Тісті берілісті жөндеу

Химиялық және тамақ өнеркәсібінде, жетістікті түрде цилиндрлік немесе конустық тісті доңғалағы бар тісті берілістер қолданылады. Беріліс типі негізінен жабық. Бірақ сонымен қатар жетістікті түрде ашық типті берілістер кеңінен қолданады.

Тісті берілістерді жұмыстық қолдану тәжрибесі көрсеткендей, жұмыс істеу процесінде тісті доңғалаққа тістің иілу кернеуі, контакталы-шаршау тозуы және тістердің қажалуы әсер етеді. Әсер етуші күштердің аталған сипатына байланысты, тісті доңғалақтың тозуы тістердің қалыңдығының жұқаруымен, жұмысшы беттердің пішінінің бұрмалануымен, тіс түбіндегі шаршау жарғыншағының пайда болуы мен және тіс бетінің қабыршақталуымен жүреді.

Шаршау жарғыншағы иілу салдарынан ең үлкен созылу кернеулер пайда болған орындарда қалыптасады. Қысқа тік пішінді тістер толығымен сынады, ал ұзын, аса гипоидты немесе қиғаш тістер қима бойынша сынады.

Тістердің активті беттерінің қирауы контактылық кернеулер мен үйкелісу күшінің әсерімен шатталады және де шаршаушы күйреу, механикалық тозу және қашау түрінде болады.

Тістің шаршаушы қирау үздіксіз және малынбалы майлану жағдайында жұмыс істейтін, тісті беріліс доңғалағының жиі істен шығу себебі болып табылады (мысалы үшін, май ваннасына батыру жолымен және т.б.).

Көп жылғы тісті берілістерді жұмысқа пайдалану тәжрибесінің нәтижесінде орнатылғандай, тісті берілістерді түрлі жұмыс жағдайында қолдану кезеңдерінде түрлі механикалық тозулар түрлері анықталып отыр. Осыған орай, тозу дәрежесін бағалаудың түрлі тәсілдерін қолдану қажет.

Әдетте, тістердің ұшының толық ұшталып қалуы кезінде, тісті доңғалақты тозған деп санайды да, мұндай доңғалақтар жарамсыз деп танылады. Тістің қалыңдығы бойынша тозуын тіс қалыңдығының алғашқы және нақты мәнінің айырмасы бойынша анықталады, және де мұны штанген тіс өлшегіштің тұрақты хордасы бойынша өлшейді. Тұрақты хорда-деп, алғашқы контур мен тіс өсіне перпендикуляр қимадағы тіс профилімен жанасар нүктелер аралығындағы түзу сызықты айтады.

Бұл хорданың өлшемі тұрақты модульдегі түрлі тіс саны бар доңғалақтар үшін бірдей.

Өнеркәсіптік технологиялық жабдықтарда, тозу нәтижесінде тістердің қалыңдығының жұқаруы келесі аралықтарда рұқсат етіледі:

- 2 м/с шеңберлік жылдамдық кезіндегі ашық тісті беріліс үшін-30%; немесе 0,5m, (мұндағы m-тіс модулі, мм).

- 5 м/с дейінгі шеңберлік жылдамдықта жұмыс істейтін редукторлық және басқа да берілістер үшін – 20% дейін.

- 5-10 м/с шеңберлік жылдамдықта жұмыс істейтін беріліс үшін- алғашқы тіс қалыңдығының 15% дейін.

Тістің кескін бетінің тозу шамасы тіс ұзындығының 10-15% аспауы тиіс. Химика-термиялық өңделген беті бар тісті доңғалақтарда беріктетілген қабаттың тозу шамасы осы қабаттың алғаш қалыңдығының 80%-нен аспауы керек. Үлкен тозу шамасында доңғалақтарды ауыстыру керек.

Тістерді дер кезінде ауыстырмау тістің сынуын тудыруы және де берілістің басқа да тісті доңғалақтарын істен шығаруы мүмкін.

Цилиндрлік тісті доңғалақтың реверсивсіз жұмысы мен симметриялық конструкциясы кезінде, біліктегі доңғалақты тістің тозбаған бетін қолдану үшін ауыстыруға болады. Бұл айла берілістің тісті доңғалағының ұзақ мерзімділігін шамамен 2-ге арттыруға мүмкіндік береді.

Қазіргі уақытта, тісті тәждің тозған тісін толық жойғанға дейін жонып, зауытта дайындалған жаңа тәжді престеп отырғызумен жүретін жөндеу әдісі қол-данылады. Престеп отырғызу жөнделінген тәжді алдын-ала май ваннасында қыздырумен жүреді. Сонымен қатар, тәжді кертпешке тойтарып шегелеп біріктіген конструкцияларда кездеседі. Бұл кезде шегелеп тойтаруды суық күйде жүргізген жөн. Енді тәждер үшін тойтарып шегелеуді қыздырған шегемен жүргізген тиімді.

Аталған тозу түрлерінен басқа, тісті доңғалақтарда келесі тозу түрлері кездеседі: 1) Шлицалар мен шпонкалық паздардың тозуы. 2) Спицалардағы, жақтаушадағы және кертпештердегі жарғыншақтардың орын алуы. Бұл кездегі жөндеу әдісі жарақаттану сипаты мен доңғалақтың конструктивті ерекшелігіне байланысты болады. Мұндай бөлшектерді қалпына келтірудің негізгі әдісі жоғарыда қарастырылған.

Лекция 11