азақстанның халықаралық қауымдастықтағы орны мен беделі

Қаз.н – әлемдік қауымдастықта. Қаз.н өз тәуелсiздiгін алғаннан кейінгі 20ж.ішінде сырт.саясат бағытында айтарлықтай жетiстiк\ге қол жеткізді. Тарих үшін 20 ж.өте қысқа мерзiм, әйтсе де, осы кезең Қаз.ң әл.к қау.қң егемендi субъектi ретінде қалыптасуы үрдісінде ең маңызды мерзiм болып таб.ды.. Өзара сенімділік қағида\ына негiзделіп, теңдестірілген көп векторлы сырт.саясат.ң арқасында Қаз.н әл.к қау.тың жоғ.деңгейдегі халықаралық мойындауына қол жеткізді.ҚР.ң Пр.ті Н.Ә.Назарбаев атап өткендей, геосаяси тұрғыдан алғанда Еуразия құрлығы.ң орт.ғында орналасуы арқасында Қаз.н iс жүзiнде Шығ пен Бат.ң аралығындағы өзiндiк 1көпiрге айналды. Осы жағдай Ресей, Қытай, АҚШ, ЕО ел\і мен мұсылман әлемі секілді ірі әлем.к ж.е аймақтық держава\ арасындағы күрделi геосаяси жағдайда сындарлы мүдде\ теңдігін сақтауға мүмкіндік береді Осы тұрғыда назар аударатын 1жайт – Қаз.н өз тәуелсiздiгін жариялағаннан кейін Кеңес одағы.ң ядро.қ қару-жарақ қоймасы мен жаппай қырып-жою қару\ы.ң (ЖҚЖҚ) едәуір бөлігін мұрагерлікке алды. Осындай жағдайда жас мемлекет.ң алдында атом қаруын сақтай отырып, әлемдегі 4шi ядро.қ держава болу н\е кеудемсоқтықтан бас тартып, ядросыз әлемге қадам басу секілді өте үлкен таңдау тұрды. Пр. Н.Назарбаев.ң сол кезеңде жаппай қырып-жою қаруынан бас тарту туралы шешiмі әл.к қау.қ тарапынан үлкен қолдауға ие болған еді. Респ басшылығы.ң өз еркімен ядро.қ қарудан бас тарту мен Семей ядро.қ полигонын жабу арқ. ядро.қ қарусыз, қауiпсiз әлем құру жолындағы табанды шешімі ЖҚЖҚ-дан өз бастамасымен бас тартқан ел ретінде құрметті алғ.орынды иемденуге мүмкіндік берді. Сонымен қатар тағы да атап өтетін өте маңызды 1жайт – ол бiз.ң Елбасымыз.ң ұсынысы б.ша БҰҰ Бас Ассамблеясы.ң 29-тамызды ядро.қ сынақ\ға қарсы халықаралық әрекет\ күні етіп жариялау бд.ды. Тәуелсіздік.ң алғ.жыл\ынан бастап Қаз.н өзін халықаралық қатынас\д.ң маңызды мүшесі ретінде көрсете білді. Бүгінгі таңда еліміз жетекші интеграциялық құрылым\ мен әлем.к қауымдас.қ өміріндегі өзі.ң сындарлы қызметi.ң арқ. заманауи әлемi.ң экон.сы мен саясатында белсендi рөл атқаруда. Респ.мыз.ң халықаралық мәртебесi.ң жоғ.екендігі.ң мыс.ы ретінде Қаз.ң ТМД, ШЫҰ, ЕврАзЭҚ, ЕҚЫҰ ж.е ИКҰ сияқты беделді халықаралық құрылым\ға төраға ретiнде сайлануын алуға б.ды. Сонымен қатар өз кезегінде Қаз.ң бастама.ы да әл.к қау.қ тарапынан қолдауын тауып отыр. М/ы, ҚРң Пр.ті Н. Назарбаевтың 1992ж БҰҰ Бас Ассамблеясының 47-шi сессиясындағы Азиядағы өзара әрекеттестік ж\е сенім шара\ы жөніндегі кеңес шақыру туралы бастамасы әлем ел\інің қолдауына ие болды. Жаһандық саяси кеңiстiктің жаңаруы жағдайындағы Н. Назарбаевтың бұл ұсынысы ерекше өзектi болды. Елбасының Еуразиядағы бейбітшілікті сақтау мәселе\і мен халықаралық қауіпсіздіктің кең белдеуін қалыптастыру жолындағы белсенді саясаты әл.к қау.қ алдында Қаз.ң бейбітшілік сүйгіш мем.т рет.гі жағымды беделінің қалыптасуына ықпал етті. Қазіргі таңда АӨСШК ұйымына 20дан астам азиялық ел мүше- мем.т\ ретінде кірсе, әлемнің түрлі құрлық\ының оннан астам мем.\тері бақылаушы\ болып табылады. Сонымен бiрге Азиядағы өзара әрекеттестік және сенім шаралы жөніндегі кеңес жұмысына БҰҰ, ЕҚЫҰ және АЕЛ секілді халықаралық ұйым\ ат салысуда. Респ.мыздың азиялық және еуропалық қауіпсіздік құрылым\ында жауапты мүше ретінде араласуы оның беделін арт.п, түрлі пікіралмасу алаң\ындағы өкілеттілігін кеңейтті. Ел.ң басшылығы мен дипломатиялық кешенінің ерен еңбегінің негізінде еліміз көп жақты ынтымақтастықтың жаңа сапалы деңгейiне шықты. Респ.ң халықаралық деңгейдегі беделінің өскендігін Қаз.ң 2010ж ЕҚЫҰ-ға төрағалық етуі тағы да бір рет дәлелдеді. Бұл беделдi еуропалық ұйымның модераторы рөлiн орындай отырып, ҚР Пр.тi Н. Назарбаев Астанада ЕҚЫҰ-ға мүше-мем\дің мем.т және үкiмет басшы\ының саммитін өткiзу туралы бастама көтерді. ЕҚЫҰ-ның саммитіне ұйымның 56 мүше-мем.і мен ынтымақтастық жөніндегі 12 әріптес-елдің мем.т және үкiмет басшысы, ресми тұлға\ы, сонымен бірге басқа да халықаралық және аймақтық ұйым\дың өкіл\і қатысты. Он жылдық үзiлiстен кейiнгі ЕҚЫҰ ел\інің басшы\ы кездесуінде, қауiпсiздiкке сенiм және ашықтық негiзiнде қарайтын Ұйымының жалпыны қамту жолын қайта растаған «Қауiпсiздiктiң қауымдастығына апарар жолда» атты Астана декларацияны қабылданды. Қаз.ның ЕҚЫҰ-ға төрағалығы мен Астанадағы өткізілген басқосу әл.к қау.қ пен шетел мем\iнiң ықпалды көшбасшы\ы тарапынан жоғары бағалағды. ЕҚЫҰ, ИКҰ және ШЫҰ секілді беделдi халықаралық ұйымдардағы өз төрағалығы аясында Қазақстан аймақтық қауiпсiздiк жүйесiнiң нығаюуына және де көп жақты ынт.ң бұдан ары орнығуына өзіндік үлесін қосып келеді. Мысалы, ШЫҰ-ның төрағасы ретіндегі Қаз.ң негізгі басымдықтарының бірі – Орталық Азия аймағындағы бейбітшілікті, тұрақтылықты және қауіпсіздікті сақтау. Бұл мәселеде Ұйым.ң БҰҰ, ЕҚЫҰ, АӨСШК, ИКҰ, НАТО, ҰҚКҰ ж/е де басқа да халықаралық интеграциялық құрылым\мен өзара тығыз әрекеттестік орнатуы маңызды рол атқ.ды 2011 ж. жазда Қаз.н Ислам конференциясы ұйымына төрағалық еті мандатын қабылдап алады. Бұл жағынан алғанда, еуропалық қауіпсіздіктің негізгі құрылм\ның бірі – ЕҚЫҰ-на өрағалық етудің белсенді кезеңін бастан өткерген қаз.дық дипломатияның ИКҰ басшылық ету барысында «өркениеттер пікіралмасуы» жаңа тетігін жұмысқа қосуға қажетті тәжірибесі болады. Осы жерде айта кететін тағы бір маңызды мәселе – қаз.дық басшылықң соңғы жыл\да жүргізіп келе жатқан өркениет\ мен дін\ арасындағы пікіралмасуды тереңдету мен дамыту саясаты аса маңызды сыртқы саяси қарекет екендігі. Қаз.н 2003, 2006 және 2009 жыл\ы әлемнің негізгі конфессия\ының діни өкіл\ін жинаған «Әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшы\ының» үш съезін өткізген болатын. Өткен съез\ барысында Қаз.н През.ті Н.Наз.ң бастамасы б.ша өркениетаралық ж/е дінаралық қатынас\дың барынша өзекті мәселе\і талқыланды. Бұл форум\дың негізгі мақсаты әлемдік дін\дің өзара бейбіт дамуы және де дін\ диалогын жүзеге асырып, бірлескен шешім\ қабылдауға қажетті тұрақты жұмыс істейтін халықаралық дінаралық институт құру болып табылады. Әлемдік және дәстүрлі дін\ көшбасшы\ының IV съезi 2012 жылды Астана қаласында өткізу жоспарланған. Қаз.н сыртқы саясатының тағы бір маңызды векторы ретінде ТМД кеңістігіндегі интеграция мәселесін алуға болады. Қаз.н Пр.ті Н.Назарбаев алғаш рет 1994ж наурызда Мәскеу мем.тiк университетi қабырғасында Еуразия одағын құру туралы бастамасын көтерген болатын. Еуразиялық бастамаң нақты жүзеге асуы.ң мысалы ретінде бірнеше мемлекетаралық құрылым.ң жұмыс жасауын, оның ішінде ЕврАзЭҚ және соның негізінде құрылған Қаз.н, ресей және Белорусь ел\інің Кедендік одағын атауға болады. Осылайша, Қазн бүгiнгi таңда сыртқы саясаттағы алдына қойған барлық мақсат\ына жетті деп сеніммен айтуға болады. Бұған осыншама қысқа мерзімде қол жеткізілген халықара.қ бедел мен ел.ң әлемдік танымалдығы мысал болады. Қаз.н әлемдік саясатта маңызды рөл атқ. бас.ды, және де ҚРның кейбір бастама\ы да әлемдік қауымдастық тарапынан қолдау тапты. Қаз.н Пр.ті Н.Назарбаев.ң сындарлы саясат.ң арқ.да Қаз.н Орт Азия секілді тұрақсыз аймақтағы тұрақ.қ пен қауіп.к аралына айналып қана қоймай, сонымен қатар экон.сы қарқынды дамып, халқының әл-ауқаты үнемi артып келе жатқан гүлденген мем.ке айналып келеді.