Жастағы А.К. Ибраев
1. Жалпы жұмысында діріл ауруының симптомдары көрінген. Діріл ауруы клиникалық симптомдарының полиморфтылығы және ағымдылығымен ерекшеленетін кәсиби ауру. Оның негізгі этиологиялық факторы өндірістік діріл болып табылады. Діріл ауруы кәсиби аурулардың ішінде кең таралған. Көбіне көлік құрылысы, металлургия, авия, тау кен өндірісінде, ауыл шаруашылығымен айналысатындарда кездеседі. Жұмысшының денесіне қатысты діріл ауруы жалпы және жергілікті болып бөлінеді. Есептің берілгені бойынша жұмысшыда жергілікті діріл ауруы байқалады, яғни ауруда қан тамыр бұзылуы байқалады. Қол терісінің түсінің өзгеруі, дистальды фалангаралық буындарының деформациясы, капиллярлардың тонусының өзгеруі, спазм,,спастикоатониялық жағдайы, кей жағдайда қол саусақтары барабан таяқшалары және акромегалик тәрізді болып келуі мүмкін.
2. Шумовиброэнтегратор логарифмерлейтін ШВИЛ 01: 20-170дб массасы 1,5кг локальды дірілді анықтайды. Діріл өлшеуіші ВШВ - 003м2, ал 22-140 дб массасы 4,5кг жалпы және жергілікті дірілді анықтайды. Шумомер виброметр диагностикалық шу өлшегіш және діріл өлшегіш ШВД -001 күші 30-14- дб массасы 5 кг. Шумомер виброметр интегрирующий ШВИ 30-140дб масса 4 кг.
3. ҚР ДСМ 2005 ж. 23 маусым №294 бұйрық «Кәсіби аурулармен оларды тіркеу тексеру,есепке алу және олар бойынша есеп беру ережесі» ҚР ДСМ 2009ж.12 караша №706 бұйрық, 25.01.2012ж.№166 «Міндетті медициналық тексеру жүргізілетін мамандықтардың, зиянды өндірістік факторлардың тізімін бекіту туралы. Міндетті медициналық тексеру жүргізу ережесі.» негізінде регламенттеледі.
4. Ауруды уақытша еңбекке жарамсыз деп санаймыз.Жұмыстан міндетті түрде босатылады. Ауруға бір екі айға еңбекке жарамсыз қағазын береміз. Амбулаторлы ем жағдайда ем алу қажет.Егер клиникалық симптомдар жойылмаса діріл мен байланысты жұмыстан босатылады. Басқа жұмысқа ауыстырылады. Алдын алу шаралары бір сағат сайын он мин демалыс.арнайы гимнастика физио терпаиялық процедуралар ұйымдастыру керек. Ауысым басталғаннан кейін екі сағат сайын жиырма мин және түскі үзілістен кейін екі сағаттан соң отыз мин берілу керек. Медициналық текесерістен бір жылда бір рет терапевтік невропатолог отоларингологтің қатысуымен өтуі тиіс.
Кезеңді тексеру кезінде ЭМӨ
1. Бұл жерде ҚР ДСМ 2004 ж, 18 тамыз № 632 бұйрығымен бекітілген «Әйелдердің еңбек ету жағдайына қойылатын сан.эпид. талаптар» туралы сан.эпид. ережелер мен нормалар; ҚР ДСМ 2009 ж. 16 қарашадағы №709 бұйрығымен бекітілген «Алдын ала және міндетті медициналық тексерістен өту ережелеріне» құжаттарына сәйкес регламенттеледі.
2. Осы келтірілген құжаттарға сәйкес № 632 бұйрық ережелерінің 3-тармақшасы бойынша, әйелдердің жүктілігі анықталған күнінен бастап және сәбиді емізу кезеңінде, олар, видеотерминалдармен және дербес компьютерлермен байланысты жұмыстарды, яғни, жұмыс нәтижесінде ЭМ сәулелену бөлінетін жұмыстарды орындауға жіберілмеуі тиіс. Сонымен бірге, жүкті әйелдер аяқпен басу арқылы басқарылатын қондырғыларда, мәжбүрлі ырғақта жұмыс істейтін, конвейрлерде жұмыс істеуге, инфрақызыл сәулелердің әсері бар жерлерде жабдықтардың беті және қоршалған жұмысшы аумағының tº+35ºC және одан да жоғары көтеріліп қызатын жерлерде, киімі және аяқ киімі су болған жағдайда; жел өтінінде; терезесіз және жарықсыз үй жайларды; әйел адам жұмыс күні тұрақты болатын жұмыстарға (тұру, отыру, қозғалу) жұмыстарға тартылмауы керек. Және де №709 бұйрығына байланысты ереженің 2- тармақшасы яғни, зиянды, қауіпті заттармен және қолайсыз өндірістік факторларға байланысты жұмысқа жіберуге жалпы медициналық қарсы көрсетілімдерге сәйкес жүктілік және лактация кезеңі бар адамдар рұқсат етілмейді.
3. Соған байланысты, санитарлық дәрігер 12 апталық жүктілік бар жұмысшы әйелдің ЭМӨ арналған индукциялық жылуды қолданылатын цехта әрі қарай жұмыс жасауына тиым салуы керек. Зиянды қауіпті факторлары жоқ жұмысқа ауыстыруға шешім қабылдауы керек.
ЭМӨ уақыттар бойы бағыты өзгеретін тоқтармен жайылады. ЭМӨ алмастырылмалы электрлік және магниттік өрістің сәйкестілігімен сипатталады. ЭМӨ биологиялық әсеріне байланысты: жылулық және жылулық емес әсер болып бөлінеді. Жылулық әсер сәулеленудің интенсивтілігіне байланысты. ЭМӨ деңгейі төмендеген сайын ағзаға термиялық әсері төмендеп арнайы жылулық емес әсерге айналады. Кез келген ЭМӨ көзін үш зонаға бөлеміз: Жақын – индукция зонасы; индукция зонасында ЭМӨ нің әртүрлі ұзындықтағы ТЖ, ОЖ және ЖЖ, ОЖЖ диапазонды сәулелену көздері кездеседі. (ТЖ – ұзын толқын, ОЖ – орташа толқын, ЖЖ – қысқа толқын, ОЖЖ – ультра қысқа толқын); аралық – интерференция зонасы және қашықтық – толқындық зонасы. Қашықтықтың толқындық зонасын да ЭМӨ нің жайылған дециметрлік, сантиметрлік, миллиметрлік толқын диапазондары болады. ЭМӨ ОЖЖ не әсер етіп, жоғары қозғыштыққа әкеледі. Эндокринді жүйеге әсер еткенде гормоналды ауытқуға әкеледі, әсіресе нерв эндокринді реттеуді бұзып, стресске әкеледі, гипоталамо гипофизарлы жүйеге әсер етіп өсу гармонының бөлінуі тоқтап, кортикостероидты гармондардың бөлінуін стимулдайды. Қан және иммундық реакцияға әсері қан жүйесінде эритроциттердің, лейкоциттердің, гемоглабиннің санын өзгертіп, лейкоцитоз, эозинопения тудырады. Көзге әсері шыны денешіктің бұлдырлауы катаракта ауруына әкеледі.
ЭМӨ қорғанудың барлық жағдайлары мен әдістері үш топқа бөлінеді: ұйымдастырушы, инженерлі техникалық, емдеу алдын алу. Қызметкерлерді ЭМӨ нің зиянды сәуледен қорғау үшін технологиялық үрдістерді автоматизациялау және дистанционды басқару жүйесін қарастыру, сәулелену көзінен жұмысшыларды алыстату, жұмыс индукторларын экранирлеу керек.
Полиметалдық рудникте жарылғыш
1. Ауа шаңдануына б/ты ауа көлемі ГОСТ 12.1.005-88 б/ша t-293°К болғанда, атмосф/қ қысым 760 мм с.б. б.к. Ауа көлемі формула б/ша анықталады.: V=qt, бұл жерде q-1минуттағы ауа шығыны, t- өлшеу жүргізу ұзақтығы, мин. Максимальды бірреттік концентрация. Шаң факторын бағалау алынған макс.бірреттік концентрац/ң мәнін шекті рұқсат етілген конц/мен салыстыру арқылы жүргізіледі. Жұмыс зонасы ауасы жалпы санит/қ талаптар,мем/к станд/қа сай силикоз қауіпті шаңдар үшін шекті рұқсат етілген деңг. 1 мг/м3 болады егер бос кремний қос тотығы 70% б/са; ал 2 мг\м3 егер оның құрамы 10-70% б/са; қалған түрлері үшін 3- 10 мг/м3 аралығында. Бір фильтрдегі шаң массаларын өлшеу нәтижелері б/ша ауадағы концентр/дан шаңұстағыш арқылы алғанда мына формуламен есептейді.:
- шаңның концентрациясы, мг/м3
– сынама алғаннан кейінгі фильтрдің салмағы, мг
– сынама алар алдындағы фильтрдің салмағы, мг
V – фильтр арқылы өткен ауа көлемі, дм3
, 
Жұмыс зонасы ауасының зиянды заттардың шекті рұқсат етілген концентрациясы № 1.02. 011-94 санит/ережелірнде, 1995ж. Козловский редакциясы кітабында келтірілгендей кремний қос тотығы шаңда 70% ден жоғары болғ/да 1 мг/м3 ПДК сы. Ауа шаңдану конц/сы 10 мг/м3, бұл ШРЭК тен 10 есе асады. Бұл фиброгенді әсер етеді ағзаға, қауіптілік класы б/ша 3- классқа жатады.
2. Пневмокониоз фиброгенді өндірістік аэрозольдердің ұзақ ингаляционды әсері нәтиж/де фиброзды өзгерістер дамуымен сипат/н созылмалы өкпенің шаңды аурулары. Пневмокониоздар: силикоз, силикатоз, силикотуберкулез, антракоз, биссиноз, багассоз, фермер өкпесі, металлокониоз. Силикоз бұл пневмокониоз кварцты шаң тозаңды жұту нәтижесінде б/ды, яғни, шаңның құрамында бос кремний оксиді 10% астам бар болғанда дамиды. Силикатоздар пневк/з, минералдар шаңын жұту нәтиж/де б/ды, құрамында кремний оксиді әртүрлі металл оксидтерімен байланысқан, асбестоз, талькоз, каолиноз ж/е т.б. Металлокониоздар металл шаңдарынан дамитын пневмокониоздар: темір, алюминий. Карбокониоздар құрамында көмірсутегі бар шаңдар әсерінен болатын пневмокониоз. Олар: көміртас, кокс, графит шаңдары антракоз, графитоз. Аралас шаңды пневмокониоз бос кремний оксиді бар, құрамында бос кремний оксиді жоқ ж/е аз мөлшерде б/н пневмокон/р. Орг/қ шаңдар әсерінен бол/н пневмокон/р. Бұлар көбіне өсімдік талшықтарынан әртүрлі ауылшаруашылығы шаңдарынан синтетик/қ заттар шаңдары б/ды.
3. Жұмыс орнында шаң концентрациясын өлшеу жүргізуде мұрын деңгейінде тыныс алу зонасында өлшейді н/е ондай сынама мүмкін болмағанда өлшеу аймағын шаңжинағыш түтікке жақын өлшейді н/е жерден 1,5 м биіктікте одан көп емес биіктікте өлшейді. Егер жұмыс орны бекітілмеген б/са, шаң концент/н өлшеуді уақыт ауысымының 50% жоғары кезінде жұмысшылар көп болатын зонасы нүктелерінде жүргізеді.
4. Өндірістік шаң шығу тегі б/ша бөлінеді: орг/қ, бейорг/қ, аралас; түзілу б/ша: аэрозоль дезинтеграция, конденсация; бөлшектер өлшемі б/ша: көзбен көрінетін (10 мкм көп), микроскопиялық (0,25-10 мкм) ж/е ультрамикроскопиялық (0,25 мкм төмен). Шаң ағзаға әртүрлі әсер етеді: фиброгенді, токсикалық, тітіркендіргіш ж/е т.б. Шаң аэродисперсті жүйе, онда дисперсті орта ауа, ал дисперсті фаза шаң бөлшектері. Шаңның құрамының гиг/қ маңызы зор. Неғұрлым шаң ультрамикроскопиялық мөлшерде б/са, соғұрлым тыныс жолы мен өкпе альвеоларына тұну мен ену жылдамдығы жоғары б/ды. Токсикалық шаңдар бронх қабырғасы арқылы қанға өтіп ағзаға таралады. Шаңның құрамы мен көлемі. А) ұсақ дисперсті d-2-5 мкм бұл шаңдар тыныс жолдарына терең енеді. Б) ультрамикроскопиялық ұшқыш б/ды, онша төмен түспейді. 0,25 төмен.В) көзге көрінетін d-10 мкм көп. Г) микроскопиялық d- 0,25-10 мкм.
19 жастағы әйел адам құс фермасына жұмысқа орналасады.
1) Қазіргі симптамдар аллергиялық ауруларды көрсетеді. Яғни, адамның сезімталдығына жоғарғы деңгейде әсер ету немесе ағза қызметін бұзу қасиеті. Бұл симптомдар талшық түрінде әсер ететін органикалық жануар шаңынан болатын пневмокониоз түрін көрсетеді. Аллергиялық бронхит, аллергиялық дерматит, құс қауырсынының аллергиялық реакциясы.
2) Жұмыс аймағы ауасының шаңдануы осы шағымдарды тудырып отыр.Жануар шаңы жүн, үлпек,құс қауырсыны шаңдары өндірістік фактор болып отыр. Құс фермасының шаң құрамында азықтық антибиотиктер болады, олар өсуді тездететін тетрациклин, биомицин. Сонымен қатар, шаң құрамында улы химикаттар, гербицидтер (азықты, шөптерді өңдейтін), дәндер дихлофоспен өңделуі мүмкін. Улы химикаттар дезинфекция мен дератизация үшін қолданылады. Сондықтан, мұндай шаң фиброгенді, аллергиялық, сенсибилизациялық және токсикалық қасиетке ие. Ең негізгісі аллергиялық әсер етуі болып табылады. Өте жоғары шаңдану азықты ұсақтағанда, қоспаларды азықпен араластырғанда, құрғақ азықтарды таратқанда, ғимараттарды тазалағанда болады. Құс фермасында инкубаторлық цехтарда шаң концентрациясы балапандарды сұрыптағанда жоғарлайды.(34-48 мг\м3 дейін, ғимараттарды тазалағанда 58-60 мг\м3 дейін жоғарлайды.Инкубаторлық шаң-органикалық шаң болып табылады, ол құстың қауырсынынан тұрады. Сонымен бірге, ауа бактериальды ластанады.(ақ және алтын түсті стафилакоктар, гемолитикалық стрептококтар, сальмонелла, протей таяқшасы, саңыраулықтар).Жұмысшылар аурушаңдығы бойынша, бірінші орында аллергиялық аурулар- аллергиялық ринопатия,созылмалы астмалы бронхит және көзде аллергиялық коньюктивит, дерматит және экзема.
3) Өнеркәсіпті лабораториялы, инструментальды әдістер қолдана отырып зерттеу жүргізу. Ауаның шаңдануын асперациялық, седиментациялық әдістер арқылы тексеру. Микроклиматты реттеу үшін пультты яғни автоматты техникалық құралдармен басқару керек. Жеке қорғаныс қондырғыларын қолдану керек.Жұмыс бөлмесіндегі ауаның токсикалық заттарының концентрациясын бақылау керек. Жұмысқа кірер алдында кезеңді медициналық тексеріс жасау керек. Денсаулық жағдайына байланысты басқа жұмысқа ауыстыру, емдік, диеталық тағамдар ұсыну, санаторийлік курорттық демалысқа жіберу. Шаң минералдық және органикалық комплекстерден тұруы мүмкін. Минералдық компоненттер топырақ, жем шаңы,жануарлардың өздерінің қозғалу кезіндегі шаңдары да жатады. Органикалық шаңдар құстардың өздерінің бөлінділерін құрайды. Құстың органикалық шаңдары құс фермасы көп қабатты болған жағдайда жоғары болып табылады. Шаңның ПДК 34-48 мг\м3 дан жоғары болмауы керек. №632 18.08.2004ж. «Әйелдердің еңбек ету жағдайларына қойылатын санитарлық-эпидемиологиялық талаптар».
