сәйкес және енгізілген нақты мәндерден тәуелсіз (жоғарыдан төменге қарай орындалады) болатын тип.
34.Тармақталған алгоритмді бағдарламалау
Тармақталған алгоритм – белгілі бір шарт тексеріліп шарт орындалған жағдайда команданың біреуінің орындалуы. Операциялар тізбегі шарттың тексерілуімен анықталатын алгоритм. Тармақталу немесе альтернативалық құрылымының негізі шарт қойылуына байланысты толық қысқа таңдау болып үшке бөлінеді.
Тармақталған алгоритмнің құрылымы қарапайым болып келеді. Мұнда арифметикалық теңсіздік түрінде берілген логикалық шарт тексіріледі. Егер ол орындалса, онда алгоритм бір жолмен, ал орындалмаса екінші жолмен жүзеге асырылады, яғни есепті шығару жолы тармақталып екіге бөлініп кетеді. Тармақталу алгоритміне шартты тексеру блогы міндетті түрде кіреді. Ол ромб түрінде кескінделіп, басқа блоктармен 1кіру және 2 шығу сызықтары арқылы байланысады. Көбінесе тармақталу алгоритмдері екі түрде кездеседі, олар <таңдау жіне аттап өту> мүмкіндіктерін іске асыруға көмектеседі.
Таңдау жолымен тармақталуда берілген шарт тексеріледі, егер ол шарт орындалса, онда екінші амал жүзеге асырылып, содан кейін келесі 3-ші амалға көшеміз, ал егер шарт орындалмаса, яғни оның орындалу мүмкіндігі жалған болса, онда бірінші амал атқарылып, содан кейін 3-ші атқарылады. Сонымен шарттың ақиқат немесе жалған болуына байланысты 1-ші амал немесе 2-ші амао орындалады.
Аттап өту алгоритмінде шарт орындалса, 1-ші амалды аттап өтіп, бірден 2-ші амалды, содан соң 3-ші шарт орындаймыз. Ал шарт жалған болса, онда 1-ші амал міндетті түрде орындалып одан кейін 2ші және 3ші амалдар жүзеге асырылады. Тармақталу кезеңінде шартты тексеру блогы орындалуы барысында, алгоритмнің екі мүмкіндігінің тек біреуі ғана таңдап алынып жүзеге асырылып, ал екінші таңдап алынбаған тармақ біріктіру нүктесіне дейін орындалмй қалады.
35. Циклдік алгоритмді бағдарламалау
Циклдік программа – белгілі бір командалардың бірнеше рет қайталанып орындалуы. Практикада есептерді немесе мәселелерді шешкенде бір типті әрекеттерді осы әрекеттерді анықтайтын параметрлердің әр түрлі мәндерінде көп рет қайталау қажеттігі туады. Осындай әрекеттерді жүзеге асыратын алгоритмді циклдік, ал көп рет қайталанатын әрекеттер тізбегін цикл деп атайды. Циклдерді пайдалану жинақы программалардың көмегімен есептеулердің үлкен көлемдерін орындауға мүмкіндік береді.
Қайталанатын опаераторлар тобы циклдің денесін құрайды. Паскаль цикл ұйымдастырудың 3 түрі бар While(әзір), Repeat (дейін), For(параметрлі цикл). While Repeat операторлары қайталау саны белгісіз, бірақ циклге кіру немесе циклден шығу шарттарыбелгілі жағдайда қолданылады. Егер қайталау саны белгілі бола, онда параметрлі циклді пайдаланған жөн.
Циклдік операторлардың үшін, әзірше және дейін деген түрлері белгілі.
Кейде циклді неше рет қайталау керек екені алдын ала белгісіз, бірақ ол қандай да бір шарт сақталғанша орындалуы керек екені белгілі болады, сондықтан әзірше циклін қарастыру қажет.
Әзірше циклінің жазылу түрі: WHILE P DO S
Мұндағы WHILE P DO – цикл тақырыбы; WHILE (әзірше), DO (орындау) – қызметші сөздер (DO соңына нүктелі үтір қойылмайды); P – шарт (логикалық (бульдік) өрнек); S – цикл денесі.
WHILE циклінде бірінші рет P – нің мәні тексеріледі де, егер мән TRUE болса (шарт сақталса), S орындалып, басқару қайтадан P шартының қайталану кездегі сақталуын тексеруге беріледі. Егер P мәні FALSE болса, S орындалмай, басқару WHILE циклінен соң кездесетін бірінші операторға өтеді.
Мысал: n! мәнін есептеу керек.
Program fakt; uses crt;
var r, n, k: integer;
begin clrscr; write (‘n=?’); readln (n); k:=1; r:=1;
while k<=n do begin r:=r*k; k:=k+1 end;
write (n, ‘!=’,r)
end.
WRITE операторы параметрлер ішінде үтірлер арқылы бөлініп және дәйекшелерге алынып жазылған мәндерді сол күйінде шығарады. Мысалы, алдыңғы программаның орындалу нәтижесінде n=6 үшін Write (n,'!=', r) операторының экранға шығаратын мәтіні: 6!=720.
Есептің шарты соңынан белгілі болған кайталау құрылымында цикл-дейінді қарастырамыз.
Дейін циклінің жазылу түрі:
REPEAT S UNTIL NOT P
REPEAT – цикл тақырыбы, UNTIL – циклдің аяқталу шартын тексеру, Repeat (қайталау), Until (дейін) – қызметші сөздер. Repeat, Until – опреаторлық жақшалар рөлін де орындайды. Until – дің алдындағы оператордан соң нүктелі үтірдің қойылмауы тиіс. S – цикл денесі. NOT P - P шартына кері болатын емес шарты. NOT P мәні TRUE болған кезде циклді орындау аяқталады.
Мысал: Жалпы мүшесі ak=1/(k2+3) болатын тізбектің алғашқы n мүшесі мен олардың қосындысын табу керек (k=1, 2, …, n).
REPEAT циклін пайдаланып, программаны мынадай түрде құруға болады:
Program тіzbек;
var n, k: integer; a, s: real;
begin write (‘n=?’); readln (n); k:=1; s:=0;
repeat a:=1/(k*k+3); writeln (‘a=’, a);
s:=s+a; k:=k+1 until k>n;
write (‘s=’, s)
end.
Мысал: Жалпы мүшесі an=a1*qn-1 формуласы арқылы берілетін шексіз кемімелі геометриялық прогрессияның eps – тен кем емес мүшелерінің қосындысын табу керек (0 q>0 кезінде qn-1 дәрежесінің мәні үшін exp((n-1)*In(q)) өрнегінің мәні алынатындықтан, программаны мынадай түрде құруға болады:
Program geomprogr; Uses crt;
{Кемімелі геометриялық прогрессия}
var al, a, q, eps, s: real; n: integer;
begin clrscr; write (‘al, q, eps=?’);
readln (al, q, eps); n:=1; s:=0;
repeat
a:=al*exp((n-1)*In(q)); s:+s+a; n:=n+1
until (abs(a) end.
Циклдік параметрдің қайталану саны белгілі болған жағдайда цикл-үшінді қарастырамыз.
Үшін циклінің жазылу үлгісі:
FOR <цикл параметрі>:=<бастапқы мән> TO <соңғы мән> DO S
FOR <цикл параметрі>:=<бастапқы мән> DOWNTO <соңғы мән> DO S
Мұндағы S FOR…DO – цикл тақырыбы; FOR (үшін), TO (дейін), DOWNTO (төменге дейін) – қызметші сөздер; цикл параметрі – REAL типінен басқа кез келген скалярлық типті айнымалы (көбінесе INTEGER типті айнымалы пайдаланылады); бастапқы мән, соңғы мән – параметрдің қабылдайтын мәндерінің шектері. Олар өрнек түрінде берілуі де мүмкін.
FOR циклінде параметр INTEGER типті болса, оның қадамы 1 не –1-ден басқа болуы мүмкін емес (FOR – TO циклінде қадам 1 – ге, FOR – DOWNTO циклінде қадам – 1 –ге тең). Қадамның басқа мәндерінде WHILE не REPEAT циклін пайдаланған жөн.
Мысал: FOR циклін пайдаланып, y=x5 функциясының мәнін цикл бойынша есептеу керек.
Есептеу программасын мынадай түрде құруға болады:
Program dareje;
Var x, y: real;
Begin write (‘x=?’); readln (x); y:=1;
For k:=1 то 5 do y:=y*x;
Write (‘y=’, y)
end.
Цикл ішінде цикл
Паскальда FOR арқылы жазылатын цикл ішінде циклдің жазылу түрі:
For k:=k0 to kn do
For j: = j0 to jn do S
Мысал: [1..10, 1..10] төртбұрышты кесте форматында экранға көбейту кестесінің нәтижелерін шығару керек.
Program keste; uses crt;
Var a, k, j: integer;
Begin clrscr;
For k:=1 to 10 do
Begin
For j:=1 to 10 do
Begin a:=k*j; write (a) end;
writeln
End
End.
36.Программалық құралдар эволюциясы
ЭЕМ эволюцияымен бірге олар үшін базалық программалық құралдар эволюциясы жүрген. 1-ші кезекте бұл есептерді ЭЕМ-де шешу үшін кодтайтын программалау тілдеріне қатысты.
Бірінші буын-50-ші жылдардың аяғына дейін программала командаларының ұзақ тізбегі екілік,сегіздік және он алтылық сандармен мұқият бөліктеп кодталған. Бұл қызмет түрі кодтау деп аталған, программалауға бұдан гөрі күрделірек мәселе қойылған ол-алгоритімдерді құрылымдау. Екінші буын – Ассемблер тілдері оны мен машина тілдеріне қарағанда жұмыс істеу жеңілірек болған. Оларды командалар үшін нақты мнемоника қолданылады. Мыңдаған есе жылдам есте сақтау құрылғылары бар есептеу машиналарының пайда болуы мен кодтау күрделілігіне өсуі соншалықты, бұл жұмыты адамның орындауының әсері едәуір төмендеді.
Әрбір нақты машинаның ақпараттық құрылымын есепке алу, яғни бір машинаны екінші машинаға ауыстыру кезінде программалауды қайта кодтау қажеттілігі туындады – программалауды бір машинадан басқаға ауыстырғанда алгоритмдердің жиі өзгеріп кетуі байқалды. Тәжірбие жүзінде басқа программаның құрылу қағидаларын түсіну мүмкіншілігі көрінбеді. Машина кодында жазылған программаларда кодтаудың формальді қателіктерін табуға мүмкіндік беретін артық мәлімет аз болған. Нәтижеде программаны жүктеу кезінде техникалық ақаулар түсініксіз жағдайларға әкеп соғуы мүмкін, ал ол қателіктерді табу өте қиын еді.
37. ЭЕМ-де есеп шығару кезеңдері
Компьютерде есепті шешу процесі- бұл адам және ЭЕМ арасындағы біріктірілген сала. Бұл процесті бірнеше тізбектелген этаптар түрінде көрсетуге болады. Адамға тиісті этаптар, шығармашылық саламен байланыстысы- қойылуы, алгоритмизациясы, есепті программа және нәтижелерді талдау, ал компьютерге тиістісі- өңделген алгоритммен сәйкес келетін ақпаратты өңдеу этаптары.
Бұл этаптарды келесі мысалдарда қарастырамыз: екі бүтін санның соммасын есептеу және видеомонитордың экранына нәтижесін шығару.
Бірінші этап – есептердің қойылымы. Бұл этапта есепті қолданатын жұмыс саласын жақсы білетін адам қатысады, ол есептің мақсатын нақты анықтауы керек, есептің мазмұнына сөздік түсінік беруі және оның шешімімен жалпы жақындық ұсынуы керек. Мысалы, екі бүтін санның соммасын есептеу үшін сандар қалай қосылатын білетін адам, есепті келесі әдіспен түсіндіре алады: екі бүтін санды енгізу, оларды бір-біріне қосу және есептің нәтижесі ретінде соммасын шығару.
Екінші этап – математикалық немесе ақпараттық моделдеу. Бұл этаптың мақсаты – есеп компьютерде шешілуі үшін, есептің математикалық моделін құру. Көптеген есептердің математикалық моделінде тек қана формулалар мен логикалық шарттар келтіріледі. Бұл этап бірінші этаппен тығыз байланыста және оны бөлек қарастырмасада болады, бірақ құрылған модель үшін бірнеше шешу әдістері танымал болуы мүмкін және олардың ішінен ең ыңғайлысын таңда керек болады. Жоғарыда түсіндірілген есеп үшін екінші этап келесідей болады: компьютерге енгізілген сандарды А және В атауымен жадыда сақтаймыз, содан соң бұл сандардың соммсының мағынасын А + В формуласы бойынша есептейміз және нәтижесін жадыда Summa атауымен сақтаймыз.
Үшінші этап – есептің алгоритмі. Математикалық түсіндіру негізінде шешу алгоритмін құрастыру керек. Алгоритм дегеніміз – қойылған есептің шешуге бағытталған әрекеттер тобын іске асыру үшін атқарушыға түсінікті әрі дәл нұсқаулар жиынтығы. Алгоритмдерді орындайтындар адамдар, роботтар, компьютерлер болуы мүмкін.
Төртінші этап – программалау. Программа – бұл орындаушы(компьютер) орындайтын әрекеттердің жоспары. Үшінші этапта құрылған алгоритм бойынша программа алгоритмдік тілде жазылады.
Бесінші этап – жазылған программаны компьютерге программалау жүйесінде еңгізіледі.
Алтыншы этап – тестлеу және программаны жөндеу. Бұл қадамда ЭЕМ қөмегімен алгоритм орындалады, қателер ізделінеді және олар жойылады. Программаны жөндеу – бұл күрделі және стандартты емес процесс.Күрделі программалар бөлек фрагменттермен тексеріледі.
Жетінші этап - жөнделген программаның орындалуы және нетижені талдау. Бұл қадамда программа жұмысқа қосылып, алғашқы керекті мәндер беріліп. программа нәтижесі алынады. Шыққан нәтижелер талданып, нәтижелерге сай шешімдер, ұсыныстар, шығарулар жағдыланады. Талдау шешімі бойынша есептің құрылған жолдары қайтадан қарастырылып, есептің бірінші қадамына қайтып оралып, есеп жаңадан шешілуі мүмкін.
38. Электронды кесте
Электронды кестені ойлап табу идеясы 1979 жылы Гарвард университетінің студенті Дэн Дриклинге келді. Досы Боб Франкстон екеуі бухгалтерлік кітаптың көмегімен экономикалық есептеулерді орындай отырып, VisiCalc деп атаған бірінші электронды кестені жетілдірді. Басында ол Apple II деген компьютерлер типтеріне арналған болатын, бірақ кейіннен барлық компьютерлер типіне тасмалданды.
1987 жылы Microsoft фирмасының Excel электронды кестесі пайда болды. Бұл программа, өзінің функционалдық мүмкіндіктерін кеңейтіп, шығу ақпараттының сапасын жоғарлата отырып, едәуір қарапайым интерфейсті ұсынды. Электронды кестелерді қолдану, оймен есептеусіз – ақ, берілгендермен жұмысты жеңілдетіп нәтиже алуға мүмкіндік береді. Ең кең қолданымды, электронды кестелер бухгалтерлік және экономикалық есептеулерде тапты.
Электрондық кестелер немесе кестелік процессорлар - деп кесте түрінде берілген мәліметтер жиынын компьютер көмегімен автоматты түрде жылдам өңдеуге арналған программалар тобын айтады. Басқаша айтсақ, электрондық кестелер – кесте ішінде есеп - кисап жұмыстарын атқара отырып, оларды көрнекі түрде бейнелейтін диаграммаларды тұрғызу, мәліметтер базасын құру, сан түрінде берілген мәліметтер арқылы тәжірибелер жүргізу, т.б. мүмкіндіктер беретін арнайы программалық дестелер. Excel мүмкіндігінің көпжақтылығы тек экономика саласында ғана емес, ғылыми зерттеу, әкімшілік жұмыстарында да кеңінен қолдануынан көрінеді.
Қазіргі кезде бірнеше электрондық кестелер - Microsoft Excel, Lotus, Works тәрізді программалар кең қолданылып келеді.
