ДӨНЬЯМНЫ СҮНДЕРМӘЧЕ

КҮЗ КАРАШЫҢ, ӘНКӘЙ

 

Әниемнең миндер иң нәние.

Иң газизе, иң күз карасы.

Миндер аның кайгылы төннәре,

Һич җуелмас йөрәк ярасы.

 

Язгы урман мине бүләк иткән,

Ак шомыртлар төреп биләгән.

Күк гөмбәзе иелеп сер сөйләгән,

Саф чишмәләр моңын көйләгән.

 

Җилдә җырлый-җырлый ак каеннар

Татлы шәраб миңа эчерткән.

Күксел күзләремә бага-бага,

Бөдрә таллар мине тирбәткән.

 

Зәңгәр күккә карап ятканмындыр

Изге иман теләп ихсаннан.

Күз карашың, әнием, җиһан нуры.

Догаларың алам җиһаннан.

 

Син булганга күгем аяз минем.

Күңелең сүрелмәсен, күзалмам.

Туган илдән, синнән башка, әнкәй,

Йөрәгемә урын табалмам.

 

Өй түрләребезнең гөле булып

Мең яшәгез әле, шиңмәгез.

Сезнең белән генә дөнья бөтен –

Шул бәхеттән мәхрүм итмәгез.

 

 

БЕЗ – АТИЛЛА НЂСЕЛЕННЂН

 

...Болгар-мèшђр, дèсђћ, њсеп кèтђм, –

Нђсел башы Атèл-Алыпта.

Бакый гомердђ дђ туя алмам,

Хезмђт èтњдђн бу халыкка.

 

Тарèх хђтерендђ уелып калган

Яугèр мулла – Батыршалары.

Халкым дèеп калкан башын салган

Бђхтèярлђр, Канзафарлары...

 

Вђгúдђсен вђ канын сатмас бу зат, –

Тамыры аныћ èзге ќèрлђрдђн.

Болгар бњлђк èткђн ђбèлђрен,

Баба ягы – Бљек Бèлђрдђн.

 

Књп асыл кан – бђклђр, солтаннарын

Књзлђгђндер туташ, ханымнар.

Безнећ былбыл телебездђ генђ

Сайрашкан бèт гашыйк ќанлылар...

 

Кызлар ќыруын èшеткђндђй булам.

Баглар ђле дђ сыйлы, алмалы.

Ак тњрлђрдђ таќлар булып йљзгђн

Болгар Алèџђсе калфагы...

 

...Мèшђр тњземен сынаганнар, èмеш,

Љч гаярьне салып казанга,

Ќèде сђгать тоташ кайнатканнар,

Шулпа гына калган казанда...

 

Кабат ачып, путьлап* карасалар –

Бер баш... калкып чыга, шулай да...

Џђм сорый баш дђџрè-сынаучыдан:

“Ђзè, Чèстайларга юл кайда?..”

 

Мèшђр, дèсђћ, калкып, њсеп кèтђм, –

Ыруг каны Атèл-Алыптан!

Мећ ел яшђсђм дђ аерылалмам

Хезмђт èтеп, шушы халыктан...

 

*Путьлап – èплђп.

 

 

БЊЛЂК

 

Сèнећ бњлђк èде – айлы зђћгђр кèчлђр,

Бђхет ташкан èлђс кљннђрем.

Чњлдђ лђйсђн кљткђн гљлђн кебек,

Књреп туялмады књзлђрем...

 

Сèн њзећ бèт мèнем гњзђл дљньям,

Беркемне дђ болай сљймђдем.

Ќуярмын, дèп, бђхетем, хèслђремне

Йолдызларга гына сљйлђдем...

 

Сèн кèтердећ бèт ул саф хђятне,

Сагыш баскан ялгыз кљнемдђ.

Ић мљкатдђс бњлђк èтеп саклыйм

Књћелемнећ èћ пакь ќèрендђ.

 

Оныткандыр, дèеп, уйлыйсыћдыр,

Оныталамы былбыл тèрђген?..

Џђр мèзгелен газèз мèнутларныћ

Ќаныма тљреп саклый йљрђгем...

 

Аяз тљннећ серле гљмбђзедђй,

Сљрмђле лђ сèхрè књзлђрећ.

Мђћге сулмас садђ хèслђремне

Ќырламыйча бњген тњзмђдем...

 

17.12.00 сәнә.

 

 

МАТӘМ

(Хәтер көненә)

 

Һәр көз сагыш көненә җыелабыз.

Шәһитләренә иелә: Биләр, Казан.

Гүя упкын аша кыл өстеннән

Хәтсез утлар кичкән милләт, Ватан.

Ханлык өчен генә сыкрый килдек,

Искә дә алмый Биләр-Болгарны.

Төркем кишәрлеге түгел Ватан,

Бүлеп булмый Илне-Иманны.

Нидән башлана соң безнең Ватан?

Кайда таҗы, тамгалы ызаны?..

Эх-х...

Данлы олысларын күптән җуйган

Багы, читәне дә юк аның.

Ил бит һаман – Иблис биләмәсе.

Җиде гасыр мәхшәр – безнең юл.

Илне басып, җанга озан кагып,

Безне өнсез, көнсез иткән ул.

И, бахыр ил... Изге талисмандай

Елап табынырлык ниең бар?

Хәрәмлектә фәхиш колач җәйгән

Бур хакимлек, үксез ярлылар.

Һәр көз саен матәм кичерәбез.

Кайгы да яшь – коллык халәте.

Читлек кошыдай бәйдә тилмергәнче,

Лачын булып бәрелү мәгънәле.

Сагыш түгел, зур туй кирәк безгә!

Колачларлык бөтен төбәкне.

Идел кебек ярсып, күкләргә ашып,

Һай, тетрәтсен иде милләтне!

Җиде гасыр буе – кыл өстендә

Җаннарны өтә ИРЕК кайгысы.

Буыннардан күчеп буыннарга

Әрни Бәхтиярләр сагышы.

Чор катламнарыннан дәһшәт күкри:

«Кайтарыгыз җиһан-Ватанны!

Төркем уеннары ваклыгыннан

Аралагыз безнең җаннарны!»

 

 

 

САК-СОК ЯЗМЫШЫ

 

Књћелендђге ќђњџђрлђрен тезде,

Таћга ялгап айсыз кèчлђрен.

Халкына дèп, янып-кљеп язды

Йљрђгенећ èћ саф хèслђрен.

 

...Сыктап елый сыман èл-анакай,

Ишетђ алмый сабые сагышын.

Бèшегендђ «телсез» калган ќаннар

Сèзенђ бугай Сак-Сок язмышын.

 

Ике арада таудай телсез мèрас,

Туармы èкђн кайчан таћнары?

Сак-Сок булып яннарында сыкрый,

Ђрнеп язганнарныћ моћнары.

 

Атом белђн љтђсе юк ќèрен,

Яулыйм дèсђћ – яздыр теленнђн!

Телен, денен ќуйган рухè коллар

Бèзеп туа туган èленнђн...

 

 

ҺАМАН ИСТӘ

 

И, гүзәлсең, алан!

И зәңгәр күк!

Уелып карап торам югары.

Яфракларга сарылып сызыла

Бездән калган тальян моңнары...

 

Үткән гомер офыгына, талым,

Качыргансың ахры кызларны...

Айлы аланда кызлар күренмәсә,

Кичке уенның кадере буламы?..

 

Ак шомыртлар өнсез җыру тыңлый:

Өзелә гармун – җанга тансык ла.

Эх-х...

Күптән тынган монда тальян моңы –

Айсыз, гамьсез сагыш таллыкта...

 

Йөрәкнең иң нечкә кылларында

Чыңлый айлы кичләр хәзер дә.

Искә төшеп яшьлек мизгелләре

Канат куеп уза хәтергә...

 

РИШВЂТ

 

Ић беренче, нèндè хђрам тљртеп,

Нè гаебен йолгандыр кеше?

Даџè булган ул мут!

Хђйран књкрђп,

Ќèџан гèзђ èќат ќèмеше.

 

Кем йоткандыр башлап нђфес ќèмен,

Нè отты èкђн гљнаџ хакына?

Ќèтмђдеме èкђн кара кљнче

Фђрештђдђй асыл башына?

 

Хак булмаган ќèрдђ – бозык тњрдђ –

Бњре йљретђ сарык кљтњен...

Ышкынгалап каеш кљрсèлђргђ,

Ќайлый шомлык нђфес књћелен.

Хакèмнђн дђ кодрђтлерђк хакы –

Калымлы эштђ алдан гел йљрер:

Илче èтеп йљретер сљннђтчене,

Керемен књрсђ...,

Ќан газèзен гњргђ èћдерер.

 

«Мал – баш», – дèяр

Њз табышын сèзсђ,

Љрђккђ дђ тотар тђлèнкђ...

Келђм булып ќђелер, кèрђк тапса –

Йђ назлы èр булыр, йђ бèкђ...

 

Баткаклыкныћ бљек залèме бу!

Сатып, сатылып бара кљннђре...

Боргычлап та тыймакчылар да бèт,

Тèк, ќђмђгать...

Зèнданда да – тњрдђ џљнђре.

 

ГЫЙБРӘТ

 

«Кардәшем Гриша – әфьюнчы. Аңа «җим» табар өчен

һәр кич төнге сунарлыкка чыгам».

(«Урам күбәләге» аңлатмасыннан).

 

Ялт-йолт түшәм. Галәм-пәри өне

Пәри теләгәнчә түшәлгән.

Сәрхүш кабак, шәрә хурлар бии –

Күкләргә аша көзге-түшәмнән...

 

Эх-х...

Кайчан гына шөһрәт гизгән бу җир!

Хаҗлы иткән йортын, заманым.

Гаҗәп сафлык!

Һәр кич төшеп ай-күленә Зөһрә

Юган зәңгәр күген Ватанның...

 

Һәр кич утырып көмеш ай-ташына

Моңнар тыңлый Идел җанашы:

И, гүзәл зат! Йөзең – йөзек кашы,

Күзләреңдә – әнкәм карашы...

 

Тик, бур үҗәт... Алам! Авызы яман,

Ургып килеп, малга абынган.

Әле дә таңнар булып балкыр иде –

Үкенечкә, балта чабылган...

 

Шул чорлардан йөри Зөһрә сагышы,

Котыпларда, канлы яуларда,

Иренен тешләп, аз яшь коймагандыр

Шәһит күлмәкләрен юганда...

 

Ялгыз кыйналгандыр зинданнарда.

Очсыз токым дәһри тиңендә.

Әнкә-шаһым – кан чирүенә саткан

Ләгънәт кили тарих битендә.

 

Айда гына калфак чалымнары,

Төнебез генә айлы, Зөһрәле.

Һай чүккәнбез... (шуышып ярау чире)

Тагын күпме түбән иңмәле?

 

Бизгәкле төн. Илсез хәсрәт йөри.

Салкын. Юлаучылар өшәнгән.

Тукай туңган бәсле чапан сыман,

Сөрем коела шакшы түшәмнән.

 

МӘҢГЕЛЕК ТИРӘК

Бар дөньяның утын үзенә йолган –

Һәр җан өчен яна.

Йөз яшәгән. Тыныч бер көне юк,

Кайгыра: и бала.

 

Хакны яклап укка юлыкканмын,

Кан-биләүдә ятам.

Килеп җиткән, бәгырь канын биргән,

Өзелә: и балам.

 

Янар таудай ургый, кайный дөнья,

Тормыш – утлы дала.

Багам күзләренә... Бу изге җан...

Безнең өчен яна.

 

Күптән киләм гомер чикләреннән,

Чәч агарган сана.

Инде үзем әткә. Газизләргә

Без һаман да бала.

 

Язмыш-ялкыннарда күпме көйдек.

Түзә садә йөрәк.

Дөнья утын йоткан ана җаны –

Күләгәле тирәк.

 

САДӘ КҮҢЕЛЕМДӘ

 

(Романс)

 

Җаннар серләшкән шул бер кичтә

Йолдызлы күк күлдә тибрәлде,

Дөнья сөенеп йөрде безнең белән.

Еллар уза... Сагынам шул мәлне.

 

Сәхрәләрдә рәшә. Моң-хисләрем

Басыласы юк, еллар кичсә дә.

Йолдызларга ашып эзләп карыйм:

Калды, диләр, ерак кичләрдә...

 

Өзелә былбыл чишмә таллыгында.

Ай моңая серле гөмбәздән.

Күкнең мәрҗәннәре келәм чиккән

Күл буенда йөргән эзләрдән.

 

Таң җилендә шәйлим тавышыңны.

Юлларыңа табынам көнемдә.

Тулган ай күк нурлы күз карашың

Өзелеп калды садә күңелемдә.

 

 

СИН ГЕНӘ*

(җыр)

Учак түгел, кояшлы алан иде ул,

Гөлләр тотып килдең син, иркәм,

Шул заманнан мине әсир иткән,

Дөньямны таң иткән фәрештәм.

 

Күпме еллар үткән ул көнәрдән,

Күпме сагыш-дәрья кичелгән.

Тик син генә,

Һаман өзелеп сөйгән,

Син генә ул, зарыгып көтелгән.

 

Минме инде, һәр таң җырлый-җырлый,

Юлларыңа гөлләр тезмәгән?

Минме, моңсу күзләремне текәп,

Өзелеп, сагынып сине көтмәгән?!

 

Якты җиһан – карашыңны тоеп,

Сызылып кичәм гомер арасын...

Каберем өстендә дә

Тик син генә

Таң йолдызым булып янарсың...

 

ИЋЊЧЕ

 

Шђфђкъ уйный èкђн тђрђзђдђ,

Дљнья балкый ал таћ йљзеннђн.

Нè гомердђн

Ялкын тљсе шомга сала аны,

Шул аерды татлы тљшеннђн.

 

Шђп тљш књреп ята èде чал карт:

Егет чагы – сабантуй, èмеш:

Ныклап кысса, хђтта њгез сыртын

Сындырырлык гаярь буй, èмеш.

 

Џай, шђп èде тљше! Нèшлђсен соћ?

Тèк бер афђт тљшкђн язмышка:

Ќанына тèгђн саен бèлè аны,

Кèтереп сала сары сагышка.

 

Ќèћњ кљне бњген...

Кан тамчысы тљсле чык нурлары, –

Нèк сулкылдый бљек май ќèле?

Кабат хђтерен утлы дђвер бèлè,

Белђ – моннан котылу юк èнде...

 

Кемнећ чоры – шуныћ бњресе улый,

Кèрђге аяп тормый тèрђген.

Ул да – бер колы èде њгè èлнећ –

Тљпкђ ќèгеп бèрде кèрђген.

 

Џай, мут булды сњзгђ кљфер гасыр:

Оќмах èде вђгúдђ њрлђре.

И-è, беркатлы...

Бљкрђйгђнче аттан каты тартты,

Алда мђкер юлын књрмђде.

 

Књптђн кèлђ бу юл, бабасы да

Мећ кèчкђндер газап дèћгезен.

Ђрнесђ дђ, љнсез сљйрђгђннђр –

Мул тартканнар њгè èл йљген...

 

Дњрт ел буе тђмугú яккан утта –

Утлы дала, канлы юллары,

Таулар њкереп янды яумђхшђрдђ,

Нèчек чыдагандыр ќаннары?

 

Гомер – дђхрè, дары љстендђ «даны»,

Чèксез ќèре – хђвеф дèћгезе.

Энђ очы кадђр чаткыдан да

Кљлгђ очар сыман ќèр йљзе...

 

– Фрицны алсак, – дèде мђкер мундèр,

Без гèзђбез дљнья йортында...

Ќèр ќђннђтенђ дђ èрешмђкче ул

Љнсез бљкрелђре сыртында...

 

Ќан, кодрђтне тњшђп, Эльба аша

Сират кèчње èде отрядныћ.

Тун дђџшђте шартлап утка књмде,

Асты-љскђ кèлде хђятнећ.

 

Књзен ачса ђрнњ... Утта ята.

Бер балак буш џђм юк аяк та.

Егермесе тулмас чђч агарган,

Охшап калган йљзе чал картка.

 

Књп тљннђре йокысыз йљдђп њтђ,

Сђхђр ќèтђ, эленђ таћ агы...

Тњзђр хђл юк, утта яна тђне,

Љзелеп кычыта агач аягы.

 

Консервалар тезгђн љстђленђ...

Урамда май – ќèћњ љлгергђн!

Эльбага аккан аягы љчен, дèптер,

Фрèц консервалар ќèбђргђн...

 

 

ЯЋА ЧОРГА

 

Гаќђп юмарт халкым! Кемнђргђдер

Ќђннђт кљне бèрђ дљньяда...

Бљкре безнећ язмыш...

Карыймын да борылып, артыбызда –

Гњя котып сыман тљн ята...

 

Кыйнагансыћ, Бљкре, бабамнарны,

Корбан эзлђп,

Сèн безне дђ бèк књп књзлђдећ.

Нèшлèм?!

Кèттем,

Янар чорныћ књзенђ карап,

Туар таћда – љмет-књзлђрем...

Белђм.

Юкка гына тњгел бу сынаулар,

Азмы кара таплар язмышта;

Илсез, кљнсез калгач, тљрле хакка

Бђялђрдђ халкым ялгышкан...

«Љлешећђ – кљмешећ», дèсећдер.

Џèч кèлешмèм!

Рèза тњгел мèн бу «тèћлеккђ».

Чордай озын тљндђ упкын буйлап

Йљртмђ èнде, кабат тèлмертмђ...

Елап, тђњбђ èттек ятèмлектђ,

И ялвардык: «Тђћрем, арала!»

Буыннарны èзгђн бу афђттђн

Ђрнè хђтер, йљрђк яна ла...

Зђћгђр књктђй хђятебез кљтђ.

Ђйтче, њксез,

Кайда тагын шундый ќèџан бар?

Бабамнардан калган èзге әманђт,

Ќђннђт ќèре – èзге дога бар...

Язмыш, язмыш...

«Љлешећђ – кљмеш», дèсећ дђ бèт,

Љлеш алалдыкмы кљмештђн?

Нђфесем таман:

Азат èлем, туган халкым булса,

Шушы бђхет мèћа бèк ќèткђн!..

 

 

ЯНАР ТАУ

 

Сèнећ белђн генђ янар тау мèн,

Тђћрем яратмаган тèћнђрећ.

Књћелећнђн мђхрњм èтмђсђћ дђ,

Сèне сљеп њтђр кљннђрем.

 

Йљрђгемнећ белсђћ януларын,

Таћдай èћђр èдећ яныма...

Ак томаннар булып сарылыр èдећ,

Чњлдђ кље сулган ќаныма.

 

Сагынуларымны белсђћ ђгђр,

Яздай балкыр èдећ алдымда.

Ќылы кояш булып сыеныр èдећ,

Тљрер èдећ сљю-ялкынга...

 

Уелып айлар батса, књккђ ашып,

Ќèдегђн булып сèне эзлђрмен.

Сулышым булып èсђр моћсу ќèллђр,

Таћнар булып књктђн књзлђрмен...

 

Сèнећ белђн генђ ќèџан – таћлы!

Сèћа – таћга сљйлèм серлђрем...

Кљенечем, сљенечлђрем дђ сèн,

Сèн булмасаћ, љзелеп сњнђрмен...

 

ИЗГЕ ТЕЛӘК

 

Тèрлђгђн тљн. Мђж кèлђ тамчылар...

Юлдашлары сљенешђ язныћ.

Адђм гомере ќèтмђс, саный кèтсђћ, –

Нèчђнче язы èкђн ќèџанныћ?

 

Йомшак бђрхет тљн адашкан тышта.

Ќèл сыенып уза тђрђзђгђ.

Кемнђргђ яз, кемнећ кљзе ќèткђн:

Књптђн књнгђн вакыт бер эзгђ...

 

Лђззђтлектђ оеп тынган хђят,

И, љзелђ лђ былбыл таллыкта!

Чèксез књктђй èркен, саф ла! –

Хозурлыкка књћел тартыла.

 

Уйлар дђрьясыннан карап ятам,

Бар ќèџанга, шаять, берњзем,

Заманында Бèлђр, Вавèлоннар

Ябынып яткан серле књк йљзен.

 

Уйлый књћел, бу сандугач гаме,

Кай чорлардан шаулый бу таллар?

Зђћгђр књкле Бèлђр Аккаласын,

Ил Ханнарын књргђн бèт алар...

 

...Ишетђсезме?!

Мећ ел да элек Идел шулай ташкан.

Ќырдан èлђс торган тèяклђр.

Кырдан ашыгып кайткан шагыйрь Галè

Печђн чабып, ќыеп гљлђплђр.

 

Айсылуы йљгереп каршы чыккан,

Йљзе – кояш, èзге телђклђр...

Лђкèн књп тђ њтмђс кара язмыш

Бу ярларны аеры ќèтђклђр...

 

Хаќсыз èллђр белђн кљенђ дљнья –

Бèлђр шљџрђт књген кèчкђннђн...

Нè аяныч, ќèрдђ књп асылныћ

Явызлыктан гомере чèклђнгђн...

 

Канга баткан этлђр љередђй,

Талый залèм асыл Тèякне.

Корал тотып утка керде шагыйрь:

Ил булмаса, ќырыћ кèрђкме?!

 

Ил асылын ќуйды Болгар èле,

Яу ќèрендђ ќуйды Галèен.

Мђћге хђсрђт алды њзенђ.

Ил булмагач, нèчек баксын шагыйрь

Газèзлђре – халкы књзенђ?

 

...Чорлар агымына љстђн багып,

Йљзен куеп ќèллђр èркенђ.

Ватан суын кèчкђн Ханбèкђдђй

Ак манара коена Иделдђ...

 

Сђхђр вакыты. Ќèџан йолддызлары

Мђрќђн келђм чèккђн гљмбђзгђ.

Азан сафлыгы èћђ хаќлы ќèргђ

Йолдыз белђн йолдыз серлђшђ...

 

Идел èтђгендђ ак манара.

Уелып кына ќèргђ таћ èћђ.

Иленђ èгелек телђп, дога кылып,

Йокысыз яткандыр Ханбèкђ...

 

Нè дђвердђн кèлмешђклђр тњрдђ:

Ил югында кем сèн ќèрећдђ?

Илсез тућган Тукай, Фатыйх ќаны

Ђрнеп йљрèлђр кебек бњген дђ...

 

Елап табына-табына ятèмлектђ

Мèрас-юллар тезђ Габдулла.

Књз алдыннан кèтмè Зђйтњнђсе...

Ќан сљйгђнсез яшђњ авыр ла.

 

Књћелен юатыр надан хђлфђм:

Ханга èелеп Казан «ућган», дè...

Ярым сљю-сљелђњ булмаган књк,

Уртак лђхет – бђхет булалмый...

 

Такташ ќырлап узган кèшђрлектђн,

Бар нђќесне пакьлђп ак карда,

Сèрень гљленђ књмеп бар дљньяны,

Зђћгђр сагышы сызыла таћнарда.

 

Такташ янына, Сыркыдыга сугылам,

Бу Фèда ќан яфрак шавына

Кушылып ќырлый-ќырлый чђчђк ќыя,

Ђмèнђсен џаман сагына.

 

Кочак-кочак сèрень гљллђр љзеп,

Тезђ аныћ кайтыр юлына.

Тамбов урманнарыдай гњзђл хèслђр,

Кèћ офыклар – сыймас ќèџанга.

Ак каенлык сыман якты дљнья,

Матур тормыш яшè хыялда...

 

Егерме ел Туфан тар зèнданда.

Хатлар яза, ќèтмè карасы,

Љзелеп, сагынып èлгђ хатлар яза,

Кèлмè хатлар... сњнђ парђсе.

 

Чњ! Кайдандыр матур ќыр сызыла,

Ераклардан уелып башланды ул,

Хèслђрнећ èћ нечкђ ќèреннђн.

И, мокатдђс тылсым агыла,

Ташыгандай сагыш књленнђн...

 

Борынгы ќыр, таныш сабый чактан,

Шаулап узды язгы ташкын сыман,

Исђрлђтеп узды... Тын ќèџан...

Таћны ђсèр èткђн моћлы аваз,

Књктђ атылган аккош елавыдай

Яћгырады да љзелде кыл сыман...

Белмèм...

Сљенечтђнме, бђлкè кљенечтђндер...

Мђћгегђ љзелеп калган Хђйдђр сагышын,

Кемдер магнèтолда уйнаткан...

 

Џушыма кайтып, йљрђк кысылып куйды,

Тућды ќаным, чуалды уйларым.

Белмèм ђле мђќњс, сансыз Казан,

Нèндè алтын таќын ќуйганын...

Мђгúнђсез, буш калды соры дљньям:

Безгђ Књктђн èћгђн шул Фалны да

Књпсенгђнсећ, ахры йђ, Ходам!..

 

Ђйе, ачы хакыйкать бу...

Тыћласалар, бу ќан авазымны

Бèк азлары мèне њз èтђр.

Нèчђнче кат тапыйлар мèллђтне:

Бер ягы кол, ђ каршыда гњлè

Муткњзлђр.

 

Ач гавамга èрешђлмђс бу юллар,

Уку тњгел, кљннђрен дђ

Юньлђп књрмèлђр.

Ќаныћ нђрсђ?

Иманыћа тљкереп, таптый-таптый,

Бай угырылар тњргђ њрлèлђр...

 

Бђлкè, кемдер укып бер уйланыр,

Шуннан ќанына газèз гамь табар:

Дђрвèше дђ солтанга тèћ булган,

Књкрђп яшђгђн бèт болгарлар.

 

Зђћгђр бђрхет таћ капшана тышта,

Харчевняда бурлар кљлешђлђр.

Аптекалардан ак якалар тагып,

Шакшы рèшвђтлђрен бњлешђлђр...

 

Тњзђ алмыйча сљрем чокырында,

Юлга чыгам, књпме зар анда?!

Ђњвђл Тукай белђн Зђйтњнђсен

Озатып куя алтын Сарайга.

 

Япан ќèрдђ, ятлар књзенђ карап,

Гаяз сулды, нèгезен књралмый.

Туган ќèрдђ, èзге дога белђн

Бер лђхетлек урын табалмый...

 

Такташ хыялы – саф гњзђллек аша

Барып чыгам Исхак-Туранга...

Изге әманђтен Хак-Таќ èтеп,

Ирештерђм «Идел-Урал»га.

 

Язмышлардан – узмыш юк, дèлђр дђ,

Бу èзгелђр азмы ут сљргђн?

Бљтендљнья залèмнђре љчен,

Мèллђтем џђм даџилары алдында

Тњбђн èелеп гафу њтенђм...

 

02.05.2000

 

 

МЂШЏЊР КЫЯ

 

Үрарт алèџђсе èелгђн аћа,

Рèм тез чњккђн, салып калфагын.

Мећ гасырныћ давылларын кèчкђн,

Горур чљеп таќын Кавказныћ.

 

Болгарныћ да хђтерлè ул язын.

Татып књрде фашèст явын да...

Књпме яшђп, бњгенгедђй нђфрђт,

Газап тоймагандыр ќанында...

 

Мèллђт яна сугыш ялкынында,

Ќèрдђ књкрђп яшђр чагында.

Бер ялгызы њкреп таулар яна,

Иллђр карап тора янында...

 

Балта тотып басып кермђгђн ул.

Ясак таламаган èллђрдђн.

Сабый ќаннарныћ да књзенђ атып,

Њзе ђткђм кљл-хђрабђлђргђ

Канлы ђлђмнђр элеп йљрмђгђн...

 

Ил сљрњлђр югалмаган эзсез,

Сулган вљќдан, èсђн калып та.

Зèндан пычрагында колга ђйлђнгђн

Ќаннар гына тњгел – намус та.

 

Ишелеп ялган ява дљнья љстенђ

Сызлый акыл мђкер, шакшыдан.

Иблèслектђ тынчып яшђњлђрдђн

Иман да, ахры, язган акылдан...

 

Књклђр куркып кол хђзрђтне тыћлый.

Вљќдан сатып кљрсè хакына,

Намусы књк сатлык тњргђ басып –

Ялган вђгазь сљйлè халкына.

 

Юксынадыр кыя мђрмђр таштай

Нык чакларын èзге Иманныћ.

Нèндè яуларга да таулыларныћ

Кыялардай бердђм торганын...

 

Ил сљрњлђр югалмаган эзсез...

 

ТУКАЙГА

Апрель гизә җиһан киңлегендә

Нурлар алып зәңгәр Иделдән.

Тукай дигән Бөек изге затны

Апрель таңы җиргә иңдергән.

 

Ал шәфакъле, моңсу туган ул таң:

Аз, – дигәннәр гомерен, – нишлисең!?

Кем уйлаган аның чәчәк төсле,

Мәңге егет булып яшисен.

 

Һәр яз саен көмеш таңнар булып

Бәйрәм иңә Идел җиренә.

Сабан туебыз күк ямьгә күмелеп

Тукаебыз кайта түренә.

 

Язгы ташкын булып гөрләп кайта

Җилдереп чапкандай пар атта.

Ак өметләр, гөлләр алып кайта

Язлар көткән һәрбер йөрәккә.

 

Өрфиядәй Саба җиле исә,

Кошлар җыры яңгырый тугайда.

Һәр яз саен бер могҗиза көтеп,

Һаман киләчәкбез Тукайга...

 

 

АК ЧЂЧЂКЛЂР

 

Ак чђчђклђр сèбелђ зђћгђр књктђн,

Кљмеш ќèргђ ап-ак кар ява.

Књћеллђрне сызып моћ агыла –

Ак шатлыкта йљзђ бар дљнья.

 

Гаќђп таныш сèхрè моћ агыла –

Озата бара ак башкалам.

Ак сљенечкђ ашыгып баса-баса,

Яшьлек хèслђремђ ашкынам.

 

Бђхетемђ сыенып атлыйм сыман,

Кайтып барам яшьлек юлымнан.

Гљллђр кочып Зљџрђ-Йолдыз кèлђ

Яшел хђтфђ алан буеннан.

 

Ап-ак чђчђклђргђ књмелгђн ул...

Иреннђре моћсу елмая.

Иелеп-èелеп кулына гљл алганда

Озын толымнары чайкала.

 

Ак каенга сљялеп баскан да ул,

Тњшенђ кысып сèрень гљллђрен,

Зђћгђр књккђ йотылып серен сљйлè,

Белђдер ул чђчђк теллђрен:

 

«Шул яланда йљрде Йолдыз-егет –

Ишетèмче назлы сњзлђрен.

Књрèмсђнђ, бар шатлыгым булган

Зђћгђр књктђй зђћгђр књзлђрен...»

 

 

СЊНГЂН ХӘЯТ

 

Сахраларга чыксам, хђйран калам:

Сњнгђн књклђр, шèћгђн гљллђр дђ.

Сèне шулай љзелеп сагынганга,

Зђћгђр сагыш èћгђн књзлђргђ.

 

Сахраларга чыксаћ – шђлећ бљркђн.

Чђчећ сèбелер, ќèллђр тèсђлђр.

Мèнем сулышым булыр – йомшак ќèллђр

Чђчлђрећђ сарылып èссђлђр.

 

Япан сахраларда – ялгыз каен

Моћда коена айлы кèчлђрен.

Тђрђзђћнђн нурлар булып èћђр

Џèч ќуелмас яшьлек хèслђрем.

 

Сахраларга чыксаћ, айга кара:

Йолдыз атылыр кыйбла тарафтан.

Исећђ тљшкђн саен књћелећ тулыр

Сèне сагынып кљткђн караштан.

 

 

МЕЋ БУРЫЧЛЫ

 

Зђп-зђћгђр књк. Књктђ алтын кояш,

Ќèрдђ хђтфђ дèћгез чайкала.

Шушы гњзђллеккђ сљенђ-табына,

Мећ рђхмђтлђр укыйм Ходайга.

 

Мећ бурычлы туган ќèр-анама,

Ќèрдђ књкрђп яшђњ хакына,

Мђшџњр теленећ ќђњџђрлђрен бèреп,

Улы èткђн бљек халкыма.

 

Тђњге хèслђр.... Сèхрè књз крашы –

Ќаннан кèтмђс књккђ тèћ рђхђт...

Мђќнњн ќаным ќèде књккђ чљйгђн

Олы мђхђббђткђ мећ рђхмђт.

 

«Яклаучым», – дèп тапкан мèне анам.

«Ил хуќасы», – дèеп њстергђн.

Кèчер мèне, èлем, сèн џаман – кол,

Тèк, љметем èсђн, без èсђн!

 

«Ике књзем сыман газèз анам,

Газèз халкым, туган èл!» – дèсђћ...

Илећ, анаћ бурычын акламыйча,

Нèчек књчмђк кèрђк бу ќèрдђн?!

 

 

ФИРҮЗӘ

Сабый сулышыдай җилләр исә,

Пар күгәрчен уйный күкләрдә.

Йөрәкләрне биләп язлар килә,

Ике аккош йөзә күлләрдә.

 

Серләреңне күңлең кемгә сөйли,

Кем күзләрен назлап җил үбә?

Таллар иелеп җилгә пышылдыйлар:

– Җаның кемгә өзелә, Фирүзә?..

 

Нинди чишмә юган йөзләреңне,

Гөлләр сөенә, сөеп бер баксаң.

Таң нурлары ташый күзләреңнән –

Дөнья ямьгә күмелә елмайсаң.

 

 

СЊЗ ЏИММЂТЕ

 

Сњз боткасы кайный. Сњзчђн заман.

Сњз кодрђте – атып тèгђн ук!

«Књп сњз – юк сњз», – дèгђн зèрђк бабам,

Сњз кадерен, тђмен белгђн ул.

 

Сњзлђр тљрле: сљю, дога сњзе,

Була сњзнећ хђнќђр кебеге...

Књрмђсђћ дђ њзен – књзаллана

Сњзлђр èясенећ кемлеге.

 

Ишетђсезме?! Ана, сабыеннан

Аералмыйча нурлы књзлђрен,

Изге телђк, сљенечлђрен кљйлè –

Ић мљкатдђс, èћ саф сњзлђрен.

 

Онытылырмы, љзелмђс ќыр сыман

Ќанына èћгђн тылсымлы сњзлђр?

Тыны љзелгђч тђ, рухын назлап,

Йолдыз булып балкыр ул књзлђр...

 

Сатлык сњзлђр...

Гаеп сњздђ тњгел, сљйлђњчедђ.

Сњзне тњгел, эшне књрђлђр...

Мђкер-вђгúдђлђрен кљйлè-чљйлè,

Џаман ялган сљйлè тњрђлђр...

 

Гарешлђрдђн èћгђн саф сњзлђр бар:

Корúђн сњзлђредђй Хак сњзлђр!

Йљрђгеннђн тамган канга манып,

Вљќдан èќат èткђн шèгырьлђр...

 

15 сентябрь, 2000, ќомга.

 

 

КӨЗ

 

Киек казлар оча. Көмеш кайчы

Кисә сыман күкләр киңлеген.

Күк гөмбәзе уйчан, гаҗәп серле –

Хәтерләтә шагыйрь күңелен.

 

Көз дә җиткән... Китә киек казлар.

Шәлен болгап кала урманнар.

Узган гомерләрен эзләгәндәй

Җиргә иңгән ап-ак томаннар.

 

Зәңгәр яшьлегемә ашмаммы дим,

Сузылып саныйм казлар теземен...

Җиһан нидер ымлый... искәртәме

Гомерләрнең бакый түгелен.

 

Тезелеп оча казлар... Тәкъдир-кайчы

Телә сыман юллар агышын.

Зәңгәр күкләр чиксез, никтер моңсу –

Хәтерләтә шагыйрь сагышын.

 

 

УТЫРЫШЧЫЛАР

 

Èл тњрендђ – дђњлђт сараенда –

Мђќлес бара, кемнећ туйлары?

Иле, халкы љчен ќан атмакта, –

«Изге», èмеш, кылган уйлары...

 

Ќан ату дèп...

Џаман – борчак сèбњ,

Тормыш, èмеш, гљрлè бèт безнећ!

Тњрдђ – мљнбђр, њтђ књрђдер, шђт,

Књћел књген џђрбер кљрсèнећ.

 

Зур зал шаџèт – телнећ сљяге юк,

Сњз ќђннђткђ књзлђр тèмђсен...

Оќмах гèзгђнменè тук чырайлар,

Бер калыптан тљшкђн дèярсећ...

 

Мљнбђр кљйлђп тора эш тђртèбен.

Гаярь халык куймый џèммђтен:

Кемдер њќђтлђнеп чыгыш ясый,

Берèшлђре кљтђ чèратын.

 

Књпне белђ мљнбђр. Искђртђ дђ...

Чыгыш саен: «Тормыш – ал да гљл»...

Купшы сарай бљек хђќќђтлђрдђн, –

Кљрсèећнећ, канђт, кадерен бел...

 

Сырт куйганны яратмыйлар монда,

Љнђмèлђр хакныћ ачысын.

Иренећ дђ монда шђйлђп кенђ,

Мђслђк йљздђн генђ ачылсын.

 

Чын эш кайный башлый тђнђфестђ:

Џђр тегермђн њзгђ тарттыра.

Гавам сљргђн чèксез нужа белђн,

Хђќђт кенђ йљрè аптырап...

 

Ун ел буе ну сайрады Сарай!

Ил тезлђнде черек чèтђнгђ...

Чорлар буе зарыгып кљткђн тел дђ

Чèшелә алмады, ђле дђ бèзмђндђ...

 

 

АК ШОМЫРТЛАР

 

Ак шомыртлар йљзђ айлы кèчтђ,

Илђс дљнья хушбуй èслђрдђн...

Гљлгђ сыенып кемдер карый сыман,

Ашкына ќан татлы хèслђрдђн...

 

Кљмеш ай коена саф чèшмђдђ

Хèслђнгђн таћ былбыл сазыннан.

Зђћгђр књлђгђдђ кыз елмая,

Књз алалмый сљйгђн ярыннан.

 

Сèхрè ямьдђ бђллњр чèшмђ буе,

Нурда йљзђ туткыл шомыртлар.

Иркђлè таћ ќèле чђчђклђрне,

Кљнлђшђлђр аннан йолдызлар.

 

Борылам да карыйм тèрђклђргђ,

Сызыла књћел таныш хèслђрдђн.

Гомер бакый аерылалмам ахры,

Ерак калган айлы кèчлђрдђн...

 

МЂЋГЕЛЕК ЌЫР

 

Шљкер, Раббым, олы бњлђгећђ, –

Маллы кыйтгам, асыл нђселем дђ:

Йљз дђ бèшен тљенлђп кèтте әбèем,

Туксан бèшен ђйдè әнèем дђ.

 

Ђнкђй дђ ђбè књк – намазлыкта...

Акбњздђн дђ сафтыр ќаны да...

Ике йљз яз балкыган ќèџанны

Бèзђп йљрèм èкђн таќымда!..

 

Ђнкђй карашыдай нурлы таћнар!..

Илаџè ямь ќèргђ бљркелђ.

Ђнкђй, сећеллђрдђн яшђњ бђхете

Мђћгелек яз булып тèрбђлђ.

 

Књк хђяте кайчак шундый зђћгђр,

Гњя мђрќђн ява кèчлђрен.

Назлы ќèллђр èсеп èркђлèлђр

Сљелњ џђм сљю хèслђрен...

 

Ќаннар сљенђ язга бара-бара,

Књк гљмбђзе серле елмая.

Ђнкђй, сећеллђрдђн – ќèџан нуры, -

Мђћгелек яз чыћлый дљньямда.

 

Март ќèленнђн кљлђч, нурлы йљзлђр,

Яз балкышы – књктђ, ќèрдђ дђ.

Ђнкђй, сећеллђрдђн яшђњ дђрте

Љзелмђс ќыр булып тèбрђлђ...

 

КАЗА

 

Гөманләве таќдай књркђм булыр,

Ђ асылда – мђкер, хљсетле.

Уйнак књзлђр ачык хђтерлђтер

Ике йљзле шомлы бèтлекне.

 

Берне сљйлђр, уйлар – èкенчене:

Бљтенлђе белән кèресе.

Йорт-ќèрећ ќуй, әмма каршы кèлмђ,

Аћа гына булсын кèлешле.

 

Мèн кодрђтле, бљек! – дèяр њзен,

Тђрђт алмый, табыныр тђрегђ.

Бар асылы моныћ чукмар булыр,

Џђм котлыгы булмас хђмергђ.

 

Ђњлèђ дђ, маньяк тулы монда...

Мèллèон ярлы – бер бай èшегђ.

Печђнлектђ яткан маэмай сыман:

Њзе дђ ач, тèрђ-књрше дђ.

 

Ђњлèђ књп, бњген «сергèй»кљне.

Агыла вèно, нè бар кабарга?..

Таћнан торып кара хђбђр èћђр:

«Ярты шђџђр янган пожарда».

 

Ђ èртђгђ «èзге харлам» љчен

Чаћ кагылыр, мђќелес њтђчђк.

Љреккђн мохèт: «йђ бер завод шартлар,

Йђ бер кораб тљпкђ кèтђчђк...»

 

Мђћге монда хђтсез корбаннарга

Ићрè матђм, њксè ќеназа.

Нђкú шул рухлы гавам тагылып йљрè,

Сњз катучы юк бèт моћарга...

 

Даџèлык юк тњгел... ќèмерњлђрдђ.

Њз кыйтгасы – књптђн хђрабђ.

Теш њтђрдђй бар ќèр басылып беткђн,

Баскан ќèрлђр, сыкрый бђладђ...

 

Яла ягып дљньяћны хур èтђ,

Юк, чèрканмый џаман – кђсептђ.

Шакшы èсем тагып, каныћ эчђ,

Ќанын фèда èтђ шул эштђ.

 

...Њз йортым да шуныћ кèшђрлеге.

Мећ яшђгђн асылын ќуйган да,

Ќèл èркендђ йљзђ књбек сыман,

Рèза куык, «фèда» кушканга...

 

ШОМЛЫ МЂЙДАН

 

Матђм сљреме мђйданда:

Ќèл дђ гаќèз, ул да тын.

Књк èелгђн: кат-кат саный

Туксан тугыз табутын.

 

Џђр табутта яшь, књркђм èр, –

Тезелгђннђр тњр якка.

Әле иртђн бар да èсђн

Торганнар èде сафта:

 

Корал чыћлады, үз-ара

Шаян-шук йљрде бар да...

Инде џђркемнећ дљньясы

Чèклђнгђн табутларда.

 

Канлы табутлар – сызыкта,

Арúягы упкын сыман.

Таћнар, кèчђлђр мђћгегђ

Хушлашкан инде моннан...

 

Нèк сулган соћ књркђм йљзлђр?

Канатлар каерылган?..

Хак: болар үз њлемен тапкан

Илнећ њз коралыннан...

 

Нè хакына, яшь гљллђрдђй

Ќаннар љзелеп кèтђчђк?

Кабат тљкђнмђс љйлђргђ

Кара кайгы èћђчђк?..

 

Матђм каплаган ќèџанны –

Ќèл елый, ђрнè каен...

Тукталып дога њксèме

Џђр канлы мђет саен...

 

Нèгђ таћнар љркеп куя,

Нèгђ чаћ елый, дèсђм?

Мећ ана ќаннары белђн мећ

Утка тљшкђн èкђн...

 

«Ќèћњ аклый!» – дèп мут кљрсè,

Хђтсез мал, ќаннар салды.

Њзен бу юлы да вђхшђт,

Каберлек кљтеп алды...

 

Гомер дђџрè «бљек»леге

Тњбђн салам тњшђмнђн...

Гомер талый юлларына

Књпме èллђр тњшђлгђн?

 

Зèнданнан књккђ карыйм да,

Књк тђ сљремле џаман...

Кан коеш, бугазлашусыз

Торалмый дђџрè заман.

 

Њќђт томалый акылны:

Бу туксан тугыз бђндђ

Тљренеп үч – дђџшђтенђ

Йорт басмак булды тљнлђ...

 

Кèртђ салу, тоючы юк,

Шућа афђт – чèге юк.

Эзсез узмаган сљрелњлђр,

Шуышып йљрњче књп...

 

Тугры ђйтсђ, мал-кљрсè жђл,

Улаксыз ќèћелме ђллђ?

Сырхау гавам, књптђн таман, -

Тђмугúтагы хђллђргђ...

 

Карап торалар гèдайлар,

Тњзђ курчак-бèчара:

Кем ашыгып èман сата,

Кем самакатта чаба...

 

... Кан коеп, тђмам алќыгач,

Илереп куя, хуќа:

«Нèк котыптан чыгалмыйбыз?

Кем гаепле соћ моћа?..«

 

ГЉЛЛЂР ТЕЗГЂН СИРАТ...

 

Шђфђкú сњнгђч, «Аккошлар юлына»,

Мђрќђн књккђ текèм књзлђрем.

Сèхрè хђятем сèн язмышымда, –

Сèннђн башка нèчек тњзђрем?

 

Йолдыз књзлђрећне алма мèннђн,

Карашыћнан ташый хèслђрем...

Ќèџандай саф шатлык тулы ќаным, –

Сèн булмасаћ мèн соћ нèшлђрем?

 

Мђрќђн књктђ «кèек казлар юлы», -

Мљкатьдђс бњлђгем – ал, сèћа!

Серле књктђй ќèџан карашыћны

Ќèрдђн генђ књрњ аз мèћа...

 

Сагыну-сагышларга тњзђлмагач,

Матур гљллђр сайлап алам да,

Сèћа ашыгам, белђм, кљткђнећне, –

Сњнмђс маяк – гомер юлымда...

 

Књксел љрфèядђй кљмеш сафлык,

Ќèдегђн – ќèџан, èлаџ – вђгúдђбез.

Садђ хèслђр, таћ нурларга тљрелеп

Гљллђр тезгђн Сèрат кèчђбез...

 

 

ИШКӘКСЕЗ КОРАБ

 

...Кайсы юллар, нèндè упкын тарта безне

Ќан сорап?!.

Дђрдмђнд

 

Алга èлткђн юл èћендђ батырлар маяк-маяк...

Туфан

 

Бертуктамый, џаман, џаман йљзђрбез

Утларга, кояшларга табан...

Такташ

 

...Њзђклђре куырылганда утта,

Кычкыргандыр, књрђлмèчђ таћны:

«Ќèмерек кораб – тљнге зèлзèлђдђ!..»

Љзгђлђнгђн фèдаèлђр ќаны...

 

Књптђн бљтерелђ ул дуфанлыкта

Зèндан – кораб, шыгрым, халкы зђгыйфь...

Хђлдђн тайган гавам, ул чарасыз,

Аџ, èрексез... Терсђк якын да бèт...

 

Олы зèндан. Њзе ватык, монда

Тоташ хђтђр: чукмар – вахталар...

Тулы њксез халык. Тњрђлђргђ,

Шомаќаннарга ак яхталар...

 

Кораб – шыгрым: дары џђм «геройлар»,

Почмак саен: – «храм», «èзгелђр...»

Ќèџан йљз чљерђ бу «асылдан».

«Кèлер хљкем, Тђћре тèгезлђр...»

 

Агай-эне хђлен белèм, дèсђм...

Тућ бакыр књз-чукмар вахтада.

«Сèћа, нèк алар? дèп тешен кысып,

Юкса, њземездђн сакчы да...»

 

Алтын таќлы Дђрдмђнд нèк кайгылы?

Ирек! – дèгђн бђхет юк алда...

Тау-тау алтын нèемђ хђсрђтлегђ?

Ил хђятен коллык буганда...

 

УГЫЛ, ОНЫКЛАРГА...

 

Китте дђ олакты дђџрè гасыр,

Њкенерлеге юк кайчан да...

Шатлык ђле бездђ!.. Љебезгђ

Ике нђнè – колын кайтканга...

 

Ятка èяреп, такмадык «мутантлар...»

Њзе èскђртте Хакыбыз èсемнђр:

Наный Галèђскђр џђм Ђмèрханын

Мèллђтќанлым сљенеп њз èтђр...

 

Рђхмђт язмыш. Асылын сайлагансыћ, –

Ераклардан кèлђ èзге юл...

Ић мљкђтдђс мèрас сезгђ, уллар, –

Безне йортлы, Ватанлы èтте ул.

 

Баскын љчен чњптер...

Безгђ – Изге! –

Кендек каныбыз тамган ќèр була...

Бђлзђм, балдан татлы тоела...

 

Йортта – Ќђлèл, Ђмèрхан, Галèђскђр...

Яћа чорныћ гаярь буыны!..

Дуфан ќанлыларныћ џђркайсына

Ил тњреннђн булсын урыны...

 

...Чордан-чорга саркып коллык èзђ, –

Кайчангача – афђт хђлебезне кем аћлар?!.

Котып тљнен кèчеп чорым узды, –

Бар љметем сездђ, оланнар...

 

Бар љметем сездђ...

 

 

ТУГАН ЯК

 

...«Бардыр Чистай артында

Бер авыл Сөлчә диләр.

Җырлап уятканга таңнарны,

Әтәчләрен көнче диләр.»

(Мәшһүр Тукайга ияреп)

 

Бишек канатында алсу таңнар.

Зәңгәр күкләр кочкан якларым.

Яшел яз түрендә ялан тәпи

Басып калды бала чакларым.

 

Һавадагы торна тавышы булып,

Үсмер чагым дәшә ерактан.

Саф чишмәдәй ташкан тәүге хисләр –

Ахры мәңге китмәс йөрәктән.

 

– Оныткандыр, диеп, уфтанмагыз,

Зәңгәр күгем, зәңгәр күлләрем.

Таңнар шаһит: сезне сагынганга

Сагышлыдыр минем күзләрем.

 

Ак шомыртлы, җиләкле аланнар,

Сандугачлы зәңгәр язларым.

Сызылып бара җәем... йөрәкләрдә –

Мәңге калса икән җырларым.

 

 

ЯЛГЫЗ МАНАРА

Күз талганчы карыйм таш диварга,

Күпме серләрне ул саклаган!

Нинди бәддогага юлыкканбыз –

Нигә безне язмыш таптаган?

 

Изге тауда ята хәрабәләр,

Тыңлагандай җирнең әрнүен.

Кабер ташын изеп чиркәү баскан,

Сизенә кебек гүрләр рәнҗүен...

 

Ак аланны тәре биләп алган.

Золым хаҗы шулдыр кыйблада.

Ташлар изгән җаннар кисәтәләр:

Тәмуг барын якты дөньяда.

 

Ак кәфендәй күләгәләр аша

Иңри һаман кемнәр тавышы?

Ал шәфәкъләр булып җанга кагыла

Тереләй янганнарның сагышы.

 

Монсу Идел нигә уйга чумган,

Нигә таллар игән башларын?

Үксеп искән йомшак таң җилләре

Кочып үтә кабер ташларын.

 

Күз алалмыйм изге дивардан мин.

Ничә гасыр буыннарны бәйләп

Саклап килгән нәсел җепләрен...

Күңелем тоя бабам хисләрен.

 

УЯН, АНА

 

Уян, ана!

Мең гасырлар изгән

Коллык чүплегендә изрәүдән.

Туктал инде

Канлы мәхшәр өчен

Сабыйларың белән түләүдән!

 

Төшләреңдә иңрәп уянасың,

Ишетеп оланнарның тавышын.

Тоясыңдыр тереләй утта янган

Кызларыңның әрнү – сагышын.

 

Хаҗ кылгандай Идел ярларында

Башын игән моңсу тирәкләр,

Лашманнарда сүнгән җаннар өчен

Үксеп елый сыман миләшләр.

 

Азмы яулар йөзенә кызыл якты,

Ак өметләреңне чикләде.

Сез йолган ил, абына-түнә килеп,

Итәк үбеп, кемгә тезләнде?

 

Уян, ана!

Тәмуг яшәсенгә

Тамырыңа балта чабалар,

Балаңны кол,

Илне чүплек иткән

Залимнәргә... һәйкәл салалар.

 

Кем бәгыре ауный тузаннарда?

Кайсысының башы изелгән?

Кемдер кичә алмас инде мәңге –

Тар инештә калып өзелгән.

 

Золым күргән кош-кортлар да хәтта

Чукымыйлар бала күзләрен.

Ә вәхшиләр әнә ал кан белән

Ашлап йөри мәхшәр эзләрен.

 

Яман чирләр азган бу чорларда

Анада өмет. Ана гел чыдам!

Эх-х, афәтне... аталарның күбесе

Стаканнан түгелеп тынчыган.

 

Кузгал, ана!

Коллык яшәсенгә

Башкаеңа агу коялар.

Күкләр күкрәт!

Кара козгын өере –

Соңгы сабыеңны суялар...

 

 

ЮКСЫНУ

 

... Беләм күпкә, ерак диңгезгәчә

Җырларыңның ташып агасын.

Тамбов урманнары оныта алмый

Үзе үстергән бунтарь баласын.

 

Сагына һаман гүзәл ак каеннар,

Өзелеп көтә сине имәннәр,

Күксел моң ябынган урман-күлләр,

Таллар уелып башын игәннәр.

 

«Урман кызы»ң бага еллар аша,

Басалмыйдыр йөрәк ярасын.

Бар дөньяга зәңгәр нурлар сирпеп,

Саклый җиһан серле карашың.

 

Яшь тамгандай атыла йолдызлар,

Гүя күккә сыеша алмыйлар.

Даһиларның бөеклеген бездә

Гүргә салып кына аңлыйлар.

Сыркыды өстенә менә дә ай

Саный кебек чорлар арасын.

Кайгылы анадай нидер күзли,

Җуйган сыман йөрәк парәсен.

 

Һәр таң саен зәңгәр чыбылдыктай,

Күк гөмбәзе, иелеп җиргәчә,

Үксеп үбә кебек эзләреңне,

Усакларга сыенып эндәшә:

 

– Нигә сагыш тама күзләреңнән,

Көтәсендер шатлык-хәбәрләр.

Шәп атларга сикереп менмәкче

Җаны өзәңгедән түбәннәр.

 

Сездән калган көрәш байраклары

Йөзде канда. Инде биләүдә.

Йотты утны Туфан. Ул түзгәнне

Күрсәтмәсен ходай берәүгә.

 

Күләгәләр сыман ак кәфендәй

Әрнеп йөри кемнәр сагышы.

Кайнар шәфәкъ булып җанга үтә

Тереләй янганнарның сулышы...

 

Тәкъдир, тәкъдир...

Калкан сынган. Этлек сөючеләр

Йөзгә басып башка менгәннәр.

– Таң! – диеп, утта өтелгән саен –

Көйгән җаннар, чорлар көйгәннәр...

 

АТЫЛГАН ЙОЛДЫЗ

«Күрше тавыгы каз кебек...»

Халык әйтеме

 

Күрше тавыгында түгел хикмәт.

Сокланам мин күреп көннәрен.

Бар бит илләр: акылын төпкә җигеп,

Җәннәт иткән өен, җирләрен!

 

Киек казлар юлын үткәнбез бит,

Көмеш калфак чигеп күкләргә!

Җирдә яшәп киткән фида җаннар

Әрнеп карый сыман күзләргә.

 

Таң йолдызы кебек уелып тулган –

Сагыш-Сөембикә карашы.

Телеп-телеп канга тоз сипкәндәй

Әрни Кол Шәрифләр ярасы.

 

Өтелгән җир елый... Кадерсез тел –

Үз илендә тоткын, ирексез.

Җаннан бизгән намус бәргәләнә.

Вөҗдан иңри: тамыр-нигезсез.

Фидаиләр рухы ник сызлана

Өметен җуйган үксез җан сыман.

Галәм бәгырен телеп йолдыз атыла,

Упкыннарга очкан кош сыман.

 

Каргыш түгел, кара язмыш өткән

Ничә буыннарның көннәрен.

Акыл түгел, үрмәкүчләр били

Аңнан язган тәхет түрләрен.

 

Күрше тавыгында түгел хикмәт,

Уйланам мин күреп җирләрен.

Бар калканнар! Акылын төпкә җигеп,

Гөлбакчага күмгән илләрен...

 

 

РУХИ ХӘРАБӘЛӘР

***

 

Эх-х...

Арабыздан кайсы галах башлап

Кабак тәрәзәсен чирткәндер...

Җаныбызны, каныбызны суырган

Коллык чире шуннан киткәндер.

 

Ни гомерләр көткән таңнар килде –

Без дә чүпкә табынырбызмы?

Буыннардан калган дуеннарга

Ярсып килеп абынырбызмы?!

 

Кабак чүплегендә үрчи манкорт:

Тамырыбызны коллык тарката.

Нинди токым үз бәгырен талый –

Үз канында агу болгата?!

***

 

... Күзләремне йомсам, күз алдымда

Зәңгәр күлләр, балан гөлләре.

Урман, кырлар, хәтфә кочагында –

Болгар иле, бабам җирләре.

 

Тарих шаһит: калкан рухлы бабам

Иман белән генә яшәгән.

Иделен Мәккә итеп, Ауропага

Алтын калфак кидереп яшьнәгән.

 

Тарих белә – ташка аш атканын,

Басып керсә, урган яуларын:

Тәбесенә төшеп, күп чукмарлар

Ялварганнар үбеп кулларын...

 

Ә бүген мин киек каз хәлендә,

Гаҗиз башыма урын юксынам.

Кайтып егылам бабам нигезенә –

Шуннан башка дару юк сыман.

 

Изге тауда ак манара тора:

Тыңлый сыман безнең хәлләрне,

Һәйкәл түгел, гүя атам баскан: –

Җуймагыз, ди бугай, – эзләрне...

***

Кабакчылар бүген яңа ханнар.

Бур, түрәләр – җәннәт гизәләр.

Үгез камыты кидереп дөньясына

Типтерәләр татлы бикәләр...

 

Дулый җәнҗал. Тәңре монда дәҗҗал.

Исерек иман – таҗга куелган,

Адәм җаны, намус, вәгъдә монда

Тирес сыман юлга коелган.

 

Агыла хәмер... Ага зобаныйлар,

Ага коллар, таҗлар, кыйблалар,

Тузан кебек бөтерелеп ага

Үзен даһи күргән «аллалар».

 

Хан йодрыгын ялап кабаклыкта

Без шушылай пыскып йөргәнгә,

Жиһан әрни сыман сыктый-сыктый:

«Асылыбызга кайтыйк», дигәндәй.

 

***

 

Эссе чүлдә сусап тилмергәндәй

Жаным бәргәләнгән чагында,

Бабам чорларына хаҗ кыламын,

Шунда сихәт табам җаныма.

 

 

Идел-Уралымның пайтәхете –

Милләт – җанымның күз карасы.

Анам кебек газиз миңа бу җир –

Мәңге сүнмәс йөрәк ярасы.

 

Хәрабәләр саклап һәйкәл тора –

Изге һәйкәл: һәрбер ташы аның

Халкым бәгыренә уелган.

Һәр карыш җир монда бабам тире,

Аның каны белән юылган.

 

Күпме яулар кичеп бирешмәгән...

Инде ятим, ялгыз-ялангач.

Күктән ярдәм сорый хәрабәләр –

Без к