Ab nim e plan kanons ye, i tefü hormona-konöm oksik, distön de nomikos. Ed i täno nämäd muvemik koapabinädas nomik at dasevädikon. Bosil tu mödik, bosil tu nemödik, e, samo, men labü patöfs koapik e lanöfiks nenomiks, ud alo distiks, davedon. Tefos suvo te difis mö degats anik baliondilas grama hormona. Samo men, if pankreat onik prodon linsulini boso tu nemödiki, sufon diabeti, ed omutonöv deadön i nog nu sekÜ faemadead, soäsä atos äjenon bü 1922 pö malädans valik at, if no Banting‛ e Best‛ itüvoms ün yel läbik et medini ta maläd at: linsulin. Nu läfulükoy kludo hormonadefi koapa lönik medü nüskutam hormona (nimik).
Dil hüpofüda plösenon rouli veütik pö koapaglof. If prodam glofahormona binon tu gretik, tefädo tu smalik, tän gians, tefädo nans, davedons. Näns et kanons binön reto vemo nomiks, sümeto gudiko fomiks e lanöfo plobiks. Balan nänas famikün el Charles Stratton‛ labü lunot zimmetas te 60 ä vetot paunas 16, äbinom, kel ön nem: generan Tom Thumb‛ betävom ko Barnum‛ voli lölik. Äbinom visedik, ed älabom logoti saunik e vögi vemo musigiki.
Vemo veütik pro men i türeoid onik binon. If at jono distis, seks kanons difön vemo, maä tuprodam u läsprodam dabinon. Atos kanon vedükön meni kretenani stupädik, binon kod maläda padredöl di Basedow‛, e r. Ab binos pro obs nitedikum ad lüälükön küpäli obsik dü timül ad dists läs fefiks. Demü atos vilobs lecedön türeoidi asä sleifömi föna (motora) koapik obsik. If nu glan at prodon hormoni boso tu mödiki u tu nemödiki, atos sinifon: sleiföm binon boso tu mödo maifik, tefädo boso tu mödo färmik. Atos sinifon, das fön obsik filon tu vemo, u das motor golon tu vifiko, tefädo tu nevifiko.
Kis nu binon-li sek atosa? In jenet balid jäfed susnomik. Nenom hormonik smalik at jafon jäfedanis, jicifi doma, kel kanof dunön vali, mani, kel kevobom in klubs valik, ed ai datikom desinis nulik. Jäfükons okis me val, klien onsik binon: vobön vemo, e juitön mödiko. Ab binons suvo i boso muifiks.
Ed if läsprodam pülik türeoidahormona dabinon, tän leigono malädans davedons, ab sio cils e mens trögiks, nelifäliks ä nenviläliks. Cils, kels ai no kanons fidunön julabligädis oksik, leadons seatön lafo pefidunöli bligädi okas. Klu cils, kels suvo papönons, bi binons so vemo trögiks, ab pö kels balugiko türeoid binon trögik, e kels suvo kanonsöv payufön gudikumo me giv bosila türeoida, kas me zans e flaps.
|
|
|
Votikams go lölik.
Näio ejonobs is ed us gebi koapastöfas nomik, kels hormons binons, as medins pro mens nenomik. Ab plödakösömiko nitediks i prodäds binons, kels padagetons, if givoy onis dabinädes lölöfiko nomikes.
As sam balid jonob givi hormonamökota Nedänik: neohombreol‛ jikanaires. Frederiks‛ änüskutom bödes yunik lul baliondilis 40 grama hormona manik at. Lulna balposvoto. Pos atos jikanairs ilasumofs jästädi e kondöti hibödas, ed äkanitofs frediko kanitis jönikün oksik. Hormons flunons noe kondöti koapik, abi lanöfiki. E pelelogölo de tikädöp hormonava nutimik, kludo cöd tefü stigedov tefädo ladöf, lanäl tefädo nefümal, trög tefädo jäfed, e r. dageton stabi go votiki.
Ün yels lätik nol obsik hormonas egretikumon veütiko, ed estudoy mu pato prodädis onas in plans e nims nomiks. Suvo edagetoy me atos sekis magälik. Somo kanoy dagetön me giv hormonamökotas, das jigoks nögofs nögis mödikum, das jips e kroligs palons nimülis mödikum, das kuns givofs miligi mödikum, das plans glofons vifikumo u florons suniko, das higoks blünoms miti sofikum, e r. e r. Binos-li üfo milagik, das nolavans suimons ko nitedäl vemöfik volfajenädi hormonava at, kel klülädon binön so levemo veütik pro ben e lied mena e sogäda?
Se Volapükagased pro Nedänapükans 1950, Nüm: 4, Pads: 13-16.
