Азақстан Республикасындағы зейнетақымен қамсыздандыру жүйесінің қалыптасуын ғылыми түрде негіздеңіз

Қазақстан ТМД елдері арасында бірінші болып азаматтарды зейнетақымен қамтудың ескі жүйесін жинақтаушы жүйеге өткізуді реформалауды бастады. 1997 жылдың 20 маусымында қабылданған “Қазақстан Республикасындағы зейнетақымен қамтамасыз ету туралы” Заң елдегі жинақтаушы зейнетақы жүйесінің қалыптасуына бастама болды.

Бастапқыда реформа бюджеттік жүктемені алу және зейнетақымен қамтудың барынша әділ жүйесін құру үшін ойластырылды және жүргізілді. Зейнетақы қоры жаппай мемлекеттік бағдарламаларды жүзеге асыруға, көптеген инвестициялық жобаларды жүргізуге мүмкіндік берді.

Республикада “Қазақстан Республикасындағы зейнетақымен қамтамасыз ету туралы” Заң тоғыз жылдан бері әрекет етуде. Осы жылдар аралығында Заңға бірнеше рет өзгертулер мен толықтырулар оның қызмет ету тәжірибесін есепке ала отырып енгізілді. Соңғы түзетулер 2002 жылдың аяғында және 2006 жылдың наурызында болды.

Зейнетақы реформасы, отандық және шетелдік эксперттер алғашқы онжылдықтағы жүргізілген мемлекеттік әлеуметтік-экономикалық бағдарламалардың ішіндегі ең жақсысы ретінде бірауыздан бағалаған елдің саяси және экономикалық өмірінің барлық сфераларына позитивті әсер етті. Бүгінде республикада 400 млрд.теңгеден астам жалпы капиталы бар отандық инвестор бар. Зейнетақы қорларының инвестициялық қызметінің табыстылығының төмендеуіне қарамастан, соңғы жылдардағы геосаяси тәуекелдің күшеюімен және Қазақстанның қарқынды экономикалық дамуымен пайда болған, таза инвестициялық табыстың үлесі зейнетақы жинақтарының жалпы сомасында 25-30 %-ды құрайды. Бұл реформаның жүргізілуі кезіндегі зейнетақы активтерін тиімді басқаруды көрсетеді. Зейнетақы нарығының болашақта жетістікті дамуы көптеген факторларға тәуелді. Бұлар зейнетақы қорлары мен олардың салымшыларының күшіне тәуелді емес. Бірақта, қазіргі және болашақ ұрпақты қамтамасыз ету үшін зейнетақы жүйесін реформалау мемлекеттік құрылыстың маңызды тапсырмаларының бірі болып қалады және табылады. Жинақтаушы зейнетақы жүйе бюджет тапшылығын жояды, қор нарығының қалыптасуы және дамуы үшін жақсы катализатор болады, монетарлық саясатта буферлық функцияны атқарады және қазақстандық мемлекеттік құнды қағаздардың өтілділігін қолдайды. Зейнетақы активтері осы жылдар ішінде бірнеше рет мемлекет үшін заимдандырудың көзі болды, әртүрлі сфералардағы, соның ішінде экономиканың нақты секторында үкіметтік бағдарламалардың басым бағыттарын жүзеге асыру үшін қолданылды. Бірақта, жинақтаушы зейнетақы жүйесін реформаландырудың маңызды және оң нәтижелеріне қарамастан, оның көптеген мәселелері әлі де шешімін таппай отыр. Осы және басқа да көптеген мәселелер дипломдық жұмыстың негізгі бөлімдерінде тереңірек қарастырылады.

Жинақтаушы зейнетақы жүйесінің теориялық аспектілері мен негізі

Жинақтаушы зейнетақы жүйесінің қалыптасуы мен дамуы

Қазақстан Достастық елдері арасында ең алғаш жинақтаушы зейнетақы жүйесін Жинақтаушы зейнетақы жүйесінде барлық қоғамның қызығушылығы бар. 1990 жылдардың Жинақтаушы жүйе банктік және сақтандыру секторларының дамуын ынталандырды. Тұрғындардың 1980 жылдары Чили және Латын Америкасында жасалған жеке жинақтар Бұл нәтиже салымшылар санының қазіргі өсуінен де көрінеді. Жинақтаушы Жинақтаушы зейнетақы жүйесінің мақсаты мынада, салымшылардың ақшалары күннен күнге, Ұзақ мерзімді бағытта жүргізілген реформаның нәтижесінде жинақтаушы зейнетақы жүйесі

1) болашақ зейнетақы мөлшері және жинақтаушы зейнетақы қорлары жарналары

2) нашар демографиялық жағдай кезінде мемлекет пен салық төлеушіден

3) экономикаға «ұзын ақшалар» құйылуы.

Зейнетақы жүйесін дамыту Бағдарламасының негізгі бағыттары болып:

- жинақтаушы зейнетақы жүйесін мемлекеттік реттеуді жетілдіру;

- салымшылар құқығын қорғау;

- зейнетақы активтерін басқарудың тиімділігін көтеру;

- зейнетақы төлемдері схемасын жетілдіру;

- жинақтаушы зейнетақы жүйесінің субъектілерін қадағалаудың тиімділігін арттыру және Қазақстандағы тұрғындарды зейнетақымен қаматамасыз ету жүйесі де, кез келген 1991 жылдан бастап Қазақстанда жаңа экономикалық қатынастарға сәйкесті, Келесі қадам болып 1995 жылы бекітілген зейнетақымен қамтамасыз етудің Сонымен зейнетақымен қамтамасыз етудің қазіргі жүйесі графикалық түрде келесідей Қазақстан Республикасындағы зейнетақымен қамтамасыз ету жүйесінің құрылымдық сызбасы Құрылған модулге сәйкесті, Қазақстандағы зейнетақымен қамтамасыз ету

Басқа заңды тұлға, мемлекеттік емес жинақтаушы зейнетақы қоры – Мемлекеттік жинақтаушы зейнетақы қоры- салымшылардың тек қана міндетті зейнетақы Өтпелі кезеңде “Қазақстан Республикасындағы зейнетақымен қамтамасыз ету туралы” Заңмен Бірінші- әлеуметтік зейнетақы, мемлекеттік немесе жергілікті бюджеттерден төленеді және

Екінші- солидардық (бөлінетін) зейнетақы, ол еңбекақы мөлшеріне және еңбек Міндетті зейнетақы жарналары заңды тұлғалар үшін еңбекақы қорынан 15 Солидарлық зейнетақымен қамтамасыз ету 1998 жылдың 1 қаңтарына дейін Ұшінші деңгей - азаматтардың ерікті және міндетті зейнетақы жарналары Осыдан бірнеше жыл бұрын үкіметпен қабылданған зейнетақы сферасын реформаландыру Жинақтаушы зейнетақы жүйесінің қатысушылары болып зейнетақы активтерін есептеу және Барлық жинақтаушы зейнетақы қорлары бірдей өнім түрін ұсынады. Бірақ Зейнетақы қорлары арасындағы бәсекелестік бірінші кезекте салымшылардың өздері үшін Мемлекет зейнетақылық жинақтарды сақтауды қорғауда мынадай күшті механизмді құрды: мемлекеттік институттардың көмегімен жинақтаушы зейнетақы жүйесін қатаң қадағалауды қалыптастыру- жаңа зейнетақы жүйесінің қатысушыларының үш негізгі топтары- жинақтаушы зейнетақы

зейнетақы активтерін инвестициялау үшін қаржылық құралдар тізімін қатаң анықтау Жинақтаушы зейнетақы жүйесінің басты үзбесі болып зейнетақы қорлары табылады, Зейнетақы жүйесінің тікелей қатысушыларына үш қоғамдық бірлестік жатады. Олар: Жинақтаушы зейнетақы жүйесінің мәні- салымшылардың қаражаттарын сақтау және көбейту, Зейнетақы жарналары Мемлекеттік жинақтаушы зейнетақы қорына немесе мемлекеттік емес Салымшылардың жинақталған жарналарын зейнетақы қорлары өкілетті банк (кастодиан) арқылы, “ҚР-ғы зейнетақымен қамсыздандыру туралы” жаңа Заңның енгізілуіне байланысты ҚР–да Қазақстанның зейнетақы жүйесі көптеген қағидаларға негізделеді:

1. Жинақтың қайтарымдылық қағидасы. Ол жалпы қоғамның, сонымен қатар,

Бұл қағиданың қызметі бұрынғы еңбек еткен ұрпақтың зейнетақыларын алуынан Қазақстандағы әйелдердің өмір сүру ұзақтығы- 70,4 жыл, ерлердікі- 60,45. ҚР-ғы тұрғындардың өмір сүруінің орташа ұзақтығы Жылдар Барлық тұрғындар Соның ішінде Әйел адамдардың өмір сүруінің Ер адамдар Әйел адамдар

1997 63,5 58,0 69,4 11,4

1998 63,6 58,0 69,7 11,7

1999 64,0 58,5 69,9 11,4

2000 64,5 59,0 70,4 11,4

2001 65,5 60,3 71,0 10,7

2002 65,5 59,8 71,3 11,5

2003 65,8 60,5 71,32 10,82

2004 66,0 60,7 71,52 10,82

2005 65,83 60,45 71,46 11,01

Елдің тұрғындарының өмір сүру ұзақтығына қатысты тенденция- оң. Бұл

Әлемнің кейбір елдеріндегі тұрғындардың өмір сүруінің күтілген ұзақтылығы Ел Тұрғындардың күтілетін өмір сүру ұзақтылығы, жыл Зейнеткерлікке шығу Ерлер әйелдер ерлер әйелдер Ерлер әйелдер

Австрия 74,7 80,9 65 60 8,8 20,3

Бельгия 75,0 81,3 65 65 9,7 20

Ұлыбритания 75,0 80,0 65 60 9,7 20

Германия 74,3 80,6 60 65 9,1 20,3

Греция 75,5 80,8 67 67 8,7 13,8

Италия 75,2 81,6 61 56 14,2 25,3

Канада 75,9 81,4 65 65 11,2 16,9

Нидерланды 75,3 80,7 65 65 10,1 15,8

Норвегия 75,4 81,3 67 67 8,4 14,3

Португалия 71,9 79,1 65 65 7 13,9

Ресей 59,9 72,4 60 55 0,7 17,9

АҚШ 73,9 79,7 65 65 8,5 15,2

Түркия 67,0 72,1 60 55 6,8 17

Финляндия 73,7 81,0 65 65 8,2 15,8

Франция 74,5 82,3 60 60 14,4 12,1

Швейцария 75,6 82,0 65 62 10,5 19,9

Жапония 77,3 84,1 65 65 11,9 18

Кестеден көрініп тұрғандай, ерлер арасындағы өмір сүрудің ең көп

Әйелдер мен ерлер арасындағы зейнетақы көлеміндегі айырмашылық толықтай түсінікті.

2. Келесі қағида- зейнетақы аударымдарының міндеттілігі. Оның жұмысшылар мен Жинақтаушы зейнетақы қорларына міндетті зейнетақы жарналарының толық және уақытылы

3. Зейнетақы жүйесінің маңызды қағидасы- еңбек жолдарынан кейінгі өміріне Қазақстанның жинақтаушы зейнетақы жүйесіндегі барлық өзгерістер қаржы секторының қызметіне

1.2. Жинақтаушы зейнетақы жүйесіндегі жинақтаушы зейнетақы қорлары

Жинақтаушы зейнетақы қорлары- зейнетақымен қамтамасыз ету жүйесінің басты Зейнетақы қоры өз алдына жеке қаржылық-банктік жүйе ретінде құрылды Жаңа жинақтаушы зейнетақы жүйесінде маңызды ролді Жинақтаушы Зейнетақы Қорлары зейнетақымен қамтамасыз етілуге құқығы бар тұлғалармен зейнетақы келісімшарттарын жасау;

салымшыларға жеке зейнетақы шоттарын ашу;

салымшылардың деректер базасын қалыптастыру;

түскен зейнетақы жарналарын қабылдау;

комиссиондық сыйақыларды алу;

басқа қорлардан жинақтарды аудару;

қате аударылған жарналарды қайтару;

инвестициялық табысты бөлу;

салымшының өтініші бойынша зейнетақы келісімшартына түзетулер енгізу: мекен-жай реквизиттерін зейнетақы жинақтарының жағдайы туралы ақпаратты беру; зейнетақы жинақтарын, оны алуға құқығы бар тұлғаларға төлеу; өтініш бойынша жинақтарды басқа қорға аудару, зейнетақы келісімшартын тоқтату. Банк-кастодианмен салыстыра тексеру апта сайын, ал зейнетақы төлеу бойынша Көптеген операциялар қатары банктік процедуралармен ұқсас, соның ішінде, клиенттерден Қазақстанда бірыңғай деректер базасы жұмыс істейді, онда келісімшарттың жасалған Зейнетақы қорлары қаражатқа өздері иелік етпейді, олар банк-кастодиандарда сақталады. Салымшылардың ақшалай құралдарының қозғалысын талдау- зейнетақы жүйесінің жалпы экономикалық ЖЗҚ-ның салымшыларының ақшалай құралдарының қозғалысының құрылымдық-функционалдық сызбасы транзиттік шотқа зейнетақы жарналарын аудару; қор шотына аудару; қор активтерін есепке алу және сақтау; зейнетақы активтерін инвестициялық басқаруды жүзеге асырушы ұйымдардың қызметі мен жинақтаушы зейнетақы қорларының активтері; қор қаражатын орналастыруға тапсырыс; қор активтерінің мақсатты пайдаланылуын бақылау; инвестициялық табыс; жеке табыс салығын төлегеннен кейінгі зейнетақы төлемдері. Зейнетақы активтерінің қозғалысының жүйесі өзіне жинақтаушы зейнетақы қорларының салымшыларын, Жинақтаушы зейнетақы қорлары мен зейнетақы активтерін инвестициялық басқаруды Зейнетақы активтерін басқару ұйымдарының функцияларына мыналар жатады: ішкі, сондай-ақ халықаралық қаржылық нарықтағы жағдайды білу, қадағалау; салымшылардың қаражаттарын тиімді орналастыру; табыстың мүмкін жоғарғы деңгейін қамтамасыз ету; табыстың мүмкін жоғарғы деңгейін қамтамасыз ету. Ал, міндеттері болып зейнетақы қорларының портфеліндегі қаржылық құралдардың есебін Қордың зейнетақы активтерінің қозғалысының жүйесіне банк-кастодиандар тартылған, олардың Осыған байланысты жинақтаушы зейнетақы қорлары тек қана бір банк-кастодианмен

Зейнетақы төлемдерін тағайындау үшін болашақ зейнеткерлер Зейнетақыны төлеу бойынша

1. жеке басын куәландыратын куәлік;

2. арыз;

3. тұрақты тұрғылықты жері бойынша тіркелгендігі туралы құжат немесе

1995 жылдан бастап үш жыл үшін орташа айлық табыс

5. 1998 жылдың 1 қаңтарына дейін жұмыс істеген кездегі

Жұмыс өтілін (стажын) куәландыру үшін келесі құжаттар ұсынылуы мүмкін:

1. еңбек кітапшасының көшірмесі; оқу туралы дипломның көшірмесі; әскери билеттің көшірмесі; балаларының тууы туралы куәлік, реабилитациялау туралы анықтама; кездейсоқ және максимальды радиациялық тәуекелі бар аймақтарда тұратынын куәландыратын Соңғы наурыз-сәуір айларында Үкіметпен және қаржылық органдар қатарымен жинақтаушы Мұндай өзгертулердің пайда болуы мынадай факторлар қатарынан болды. Біріншіден, Осы Ережеге зейнетақы жинақтарын аудару тек салымшының өзімен емес, Екіншіден, ереже нормаларына сәйкесті жүргізу үшін өзгертулер енгізілді (қосымша Үшіншіден, салымшымен арыз берілген күннен бастап жеті жұмыс Зейнетақы қорының жетекші органы-төрағамен басқарылатын басқарма.

Қазақстанда қазіргі таңда жинақтаушы зейнетақы қорының екі түрі бар:

1) ең ірі бір ғана Мемлекеттік жинақтаушы зейнетақы қоры;

2) мемлекеттік емес жинақтаушы зейнетақы қорлары.

Мемлекеттік жинақтаушы зейнетақы қоры құрылтайшы болып Қазақстан Республикасының

Мемлекеттік зейнетақы қоры мыналарды қаржыландырады:

1) зейнетақы төлемдерін алушылар мен зейнеткерлерге құралған мемлекеттік зейнетақы;

2) егер зейнетақы көлемі заңмен бекітілген минималды денгейден

Аталған қор зейнетақы активтерін мемлекеттік құнды қағаздарға, банк депозиттеріне, Мемлекеттік емес жинақтаушы зейнетақы қоры жабық

акционерлік қоғам Корпоративтік жинақтаушы зейнетақы қоры осы қордың акционерлері және құрылтайшылары «Қазақстан Республикасындағы зейнетақымен қамтамасыз ету туралы» Заңның 36-бабына сәйкесті, Мына жағдайды да айта кеткен жөн, зейнетақы қорларының нақты Міне сондықтанда, мемлекеттік зейнетақы жүйесін демонополизациялау зейнетақы сферасында нарықтық Бұдан басқа жинақтаушы зейнетақы қорлары барынша маңызды функциялардың бірі-

Салымшылардың жеке зейнетақы шоттарының саны міндетті зейнетақы жарналары бойынша Ерікті зейнетақы жарналары бойынша жеке зейнетақы шоттарының саны-33 003 Ерікті кәсіби зейнетақы жарналары бойынша жеке зейнетақы шоттарының саны Зейнетақы жүйесін реформалау сәтінен бастап, зейнетақы қорларының активтері Қазақстан Сондықтанда, мемлекеттік және мемлекеттік емес қорлардың барлық зейнетақылық қызметі

1.3. Қалыптасқан зейнетақы жүйесінің артықшылықтары мен кемшіліктеріне ғалымдар мен Өзімізге белгілі 1998-2000 жылдар зейнетақы реформасын және жинақтаушы зейнетақы Осы реформаның басты артықшылықтарының бірі болып-бюджеттік жүктеменің жеңілдеуінің білінуі Зейнетақы жинақтары жаппай мемлекеттік бағдарламаларды жүзеге асыруға, көптеген инвестициялық Бірақта осындай оңтайлы сәттермен қатар, оның теріс жақтары да Қазіргі уақытта бірде бір зейнетақылық келісімшартта қордың өзінің қаржылық Дамыған елдерде зейнетақы деңгейіне мемлекет, кәсіпорын және азамат жауапты.ь Аталған мәселелердің ішіндегі ең түпкісі-бұл зейнетақылық жарналардың толық түрде Сонымен, жоғарыда айтылғандардың бәрінен мынадай өорытынды шығаруға болады: қорлар

Бұрынғы салидарлық жүйеде де қазіргі зейнетақы жүйесінде де мемлекет

Онда зейнетақы қорларын сақтауды қамтамасыз ету бойынша шаралар, орталықтан, “ҚР-ғы зейнетақымен қамтамасыз ету туралы” Заңның 27-бабына сәйкесті, жинақтаушы Алымшы немесе алушы өз кезегінде жинақтаушы қорлардан зейнетақы төлемдерін, “ҚР-ғы зейнетақымен қамтамасыз ету туралы” Заңға сәйкесті, азаматтар мынадай

1998 ж 1-қаңтарынан бастап ерлер -65, әйелдер-56 жаста;

1998 ж 1-шілдесінен бастап- ерлер 61,5, әйелдер- 56,5 жаста;

1999 ж 1-шілдесінен бастап ерлер- 62, әйелдер-57 жаста;

2000 ж 1-шілдесінен бастап ерлер- 62,5, әйелдер-57,5 жаста;

2001 ж 1-шілдесінен бастап ерлер- 63, әйелдер-58 жаста.

Кездейсоқ және барынша радиациялық тәуекел аймақтарында өмір сүретін, 1949

- ерлер -25 жылдан кем емес

әйелдер -20 жылдан кем емес жұмыс өтілі бар - Ауылдық жерде тұратын, 5 және одан да көп бала Зейнетақы төлеу келесідей үлгімен жүзеге асырылады: егер еңбек қызметі Зейнетақылық төлемдерді аудару толық көлемде зейнетақы төлеу бойынша мемлекеттік Мемлекеттік орталықтан зейнетақылық төлемдерді аудару үшін табыс сәйкесті жылға Мемлекеттік орталықтан зейнетақылық төлемдер өмір бойына тағайындалады және төленеді. Бұл категориялардың зейнетақы төлемдерін қаржыландыру көздері соңғы есепте бірыңғай ҚР-дың 15.03.2006ж. №170 қаулысымен ҚР Үкімет пен 15.03.1999ж. №275 ҚР-ның еңбек және тұрғындарды әлеуметтік қорғау министрлігінде түсіндірілгендей, 16.06.2005ж. Ережеге енгізілген өзгертулер мен толықтыруларға сәйкес, агенттер (жұмыс берушілер) Міндетті зейнетақы жарналары есебінен зейнетақымен қамту туралы келісімшарт және

Сонымен мынаны ескерген жөн, ереженің 5 пунктіне енгізілген толықтыруға

Еңбек Министрлігінің айтуынша мұндай схеманың күмәнсіз артықшылығы болып жинақтаушы Сонымен жинақтаушы зейнетақы жүйесінде төлемдерді оптимизациялау салымшыға зейнетақы

Жинақтаушы зейнетақы жүйесінің қазіргі жағдайы бұқаралық ақпарат құралдарын көп «Құрмет» жинақтаушы зейнетақы қорының президенті Талғат Шамиль өз ойын Л.Н.Гумелев атындағы Еуразиялық Ұлттық Университеттің доценті Л.Ибрагимованың айтуынша: “Жинақтаушы Осы үш институт арасында үнемі ақпараттық және ақшалай ағымдар Басқарудың отандық ғылымында жүйе деп өзара әрекет етуші элеметтердің Б.Д. Бекбердиев Қазақстанда жүзеге асырылып отырған зейнетақы реформасы туралы Зейнетақы реформасының мақсатты бағыты біреу-ақ, ол қарттарды әлеуметтік қорғауь Осы уақытқа дейінгі зейнетақымен қамтамасыз ету жүйесінің қарттарды, жұмыс “Болашағын зейнетақымен қамту – бұл әрбір адамның жеке ісі. Қазақстанда жүргізілген зейнетақы реформасы туралы экономист М.Омарбек өз ойын 1980 жылдары Чили мен Латын Америкасы елдерінде, содан кейін Қазақстандағы жинақтаушы зейнетақы қорлары жөнінде экономист М.Омарбектің айтқаны: “Қазақстанның 2–бөлім. “Атамекен” Жинақтаушы зейнетақы қоры” АҚ-ның қызметіне сипаттама және «Атамекен» Жинақтаушы Зейнетақы Қоры» АҚ-ның қызметіне сипаттама Қаржылық институттар жүйесіндегі мемлекеттік емес зейнетақы қорларының ролін талдау- Қаржылық институттар жүйесіндегі жинақтаушы зейнетақы қорларының жалпымакроэкономикалық функциясы болып алынып отырған, Қазақстан Республикасының зейнетақы жүйесінде «Атамекен» ЖЗҚ» АҚ-ның акционерлер жиналысының шешімімен (хаттама №3,16.09.03ж) оның Лицензиялық қызметті жүзеге асыру бойынша қордың серіктестері болып “Қазақстанның “Қазақстанның Халық Банкі” АҚ- “”ҚР-ғы зейнетақымен қамтамасыз ету туралы” Ал, “НҰР-ТРАСТ” АҚ- зейнетақы активтерін инвестициялық басқаруды жүзеге Қордың мемлекеттік тілдегі атауы - «Атамекен» ЖЗҚ» АҚ-ы. Қордың мекен-жайы: Қазақстан Республикасы, Алматы қаласы, Төреқұлов көшесі, 71үй. Банктік реквизиттері СТН (РНН)-600700153564; БИК-190501601; ИИК-022467804; Кастодиан-Банк–Алматы қаласы, Қазақстан Бүгінде қордың 14 облыстық филиалы бар. 2005 жылдың мамыр Қордың ұжымы мен басшылығы бұрынғы құрамында қалды. Қордың атауын «Атамекен»ЖЗҚ» АҚ- Қазақстандағы ең алғашқы құрылған жинақтаушы зейнетақы қорларының Қор өз қызметін Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі берген №0000004, Қордың негізгі акционерлерінің қатарында Қазақстан Республикасының жетекші қаржылық және

1) Ссудалық портфельдің сапасы бойынша; берілген ссудаларды клиенттердің депозиттері

2) нарықтық экономикаға өтудегі көптеген қиындықтарды артқа тастап, өзінің

3) атом энергетикасы қызметінде 55 жыл әрекет етуші, әлемдегі

«ҚР көлік құралдарын жүргізушілер одағы» қоғамдық бірлестігі.

2. Міндетті зейнетақы жинақтарының есебінен төлемдерінің мөлшері жарналар сомасына,

Мұндай деңгейге қол жеткізуге болады, егер Қазақстанда мемлекет, жұмыс

Базалық зейнетақыны төлеуді және міндетті зейнетақы жарналарының қолма- қолдылығын

Осы айтылып кеткен мәселелерді шешуде мынадай ұсыныстар туындап отыр:

«электрондык» үкіметті құру бойынша мемлекеттік бағдарламаларды жүзеге асыру шеңберінде

барлық жұмыс берушілерге өзінің жұмысшыларының пайдасына ерікті кәсіби зейнетақы

ауыр еңбек жағдайында жұмыс істейтіндер денсаулығын тез жоғалтады және

жұмысшылардың ерікті жарналарына қатысты өзінің жақындарына зейнетақы жарналарын төлеуде

3.3. Қазақстанның жинақтаушы зейнетақы жүйесін жетілдіру мен тиімдендіру мәселелері Қазақстанның барлық тұрғындары үшін зейнетақы қызметтерінің жеткіліктілігін және сапасын Орта мерзімді перспективалық кезеңдегі жинақтаушы зейнетақы жүйесінің негізгі жинақтаушы зейнетақы қорлары арсындағы бәсекені дамыту; Қазақстанның барлық тұрғындары үшін зейнетақы қызметтерінің жеткіліктілігін және сапасын Зейнетақы активтерін инвестициялау бойынша жинақтаушы зейнетақы қорларының мүмкіндіктерін көбейту; Зейнетақы жинақтарының сақталуын қамтамасыз етуге және зейнетақы төлемдері мен Міндетті зейнетақы жарналары төлемдері жүйесі қызметінің тиімділігін арттыру. Өзімізге белгілі, бүгінде жинақтаушы зейнетақы жүйесін жетілдіру бойынша Бұрынғысынша қиын жағдай зейнетақы активтерін инвестициялау сферасында сақталып қалып

1. Зейнетақы жүйесі жоғарғы қарқынмен дамуда. 2006 жылы жинақтаушы

Зейнетақы қорлары үшін аталған жағдайдың салдары айқын. Олар инвестициялық Зейнетақы активтерін 25% көлемінде мемлекеттік бағалы қағаздарға инвестициялаудың төменгі Бұлай болу себебі шығарылған мемлекеттік бағалы қағаздарды қайтарудың Міне сондықтанда ұзақ мерзімді қаржылық құралдардың тапшылығынан, соның ішінде Аталған мәселені шешу үшін өзекті болып мемлекеттік займдандырудың ұзақ

3. Зейнетақы активтерін инвестициялауға байланысты тағы бір маңызды сұрақтар 4. Жоғарыда айтылғандарға байланысты тағы бір мәселені айта кететін Бекітілген минималды (төменгі) мәннен төмен емес табыстылықты қамтамасыз етуге Табыстылықтың төменгі мәнін есептеудің әдістемесі үшін зейнетақы қорлары бекітілген Аталып өткен сұрақтарды шешу үшін зейнетақы активтері бойынша валюталық Бұдан басқа, алғашқы кезектегі тапсырмалардың бірі болып зейнетақы Әрине, қаржыгерлерге зейнетақы активтерін инвестициялау тақырыбы жақын таныс. Бұл 5. Келесі мәселе, зейнетақы реформасының жүргізілуінен бастап ашық қалып Аталған мәселе, бүгінде ел Үкіметі мен Президенті жұмыс істеп Мәселерді шешудің бірден–бір жолы болып ерікті және кәсіби зейнетақы Қазір зейнетақы реформасының алғашқы жылдарындағыдай ерікті зейнетақы жарналарын дамыту 6. Тағы бір маңызды мәселе жинақтаушы зейнетақы қорларына төлемдер Мұндай жүйені жасау бойынша тапсырма “бір салымшы – бір

Бағдарламада ЗТМО негізінде жарналармен, аударымдармен байланысты барлық ақпараттық және Мамандардың ойынша төлемдердің жаңа жүйесін енгізуге асықпау керек, техникаларды Қорыта келегенде мынаны атап өткен жөн, жоғарыда аталған және Міне, бұл жерде әңгіме бүкіл елдің стратегиясының дамуы шеңберінде Мемлекетпен олардың пайда болу шаралары бойынша сұрақтар шешіледі.

 

Жеке ғылыми пән ретінде әлеуметтік геронтологияның даму кезеңдері және ғылыми зерттеудің негізгі бағыттары арасына байланыс орнатыңыз

Геронтология (грекше geron және logos – ілім) – адамның және жануарлар организмінің қартаю заңдылықтарын зерттейтін ғылым. Егде тартқан және қартайған адамдардың ауруларын клиникалық медицинаның гериатрия (грекше geron және іatreіа – емдеу) деп аталатын бөлімі зерттейді. 20 ғасырдың 30–40-жылдары Қазақстанда қариялар мен мүгедектер үйі, геронтологиялық және гериатриялық кабинеттер (Алматы, Қарағанды, т.б.), ауруханаларда гериатриялық бөлімдер ашылды, жүйелі зерттеулер жүргізіле бастады. Бұл зерттеулердің нәтижесінде қартаюдың әлеум.-гигиеналық себептері мен клиник. белгілері анықталды; адам жасының ұлғаюына байланысты жүрек пен қан тамырларында пайда болатын өзгерістер зерттелді; егде тартқан және қартайған адамдардың әдетте байқалмайтын жүрек ақауларына сипаттама берілді. Физиол. және биохим. көрсеткіштердің қалыпты деңгейі анықталып, егде тартқан және қартайған адамдардың денсаулығын тексеру әдістемесі ұсынылды. Кейбір дәрілердің қартайған организмге тигізетін әсері, вегетативтік жүйке мен лимфа жүйесіндегі морфол. және гистохим. өзгерістер зерттелді. Қарттар мен егде жастағы адамдардың психикасы мен мінез-құлық ерекшеліктерін, жас психологиясының бір саласы геронтологиялық психология зерттейді. Ол қартаюдың белгілерін, яғни адам организмінің функционалдық мүмкіндіктерінің (сыртқы әсерлерді қабылдауы көмескіленіп, қимыл белсенділігі баяулауы, күш-қуатының азайып, денсаулығының нашарлауы) біртіндеп төмендеуін қарастырады. Психика функцияларындағы (зерде, ес, зейін, т.б.) өзгерістер бір жақты ғана байқалады. Қарт адамдардың психикасына интеллектуалдық және эмоционалдық «ішкі әлемге кету», өткізген өмірін бағалау мен ұғынуға байланысты қайғыру, өміріндегі басты мақсаттары орындалмаса, өкіну, түңілу сияқты қасиеттер тән болады. Алайда қартаюды тек регрессивтік құбылыс деп қарамау керек. Қартаю дамудың бір кезеңі. Бұл кезеңде адамның рухани жетілу деңгейі жоғары болады. Мыс., қанағаттану, парызын өтеген жағдайда өмірге ризашылық, мейірімділік, т.б. қасиеттермен қатар кемелденген адамдардың даналыққа жетуі – осы қартаю кезінде орын алатын құбылыс. Қарт адамның шығарм. белсенділігі жоғары болатындығы жиі байқалады. Қартаюдың психик. ерекшеліктері мен өзгерістеріне ерте кезден назар аударылса да, Геронтология ғылыми пән ретінде егде жастағы адамдардың көбеюі, олардың жұмысқа қабілеттілігі мен тұрмыс жағдайының, сондай-ақ іс-әрекетінің сипаты мен құндылықты бағдарларының өзгеруіне, яғни жеке адамның даму мәселелеріне, т.б. байланысты пайда болды. Геронтологияның қазіргі кездегі негізгі міндеттеріне адамды кәрілікке дайындау, егде жастағы адамдар мен қарттардың белсенді әрі толық өмір сүруі амалдарын зерттеу, т.б. жатады.

Дүние жүзінде қарт адамдардың абсолюттік саны күннен күнге өсіп бара жатқандықтан, олар туралы мәселелер де өте тереңдеп бара жатыр. Осы мәселені зерттейтін ғылым «геронтология» деп аталады, яғни ол термин «герон» — қарт, «логос» — ғылым деген екі сөздің тоғысуынан шыққан. Поль де Кюридің айтуы бойынша, бұл терминді алғаш рет Илья Мечников ойлап тапқан. Геронтология қартаю процесін ғана зерттемейді, ол сонымен қатар қартаю кезеңіндегі адам денсаулығын және өмір ұзақтылығына да мән береді.

Қартаю барлық табиғи ағзалар әлеміне тән, тек адам үшін ол экономикалық, әлеуметтік және психологиялық процестермен сабақтасады. Геронтологияның қазіргі кезде жеке дамыған бөлімі — әлеуметтік геронтология. Ол өмір ұзақтығын және өмірдің салтын зерттейді.

Геронтология ғылымының мағынасын түсіну үші, оның дамуының сатыларын қысқаша болса да білу қажет.

Геронтология ұғымының қай кезеңде пайда болғаны туралы әртүрлі пікірлер айтылады. Бір зерттеушілер геронтология ерте заманда пайда болған ғылым деп айтады, яғни ол ерте замандағы медицина ғылымының атасы Гиппократ және Ибн-Сина, философтар Цицерон және Сенеки аттарымен байланысты деген. Ал кейбіреулерінің пайымдауы бойынша геронтология өз бастауын кейінгі жүзжылдықтың екінші жартысында, қарт адамдардың саны едәуір өскен шағында пайда болды дейді. Осы уақытта ең алғаш геронтологияның ғылыми-зерттеулік институттары құрылған. Осы айтылған екі пікір де дұрыс деп айтылады, яғни геронтология – жас ғылымдардың ішіндегі ең көнесі және көне ғылымдардың ішіндегі ең жас ғылым болып саналады.

Қоғам мәдени дамыған сайын, адам өмір тарихында өмірді ұзарту және өлімді ысырып тастауға әр уақытта әр түрлі амал-тәсілдер іздеген, бірақ оның нақты эксперименталдық жұмыстары мен практикалық қорытындысы XX ғ. ғана қолданыла бастады.

Геронтологияны мәдениеттің құрдасы деп те айтуға болады. Ерте ғасырлардан бері ғалымдар қартаю кезінде жастықты артқа қайтару үшін көптеген амалдар іздеген. Әр ғасырда қартаю ғылымы жаңа білімдер жинай бастады, әрине ол әр түрлі бағыттағы мамандармен байланысты, яғни олар: дәрігер – физиологтар, филологтар және биологтар, психологтар және социологтар, демографтар және этнографтар, тарихшылар және құқықтанушылар.

Бірақ бұл ғылымның пайда болуына өз үлестерін қосқан ғылымдардың қатары бұдан да көп. XX ғасырда геронтология жаңа, өте жас ғылымдардың жетістіктеріне байыды: биохимия, биофизика, психоаналитика, психофизиология және т.б. Негізінен геронтология – комплекстік тәртіпаралық зерттеулер негізіндегі ғылым болып табылады.

 

Оғамдағы әлеуметтік-геронтологиялық стереотиптері және қарт адамдарға деген сыйлы қарым-қатынас туу мүмкіндігіне сыни баға беріңіз

Адам жасы ұлғайып қартайған шағында оның ағзасында үлкен өзгерістер болады.Кейбір әже-аталарымыз тез ренжігіш және әр нәрсеге бала сияқтанып қуанады. Әрине мұның бәрі адам жұйкесінің тозуына байланысты.. Олардың тамақтануы, ұйқысы және күнделікті отырып тұруына тіпті жуынуына да көмектесуіміз керек. Күтім жақсы болса олар ұзақ өмір сүреді.Қарт адамдардың тамақтануының өзіндік ерекшеліктері бар. Олардың жастарына қарай тәуліктік калориясы өзгереді (60-70 жас 20-30ккал 79%, 70 тен жоғары 69% болу керек). Бұл жастағы кісілердің тістері болмайтыннан ішек жолдарының бұзылып іш қату немесе іш өту жиі болады. Сондықтанда тамақты қоймалжын, аздап күніне 4 -5 рет беру керек. Қария адамдардың көбіне ұйқысы бұзылады. Түнде ұйықтай алмай күндіз маужырап отырады. Себебі жоғарғы нерв жүйесі бұзылған, әр түрлі күйзелістің әсері. Ұйқысын тыныштандыру үшін бөлме іші тыныш, таза ауа, температурасы +18 22С болу керек. Қарт адамдарға қарау әркімнің міндеті. Олардың көңіліне келетін ауыр сөздер айтпай жылы қабақ таныту керек. Қан қысымын әлсін-әлсін өлшеп отырған дұрыс. Сәл көтерілсе қан қысымын түсіретін дәрілер немесе көк шәй беру керек. Әже-аталарымыз ұзақ жасасын десеңіз үлкен жауапкершілікпен қараңыз. Әр отбасының қызығы бала болса екінші әже-атамыз. Сондықтанда қолдан келгенше қызмет етіп, олардың батасын алып жүре берейік.

Қоғамда қарт адамдарға әрдайым құрметпен қарап, оларға сыйластық көрсетуді ұмытпаған жөн.

32. Әлеуметтік геронтология және әлеуметтану ұғымдары арасында байланыс орнатыңыз

Әлеуметтану ғылым ретінде

Әлеуметтану ғылыми білімнің дара саласы ретінде біршама кеш қалыптасты. Оның негізін 19 ғасырдың екінші жартысында Огюст Конт пен Герберт Спенсер қалады. «Әлеуметтану» түсінігі алғаш рет француз философы әрі социологы О.Контпен қолданылды. Қоғам мен әлеуметтік өмір жөнінде ғылым ретінде түсіндірілді. Әлеуметтану пәнінің қалыптасауы мен дамуы әлеуметтік қатынастардың өз аспектісінде қарастыратын, көптеген жаңа әлеуметтік концепциялардың пайда болуы арқылы жүзеге асты. Жалпы бұл теориялар өзінің теоретикалық-әдістемелік мағынасы бойынша бір-біріне қайшы келді, бірақ әлеуметтанудың ғылым ретінде тарихи қалыптасуына әр теориялардың ролі айрықша келеді. Әлеуметтануды қоғамдағы әлеметтік қауымдар, қатынас, құрылым, жүйе мен ұйымдардың дамуы жөнінде зерттейтін ғылымы деп белгілейді.Әлеуметтану пәнінің тарихында екі негізгі тенденция қалыптасты: макросоциологиялық және микросоциологиялық. Макросоциология қоғамдық дүние жүзілік жүйелермен және олардың әртүрлі мәдениет түрлерімен өзара әрекетімен, әлеуметтік институттармен, ауқымды үрдістермен байланысты. Макросоциология қоғамды, оның құрылымын, әлеуметтік институттарды тұтас әлеуметтік ағза ретінде қарастырады. Микросоциология әлеуметтік тәртіпке, тұлғааралық қатынасқа, тұлғаның әлеуметтенуі мен жекелендіруіне көңіл аударады.

Дүние жүзінде қарт адамдардың абсолюттік саны күннен күнге өсіп бара жатқандықтан, олар туралы мәселелер де өте тереңдеп бара жатыр. Осы мәселені зерттейтін ғылым «геронтология» деп аталады, яғни ол термин «герон» — қарт, «логос» — ғылым деген екі сөздің тоғысуынан шыққан. Поль де Кюридің айтуы бойынша, бұл терминді алғаш рет Илья Мечников ойлап тапқан. Геронтология қартаю процесін ғана зерттемейді, ол сонымен қатар қартаю кезеңіндегі адам денсаулығын және өмір ұзақтылығына да мән береді. Қартаю барлық табиғи ағзалар әлеміне тән, тек адам үшін ол экономикалық, әлеуметтік және психологиялық процестермен сабақтасады. Геронтологияның қазіргі кезде жеке дамыған бөлімі — әлеуметтік геронтология. Ол өмір ұзақтығын және өмірдің салтын зерттейді. Қазіргі геронтология – ол көп салалы ғылым, оның құрамына қартаю биологиясы, клиникалық геронтология (гериатрия), геронтопсихология және әлеуметтік геронтология (герогигиена). «Геатрия» терминін алғаш рет американдық дәрігер И.Л.Нашер кіргізген. Ол 1914 жылы америкада «Геатрия: егде адамдардың ауырулары және оны емдеу» атты тұнғыш кітабы жарық көрді.

33.Сіздің клиентіңіз – 82 дегі егде жастағы әйел, ол өзінің ешкімге; балаларға да, немерелеріне керек еместігін айтады. Ол өзін қарттар үйіне жатқызуға көмек көрсетуіңізді сұрайды. Мұндай оқиғада сіз қандай іріктеу принциптерін, әдістерін қолданасыз

өз ойларыңды жазасыңдарғоо