Лабораторлық зерттеулер

Созылмалы панкреатит. Анықтамасы. Этиопатогенезі. Клиникасы. Классификациясы. Клиникалық көріністері. Клиникалық хаттамаға сәйкес созылмалы панкреатиттің диагностикасы және емі. Диспансеризациясы. Дәрігерлік еңбек сараптамасы. Болжамы. Алдын-алу.

Созылмалы панкреатит – диффузды немесе сегментарлы фиброзбен қосарланған, функционалды жеткіліксіздік пен этиологиялық факторлардың əсері тоқтағаннан кейін үдеумен дамитын, фокальдық некрозбен мінезделетін ұйқы безіндегі қабынулық-деструктивті процессі.

Қауіп-қатерлі факторлар:

- Алкоголь;

- Өт тас ауруы;

- Метаболикалық бұзылыстар (алмасулық жəне гормоналдық бұзылыстар);

-Тұқымқуалаушылық созылмалы панкреатит;

- Алғашқы слероздайтын холангит, алғашқы биллиарлы цирроз жəне Шегрен синдромымен байланысты аутоиммундық панкреатит;

- Операциялар, ұйқы безінің жарақаттары;

- Вирустық инфекциялар;

- Ұйқы безіндегі қанайналымның жіті бұзылыстары;

- Аллергиялық реакциялар, уыттану əсері (бүйрек трансплантациясы кезіндегі уремия), тағамдағы антиоксиданттардың тапшылығы;

- Гиперпаратиреоз - қандағы кальцидің артуы.

ЖІКТЕМЕСІ

Созылмалы панкреатиннің жіктемесі (Марсель-Рим, 1988 ж.):

1. Созылмалы кальцилейтін.

2. Созылмалы обструктивті.

3. Созылмалы паренхиматозды-фиброзды.

Созылмалы панкреатиттің клиникалық-морфологиялық жіктемесі (Кузнецов В.В., Голофеевский В.Ю. 2000 ж.)

Этиология	Клиникалық мінездемесі	Морфологиялық варианты	Басым морфологиялық өзгерістер	Аяқталуы
Алкогольді	А. Клиникалық варианттар: ауысынулы; диспепсиялық; латентті; бірлескен. Б. Функцияның өзгеруі: экзокринді функцияның бұзылуы; инкреторлы функцияның бұзылуы. В. Ауырлық дəрежесі: жеңіл; орташа; ауыр.   Г. Ағым фазасы: өршу; ремиссия.   Д. Асқынулар: ерте, кеш.	Паренхим атозды	- Отек и воспаление; - Некроз; - Дистрофия; - Липоматоз.	- Фиброз; - Кисталар; - Кальциноз; - Қатерлілену?
Билиартəуелді
Гастродуоденальді патология	Фиброзды-склероздық	- Паренхима фиброзы атрофиясы; - Паренхима дистрофиясы.
Дəрілік
Инфекциялық	Жалғанту морозды (гиперпластиялық)	- Паренхима гипертрофиясы; - Паренхима гиперплазиясы.
Идиопатиялық
Ишемиялық жəне басқа

 

Созылмалы панкреатиттің ауырлық дəрежесі

Жеңіл дəреже, сыртқы жəне ішкі секреторлық жеткіліксіздік болмауымен мінезделеді. Клиникалық белгілер (ауыру, диспепсия) аздап айқан. Қан мен зəрдегі панкреаттық ферменттердің белсенділігі артуы мүмкін. Асқыну жылына 1-3 рет.
Орташа ауырлық дəреже, анық клиникалық лабораторлық бұзылулармен, басқа ас қорыту ағзаларының зақымдалуымен, ұйқы безінің сыртқы жəне ішкі секреторлық функциясымен мінезделеді. Азу мүмкін. Жылына 4-5- рет асқынулар.

Ауыр дəреже, анық клиникалық лабораторлық көріністермен, «панкреатикалық» жəне панкреатогендік іш өтулермен, ақуыздық жеткіліксіздікпен, полигиповитаминозбен, үдемелі жүдеумен, ағзалар мен жүйелердің заңды зақымдануымен мінезделеді. Жылына 6-7 рет жəне одан көп асқынулар.

 

ДИАГНОСТИКА критерилері

Физикалық тексеру:

1. Рецидив беретін ауырулық абдоминалды синдром (жиірек құрсақтың алдыңғы қабырғасында, арқаға берілумен, диеталық жүктемелермен, алкоголь қабылдаумен). Ойықжара тəрізді ауырулық синдром, моториканың бұзылуымен сол жақтық бүйректік шаншумен клиниканы еске түсіреді.

2. Дене салмағының төмендеуі (мальабсорбция синдромы).

3. Сыртқы секреторлық функцияның жеткіліксіздігі (стеаторея, гипокальциемия, гиповитаминоз).

4. Ішкі секреторлық функцияның жеткіліксіздігі (глюкозаға толеранттылықтың бұзылуы, қантты диабет).

5. Созылмалы фиброзды-индуративті панкреатит үшін аралық сарғыштану тəн.

Инструменталдық зерттеулер:

1. Рентгенологиялық белгілер: ұйқы безінің кальцинаттары, екінші бел омыртқасы маңына жылжуы.

2. УДЗ белгілері: көлемнің, эхотығыздылық ұлғаюы, кальцинаттардың болуы, ісіктер немесе киста. Ісікке күдік болса УДЗ КТ толықтырылады.

3. Компьютерлік томография: некроз ошақтары, ұйқыбездің кисталары мен жалған кисталары. Бездің карциномасы кезінде диагностикалық тиімділік 85% жақын, əсіресе қайталамалы зерттеулерде.

4. ЭРХПГ: өзекшелердің деформациясы мен диффузды кеңеюі, дұрыс емес нақты тəрізді түрде, басты өзекшелер мен шеткі бұтақтардың тасы мен стриктураны анықтау. ЭРХПГ көрсетімдер – ҰБ карциномасына күдік, СП жалғанісіктік формасы, ауырсыну синдромы, жүдеу. Негізгі каналдың стриктурасын анықтау үшін жəне оның бүйірлік бұтақтарын кенейту үшін «Алтын».

Мамандар консультациясы үшін көрсетімдер: қосарланған патологияларға байланысты.

Негізгі жəне қосымша диагностикалық шаралар тізімі

Негізгі диагностикалық шаралар тізімі:

1. Зəр, қан амилазасы.

2. Қанның жалпы анализі.

3. С-рективті ақуызды анықтау.

4. АЛТ мен АСТ анықтау.

5. Жалпы билирубин мен фракцияларын анықтау.

6. Сілтілік фосфатазаны анықтау.

7. ГГТП.

8. Қан липазасы.

9. Қан глюкозасы, қанттық қисық.

10. Копрограммаға нəжіс.

11. Ұйқы безі, өт қабын УДЗ.

12. Гастроэнтеролог консультациясы.

Қосымша диагностикалық шаралар тізімі:

1. Зəрдің жалпы анализі.

2. Қан кальциі.

3. Коагулограмма.

4. Жүктемемен қант.

5. Жалпы белокпен фракцияларды анықтау.

6. Құрсақ қуысының шолулық рентген суреті (көрсетімдер бойынша).

7. Құрсақ қуысы ағзаларының компьютерлік томографиясы (көрсетімдер бойынша).

8. Ұйқы безінің биопсиясымен лапароскопия (көрсетімдер бойынша).

9. Эндокринолог, хирург консультациясы (көрсетімдер бойынша).

 

Лабораторлық зерттеулер

Ауыру ұстамасы кезінде – сарысу амилазасы деңгейінің артуы, лейкоцитарлы формуланың солға ығысуымен лейкоцитоз.

Өт шығару жолдарының обструкциясы кезінде – сілтілі фосфатаза, АЛТ мен билирубин деңгейінің артуы.
Қан сарысуының С-реактивті ақуызының концентрациясы, панкреатит ауырлығының сенімді корсеткіштері болып табылады.
АЛТ мен АСТ айтарлықтай артуы (үшреттік) панкреатиттің билиарлы этиологиясының пайдасында.

Емдеу ұзақтығы: 14 күн.

Емдеу тактикасы

Ем мақсаты: ремиссияны қамсыздандыру.

Дəрі-дəрмексіз ем: Диета №5.

Дəрі-дəрмектік ем:

СП асқынуының ауыр дəрежесінде шұғыл жəрдемге кіреді:

1. Ұйқыбездің функционалды белсенділігінің минимумға дейін төмендеуі: аштық, мұрынасқазандық зонд арқылы асқазан ішіндегіні аспирациялау, Н2-блокаторлар (Ранитидин 150-300 мг немесе Фамотидин 40-80 мг/тəу венаіщіне) немесе протондыө помпа ингибиторлары (Омепразол 40-80 мг/тəулігіне, Пантопразол 80 мг/тəулігіне, Рабепразол 40 мг/тəулігіне).

2. Ферменттердің панкреаттық секрециясын басу (Н2-блокаторлар, протондық помпа ингибиторлары, холиноблокаторлар, глюкагон, кальцитонин, 5-фторурацил, соматостатин жəне оның аналогтары октреотид 100 мкг тəулігіне 3 рет).

3. Қан айналымнан қабыну медиаторларын алып тастау (тұзды ерітінділермен инфузиялық терапия).

4. Ауыру синдромын басу – анальгетиктер мен спазмолиттік препараттарды тағайындау.

5. Инфекциялық асқынулармен күресі үшін жəне олардың даму қауіпінде цефалоспорин қатарының антибиотиктерін немесе стандартты дозада синтетикалық пенициллиндерді тағайындау көрсетілген.

Жоспарлы консервативті емге келесі шаралар кіреді:

1. Ауыру жəне төмен құрамдағы майлар мен клетчаткалар жоқ бөліктеп тамақтану. Науқасқа ішімдікті пайдалануды тоқтату.

2. Орын алмасулық (панкреатин 50 000-150 000 БІРЛІК*) терапия.

3. Антисекреторлық (Ранитидин 150-300 мг немесе Фамотидин 40-80 мг/тəу ішке) немесе протондық помпа ингибиторлары (Омепразол 40-80 мг/тəу, Пантопразол 40-80 мг/тəу, Рабепразол 40 мг/тəу).

4. Қантты диабетті емдеу (жеңіл пайда болатын гликемияны ескеріп, инсулинді аз дозада тағайындау қажет).

Хирургиялық ем көрсетпелері: ауырғандықты ешқандай терапевтік шаралармен тоқтатуға болмайтын аурудың ауырсынулы түрі (жалпы өт жолының және/немесе басты өт жолының тыртықты – қабынулы стенозы, дуоденальдық емізіктің стриктурасы, ұйқы безінің абсцесі және кистасы), шектелген дуоденостаз, ұйқы безі басы өскенде болатын механикалық сарғыштық, ұйқы безінің кистасы мен псевдокисталары.

Еңбекке уақытша жарамсыздықтың орташа мерзімдері. Жеңіл даму барысының қайталауында 10-14 күн, орта ауыртпалықты түрінің қайталауында – 18-30 күн (стационарда 3 аптаға жуық), ауыр даму барысының қайталауында – 6-8 апта. Ремиссия кезінде науқас адамдарды сәйкес жұмысқа орналастыру керек. Ауыр дене қызметімен, вибрациямен байланысты қызметпен және гастротропты улармен байланысты қызметтермен шұғылдануға болмайды.

Диспансерлеу. СП ауыратын науқастарда диспансерлік есепке алу керек. Тексеріп қарау жиілігі: аурудың жеңіл дәрежесінде жылына 2 рет, орташа ауыртпалықты дәрежеде 3 рет, аурудың ауыр дәрежесінде – жылына 4-6 рет.

Санаторийлы-курорттық емге компенсация сатысында, аурудың қайталауы жоқ кезде жібереді. СП ауыратын адамдарды жіберуге болатын курорттар: Ессентуки, Трускавец, Железноводск, Моршин, Джермун, Боржоми, Сары-ағаш және гастроэнтерологиялық салалы жергілікті санаторийлар.

МӘСК жолдама беру. Ауыр дене қызметімен және зиянды жұмыс жағдайларымен байланысты адамдарды ДБК арқылы жұмысқа орналастыру керек, сәйкес жұмысқа орналастыру мүмкін емес жағдайда, бұл адамдарды үшінші топтың мүгедегі деп табады. Панкреатиттің ауыр түрімен ауыратын, ауыр сыртқы – және ішкі секреторлық жетіспеушілігі бар науқастар ІІ топ мүгедегі болып есептеледі.

Прогнозы. СП және қосымша ас қорыту мүшелерінің ауруларын тиімді емдеу аурудың болжамын жайлы қылады және ауру адам ұзақ уақыт еңбекке қабілеттігін сақтайды.

Профилактикасы. Бірінші ретті профилактика шараларына қауіпті факторларға әсер ету жатады: ішімдіктен бас тарту, дұрыс қоректену, семіздікпен күрес, организмнің реактивтілігін күшейту және дене тәрбиесімен шұғылдану. Екінші ретті профилактика шаралары болып диетаны сақтау, орнын толтыру емін жүргізу, ауру қайталаған кезде сәйкес ем жасау табылады.

Метаболизмдік синдром. Анықтамасы. Қауіп факторлары. Диагностикасы. Амбулаториялық жағдайда дәрімен және дәрісіз түзету принциптері. Алдын алу.

Метаболикалық синдром- висцеральдық май массасының артуы, перифериялық тіндердің инсулинге сезімталдығының төмендеуі және компенсаторлы гиперинсулинемия, бұл өзгерістер көмірсу, май, пурин алмасуының бұзылысын, сонымен қатар артериальды гипертензияны тудырады.

Метаболикалық синдромды анықтауда қауіпті топтарға-аурудың бастапқы белгілері мен асқынуы бар науқастар жатады:

Артериальды гипертония

• Қант диабеті, 2тип (немесе диабет алды,предиабет)