етілдірілген технологиялық сұлбада қандай операциялар қарастырылған? Мұнайды деэмульгациялаудың қандай тәсілдері бар?

Кәсіпшілік құбырларын пайдалану кезіндегі қиыншылықтар. Құбырлар коррозиясымен, парафиндермен және тұз шөгінділерімен күресу.

Мұнай кен орнының территориясында салынған лақтыру желілері мен мұнай жинау коллекторларының ластануы келесі себептерге байланысты:

- ағыс жылдамдығының баяулығынан ұңғыдан жер бетіне шығарылатын қатты бөлшектер құбырларда шөгіп, оның өткізгіш қимасының ауданын азайтуы салдарынан.

- парафиннің, тұздардың кристалдарының шөгуі және бұзылуы қиын қатты шөгінділердің түзілуі салдарынан.

- құбырлардың ішкі бетінің коррозиясы әсерінен темір қағының түзілуі салдарынан.

 

Құрамында С₁₇Н₃₆ – С₃₆Н₇₄ ауыр көмірсутектері бар парафинді мұнайларды жинау және тасымалдау кезінде едәуір қиыншылықтар кездеседі. Өйткені құбыр қабырғаларында жиналған парафиндер, оның өту қимасын азайтады да сұйықтың тасымалдануы нашарлайды.

Құбыр қабырғаларында парафинді шөгінділердің түзілуіне келесі жағдайлар әсер етеді:

· құбырлардың ішкі бетінің жағдайы (кедір-бұдырлы, тегіс, жылтыратылған); кедір-бұдырлы құбырлардың қабырғылары парафиннің түзілуіне мүмкіндік туғызады, себебі жетілген турбулентті режим кезінде ағыстың қарқынды араласуына мүмкіндік жасайды, осының салдарынан құбырлар қабырғасының маңында газ бен парафин бөлінеді;

· мұнайдың парафиндерді еріту қабілеті – мұнай ауыр болған сайын, ол соғырлым парафиндерді нашар ерітеді, сондықтан парафиннің құбыр қабырғаларында шөгіп, жиналуы қарқынды жүреді;

· мұнайдағы парафиннің концентрациясы;

· мұнай ағысындағы қысымның төмендеу қарқыны – қысым айырмашылығы ұлғайған кезде мұнайдың газсыздандырылуы қарқындырақ жүреді, осының әсерінен парафинді ерітетін жеңіл компоненттердің бөлінуі қарқынды жүреді;

· мұнай-газ ағысының жылдамдығы – ұңғы шығымы төмен болған жағдайда ағыс жылдамдығы азаяды және сәйкесінше парафин шөгінділері тез түзіледі.

Парафиннің шөгіп, жиналуына қарсы күресудің мынадай негізгі әдістері бар:

1) мұнай мен газды жинаудың жоғары арынды (0,981-1,47 МПа) саңылаусыз жүйесін қолдану;

2) жылжымалы бу қондырғыларын қолдану (ЖБҚ–ППУ);

3) мұнай эмульсиясының түзілуін болдырмау үшін және парафин кристалдарының өсуін тежеу (баяулату) мақсатында ұңғы түбіндегі немесе сағасындағы мұнай ағынына парафин шөгінділеріне қарсы ингибиторларды қосу немесе беттік әрекетті заттарды пайдалану;

4) құбырлардың кедір-бұдырлығын азайту үшін олардың ішкі жақ бетін әр түрлі лактармен, эпоксидты шайырлармен және шыныпластикпен қаптау;

5) мұнайдың жоғары температурасын сақтауға мүмкіндік беретін жылу изоляциясын пайдалану;

6) ұңғы сағасындағы лақтыру (шығару) желісіне (парафиннің жиналуына байланысты) мезгіл-мезгіл енгізілетін және топтық қондырғыларда алынатын резина шарларды (торпедаларды) пайдалану.

Қазіргі кезде Қазақстан республикасының кен орындарында алғашқы үш әдіс кең қолданылуда.

Жылжымалы бу қондырғыларын пайдалану, оның қымбаттылығына қарамастан тиімді әдіс болып табылады. ППУА-1200/100 және ППУА-1600/100 қондырғылары қолданылады. Қондырғының жабдықтары КрАЗ-250, КрАЗ-257, КрАЗ-260 автомобильдерінің шассиіне орнатылған монтажды рамаға бекітілген. Қондырғы бу генераторынан, суға арналған цистернадан, жабдықтау және отындық сораптардан, жоғарғы қысым желдеткішінен, жетектен, кузовтан, цистерна жабынынан, отынға арналған сыйымдылықтан бақылау-өлшеу аспаптарынан және құбырлар жүйесінен тұрады (10.1.Сурет).

Бу генераторы - жағу құрылғысында дизель отынын жағу кезінде бөлінетін жылудың есебінен суды буға айналдыруға арналған тік, тура ағысты, иірілімді (жыланшық тәрізді) қазан болып табылады.

Жұмыс процесін басқару және қондырғының жұмысын бақылау автокөліктің кабинасынан іске асырылады.

10.1.Сурет. КЖБҚ (ППУА) - 1600/100 кәсіпшіліктік жылжымалы бу қондырғысы 1-суға арналған цистерна; 2-цистерна жабыны; 3-отынға арналған сыйымдылық; 4-кузов; 5-бу генераторы; 6-жабдықтау сорабы; 7-жоғарғы қысым желдеткіші; 8-отындық сорап; 9-бақылау өлшеу (КИПиА) аспаптары; 10-қондырғының жетегі; 11-құбырлар; 12-монтаждық рама

КЖБҚ -1600/100 қондырғысының техникалық сипаттамасы

Бу бойынша өнімділігі, м³/с 1,6

Будың қысымы, МПа 10

Будың температурасы, ºС 310

Суға арналған цистернаның сыйымдылығы, м³ 5,2

Қондырғының жұмыс істеу ресурсы, сағ 3,5

 

Қазақстандық кен орындарында парафин шөгуіне қарсы қолданылатын ингибиторлар ретінде химиялық заттардың кең спектрі колданылады, олар 6.3-кестесінде келтірілген.

Ингибиторлы қорғанысты жүргізудің міндетті шарты – жабдықтарды асфальтты-шайырлы және парафинді шөгінділерден (АШПШ-АСПО) алдын-ала тазарту болып табылады. Бұл мақсатта еріткіштер қолданылады, олар келесі функцияларды атқараты:

· АШПШ-дің беттік қасиеттерін өзгертеді – АШПШ бөлшектерінің құбырлар мен жабдықтар бетімен ілінісу күшін төмендетеді де, бұл бөлшектер мұнай ағындарымен бірге ілесіп кетеді;

· АШПШ-дің массасын ерітеді (бұл кезде ерітілген шөгінділер еріткішпен бірге ілесіп кетеді).

Асфальтты-шайырлы парафинді шөгінділерді жою үшін қолданылатын химиялық реагенттерді таңдау және оларды пайдалану технологиясы кен орнындағы кәсіпшілік-тәжірибелік сынақтармен дәлелденуі керек.

Құбырлардың ішкі бетін лактармен, эпоксидты шайырлармен қаптау, эмальданған және футерленген құбырларды пайдалану еліміздің бірқатар кен орындарында сынақтан өткізу кезінде жақсы нәтиже бергенмен, мұндай құбырлардың қымбаттығынан бұл әдіс кең қолданыс таппады.