Государственно-политический строй ВКЛ.
С самого начала ВКЛ складывалось как ограниченная феодальная монархия во главе которой стоял князь или «гаспадар». Князь обладал широкими полномочиями, командовал вооруженными силами, издавал законы, руководил политикой, объявлял войны и т.д. В 15-16-х веках власть князя ограничивали сейм и рада. Сейм- сословно- представительский орган, который вырос из местного вече. Сначала на сейм приглашалась вся шляхта, но чтобы избежать трудностей со сборами сейм переделали в представит. орган. С 1512г на сейм приезжало по 2 делегата от каждого павета. Сейм проходил не только в Вильно но и в Бресте, Минске, Гродно. Сейм выбирал князя, объявлял войны, определял налоги и т.д.
Рада- действовал при князе в качестве совещательного органа. В состав панов-рады входили крупнейшие феодалы, которые занимали высшие гос должности, а также высшие чины церкви. Со временем значение рады в гос-ве возросло и она вместо совещательного сделалась гос-венным органом.(князь не мог решать вопросы внеш политики, издавать законы, распоряжаться финансами и т.д.).
Основные направления внутренней и внешней политики ВКЛ в 13-16в.
Асаблiвасцю утварэння Беларуска-Лiтоускай з'яуляецца перавага палiтычных прычын над эканамiчнымi- неабходнасць барацьбы са знешняй небяспекай (з захаду ад нямецкiх рыцарскiх ордэнау i з усходу ад Залатой Арды).
Князь Мiндоуг у 1252 годзе каранавауся i прыняу тытул у сваей рэзiдэнцыi у Наваградку. Пачынаючы з Мiндоуга ВКЛ праводзiць актыуную знешнюю палiтыку.
У 1262 годзе Мiндоуг з Аляксандрам Неускiм прыняу удзел у паходзе супраць крыжакоу. Крыжакам тады не удалося пранiкнуць у землi сярэдняга цячэння Заходняй Дзвiны. У 1213 годзе Мiндоуг загiнуу у вынiку змовы варожых яму лiтоускiх князей. Вялiкiм князем абвяшчае сябе жэмайцкi князь Трайнат. Ен распаусюдзiу сваю уладу на Гарадню i амаль на усю Чорную Русь.У канцы XIII ст.вялiкiм князем стау Вiцень.Пасля смерцi Вiценя трон заняу яго брат Гедымiн. Палiтыка Гедымiна была накiравана на далейшае унутранае i знешняе умацаванне ВКЛ i пашырэнне яго тэрыторыi. У перыяд з XIII да пачатку XIV ст. у склад ВКЛ актыуна уключаюцца новыя терыторыi: Полацкае i Вiцебскае, Менскага княствы,Турауская зямля.Пад час княжання Альгерда Гедымiнавiча улада лiтоускiх князеу была пашырана на Берасцейскую i Гародзенскую зямлю. Таксама быу далучаны Гомель, Мсцiслаускае княства. Альгерд праводзiу актыуную Усходнюю палiтыку.Разам з тым ён паспяхова змагауся з крыжакамi. У 1348 годзе на рацэ Стрэва палкамi зБярэсця,Вiцебска,Полацка,Смаленска былi разгромлены крыжакi. Пасля смерцi Альгерда вялiкiм князем стау яго сын Ягайла (1377 г.). У гады княжэння Ягайлы узмацнiуся нацiск крыжакоу.У вынiку- заключэнне у 1385 годзе у замку Крэва вунii ВКЛ i Польшчы. Ягайла быу абраны польскiм каралём. З 1392 па 1430 гады князем стау Вiтаут.Пры Вiтауце ВКЛ дасягнула найбольшай магутнасцi i памерау. Уключэнне у склад ВКЛ паудневай Падолii дало выхад у Чорнае мора. Унiя з Польшчай, нягледзячы на складаныя ўнутраныя вынiкi, умацавала мiжнародныя пазiцыi княства. Галоўным ворагам, з якiм ВКЛ даводзiлася весцi напружаную барацьбу, былi Тэўтонскi i Лiвонскi ордэны. У 1409 г. пачалася «вялiкая вайна» з Тэўтонскiм ордэнам. Вырашальны ўдар быў нанесены крыжакам у бiтве пад Грунвальдам (1410), i нямецкая агрэсiя была спынена.У XIV-XV стст. працягвалiся набегi татар на тэрыторыю ВКЛ. Значнай падзеяй у барацьбе з iмi быў разгром Альгердам мангола-татар на р.Сiнiя Воды. У 1455 г. атрады мангола-татар былi разбiты войскамi кiеўскага князя Сямена Алелькавiча. На гэтым набегi Арды на тэрыторыю ВКЛ практычна спынiлiся. З другой паловы XV ст. у знешняй палiтыцы ВКЛ паўстае пытанне ўзаемаадносiн з мацнеючым суседам на поўднi - Крымскiм ханствам.
Першапачаткова адносiны былi добрыя, але калi ханам стаў Менглi-Гiрэй, ён па дамоўленасцi з Масквой пайшоў вайной на Кiеўскiя землi, узяў Кiеў. У 1527 г. лiтоўскiмi, беларускiмi i ўкраiнскiмi атрадамi было нанесена паражэнне крымскiм татарам пад Каневам на Ўкраiне. З гэтага моманту яны ўжо не пагражалi ВКЛ. З канца XV ст. абвастрылiся адносiны памiж ВКЛ i Рускай дзяржавай. Прычыны - завяршэнне палiтычнага аб`яднання Паўночна-Усходняй Русi пад уладай Масквы. Беларускiя феадалы iмкнулiся да пераходу пад уладу Масквы.
Такiм чынам, знешняя палiтыка ВКЛ была складанай i супярэчлiвай, прыярытэты ў ей мянялiся. У XIV-XV стст у канцы XV-XVI стст. - галоўным напрамкам знешнепалiтычнай дзейнасцi ВКЛ сталi адносiны з маскоўскай дзяржавай. Страта 1/4 тэрыторыi ВКЛ у гэтай барацьбе сведчыла пра значнае аслабленне ВКЛ i неабходнасцi больш цеснага саюзу з Польшай
