илософия» пәнінің жұмыс бағдарламасы.

останай, 2010

Қостанай мемлекеттік педагогикалық институты

Қоғамдық ғылымдар кафедрасы

«Бекітілді»

ОӘЖ проректор

география ғылымдарының

кандидаты, доцент

уанышбаевС.Б.

_________________________

 

ФИЛОСОФИЯ

Оқу-әдістемелік кешені

 

 

	Оқу түрі
күндізгі	күндізгі қысқартылған	сырттай толық	сырттай қысқартылған	жеделдетілген
ПЖБ барлық сағаттар саны, соның ішінде:
дәріс
семинар (практикалық)
зертханалық
СОӨЖ
СӨЖ
емтихан (семестр)

 

 

останай, 2010

ББК 66. 019

Б 13

 

Пәннің оқу-әдістемелік кешені ҚР Білім және ғылым министрлігінің № 289 бұйрығымен 2005 жылдың 11 мамырында қабылдаған жалпыға міндетті мемлекеттік білім беру стандартының жалпы білім беру пәндері цикліне сәйкес құрастырған қоғамдық ғылымдар кафедрасының аға оқытушысы – Бухметова Анар Аманжолқызы

Пәнінің типтік бағдарламасы ҚР Білім және ғылым министрлігінің Республикалық жоғарғы ғылыми - әдістемелік Кеңесінің отырысының 20. 04. 2005ж. қабылданған хаттамасымен бекітілген.

 

 

Рецензент:

Альшанова Б.Х., философия ғылымдарының кандидаты.

 

 

ПОӘК қоғамдық ғылымдар кафедрасының отырысында бекітілді

(№ 1 хаттама, 1 қыркүйек 2010ж.)

 

Қостанай мемлекеттік педагогикалық институтының оқу-әдістемелік кеңесімен басуға ұсынылған. (№1 хаттама..09.2010ж.).

 

Жыл сайынғы қайта бекіту туралы мәлімет:

№	Оқу жылы	Жұмыс бағдарламасы туралы мәлімет	Қайта бекітілген күні, кафедра хаттамасы №	кафедра меңгерушісінің қолы

 

© Қостанай мемлекеттік педагогикалық институты

 

«ФИЛОСОФИЯ» КУРСЫНЫҢ ТИПТІК ОҚУ БАҒДАРЛАМАСЫ

 

Типтік оқу бағдарламасы ҚР Білім және ғылым министрлігінің № 289 бұйрығымен 2005 жылдың 11 мамырында қабылдаған, хаттама № 480. 12 шідде 2005ж.

 

 

АЛҒЫ СӨЗ

 

«Философия» пәні бойынша философиялық емес мамандықтардын студенттеріне арналған типтік оқу бағдарламасы мемлекеттік жалпы білім беру стандартына сәйкес құрастырылған.

Пәнді оқытудың мақсаттары мен міндеттері, мамандар дайындаудағы оның рөлі мен мәні

Оку пәні ретінде философияны оқытудың басты мақсаты - болашақ мамандардың қазіргі күрделі әрі динамикалық дүние жағдайындағы дұрыс дүниетанымдық бағдарларын қалыптастыруға жәрдемдесу.

Пәнді оқып-үйретудің міндеттері:

• философиялық ой кешудің тарихи типтерін мәдениет контекстінде талдау;

• болашақ мамандардың философиялық-дүниетанымдық және методологиялық мәдениетін қалыптастыру;

• пән мазмұнын студенттердің оған деген қызығуын тойтаратын бұрынғы идеологиялық жүктемеден, догматикалық штамптар мен клишелерден азат ету.

Негізгі құзырлар: бакалаврдың курстан білетіні:

• философияның предметі, мақсаты мен міндеттері

• философия мәселелерінің негізгі шеңбері

• философиялық дүниетанымның мәдениет контекстіндегі ерекшеліктері және оның адам өмірлік таңдауының стратегиясына әсері;

бакалаврдың істей алатыны:

• нақтылы мәдениет контекстіндегі дүниетанымдық ахуалдарды анықтай білу

• адамзат тарихындағы дүниетанымдық мәселелерді қою мен шешудің альтернативтік тәсілдерін анықтай білу

Пәнді оқып-үйрену процесінде бакалаврдың білуі тиіс:

• философияның негізгі терминдері мен мәселелерін;

• негізгі философиялық тұғырнамаларды;

• мәдениет контекстіндегі дүниетанымдык сауалдарды шешудің негізгі философиялық тәсілдерін.

Переквизиттер: «Философия» оқу пәнін оқытып-үйрету:

• оқушыларда білімдердің, істей алу мен ыңғайлардың белгілі бір минимумының болуын;

• жаратылыстанулық және гуманитарлық ғылымдар облысынан мәлімет беретін орта білімнің бар болуын;

• керекті әдебиетті іздей әрі таба білу және оны сыни-талдау тезінен өткізіп, игере білу қабілетін;

• ойлау мәдениеті мен тәртібінің белгілі деңгейінің болуын қалайды.

Бакалавр академиялық дәрежесін алу құзыретті маман және ой-өрісі кең адам хақындағы іс-әрекетке бағдарлануды қажет етеді. Сондықтан кәсіби жағынан алғанда мәдениеттегі философиялық зерттеулердің мәселелері бойынша білім алу маңызды болып табылады. Бұл пәнді оқып-үйренгенде бакалавр ғылыми зерттеулердің әдіснамасы бойынша оның жай-күйі және ең перспективті бағыттары туралы білім алады. «Философия» курсын табысты игеру үшін бұл курсты оқып-үйренуге кіріспес бұрын етілетін мынадай иондермен таныстық қажет: «Қазақстан тарихы», «Мәдениеттану», «Этнопсихология», «Экология», «Экономикалық теорияның негіздері», «Логика».

Постреквизиттер: Философия әлеуметтанумен, саясаттанумен, психологиямен, дінтанумен, педагогикамен, кейбір тарихи және құкықтық пәндермен, өнертанумен, қазіргі жаратылыстану тұғырнамаларымен ең тығыз байланыста болады.

 

ПӘННІҢ МАЗМҰНЫ

 

Кіріспе

Оқу пәнінің объектісі мәдени-тарихи дамуында және қазіргі жай-күйінде алынған рухани өндірістің ерекше формасы ретіндегі философия болып табылады. Оқып-үйрену объектісінің құрамына дүниежүзілік және отандық философияның ішкі бірлігінде алынған негізгі бағыттары мен мәселелері кіреді. Философия -бұл адам болмысының іргелі принциптері мен негіздері туралы, адамның табиғатқа, қоғамға және барлық негізгі көріністерінде алынғандағы рухани өмірге қарым-қатынасының ең жалпы мәнді сипаттары туралы білімдер жүйесін қаузайтын дүниені танудың айрықша формасы.

Пәнді оқып-үйренудің әдістері: Философия курсын оқыту және студенттердің оқып-үйрену процесінде негізгі философиялық әдістер мен принциптер қолданылады:

• тарихилық пен логикалықтың бірлігі принципі;

• мәдени-тарихилық принципі;

• мәдени-релятивизм әдісі;

• абстрактылықтан нақтылыққа өрлеу әдісі;

философиялық компаративистика әдісі және басқалары.

Бұл пәннің басқа пәндер арасындағы статусы мен құрылымы, орны мен рөлі: Философия рухани өндірістің оның басқа формаларына (дін, ғылым, өнер, мораль және басқа) сайылмайтын ерекше формасы. Философия дүниені практикалық және рухани игерудің нәтижелерін, қоғамдық өмірдің мәдени-әлеуметгік дамуының, мәдени сәйкестікті анықтау мен іздеудің мүмкін болар стратегиялары мен таңдау жолдарын ұсына отырып синтездейді және жалпылайды.

Философияның басқа пәндер арасындағы орны оның предметі мен атқаратын қызметтері арқылы айқындалады. Ол, бір жағынан, басқа пәндердің дүниетанымдық және методологиялық маңызы бар нәтижелерін жалпылайды, екінші жағынан, олар үшін дүниетанымдық және методологиялық негіздемелер қорытындылайды, сөйтіп арнайыланған ғылыми білімнің салаларына қойылатын міндеттерді шешудің негізгі стратегияларын және соларға қол жеткізудің тәсілдерін анықтауға, рационалды түрде ой елегінен өткізуге көмектеседі. Ең ақыры, философия, өмірлік-практикалық тәжірибенің, дүниені танымдық және құндылықтық игерудің неше түрлі формаларына сүйене отырып, өз ұғымдары мен принциптерінде өнегелік, діни, көркемдік, саяси, құқықтық, ғылыми-техникалық сана тудыратын дүниетанымдық идеяларды тасымалдайды (трансформациялайды). Философия, практикалық білімнің көп түрлі жүйелерін синтездей отырып, дүниенің ғылыми суретін калыптастыруға қатынасады, іс-әрекеттің барлық формаларын интеграциялауды іске асырады, мәдени-тарихи дәуірдің өзіндік санасы ретінде көрінеді. Мәдени-тарихи дәуірдің өзіндік санасы бола отырып, философия қазіргі рухани ахуалда постиндустриалдық, техногендік өркениет салаларына деген жауапкершілік сананы жасақтауға ат салысады. Философия әртүрлі мәдени-рухани позициялардың өзара әрекеттесу процесінде келісімдік, консенсустік стратегияны жасауға үлес қосады. Ол қоғамдық жүйенің тұрақты да орнықты формасының мәдени үлгісін, ұлттық қауіпсіздікке және мәдени бірегейліктіқ таңдап алынған үлгілеріне қатер төндіретін деструктивтік әрекеттерге қарсы тұрудың стратегиясын жасақтауға қатынасады.

Пән дамуының негізгі кезеңдерін бейнелейтін қысқаша тарихи очерк. Адамзатқа дүниетанымдық ізденістер оның пайда болған уақытынан бастап-ақ тән. Ең алдымен философия планетаның үш ареалында - Көне Үндіде, Көне Қытайда және Көне Грекияда - пайда болған.

Философия тарихы -бұл адамзат мәдениетінің өзіндік санасынық тарихы. Әрбір мәдени дәуірге философиялық ой кешудің өз тарихи типі, дүниетанымдық қатынасында ең маңызды деген сұрақтарға жауапты рухани іздестірудің өз тәжірибесі тән. Және де мұнда философия тек мәдени аймақтың тұрақтылығын, қоғамдық құрылыстың орнықтылығын қамтамасыз ететін ғана емес, сонымен бірге емір, бейбітшілік, қоғамдық, мемлекеттік, ұлттық қауіпсіздік сияқты басты құндылықтардың сақталуына кепілдік беретін мәдени стратегияларды табуға назар аударады.

НЕГІЗГІ БӨЛІМ

 

Философия мәдениет феномені хақысында

Философия мәнін түсіндірмелеудің негізгі типтері. Дүниеге қатынас және дүниетаным ұғымдары. Дүниетаным және дүниенің жалпы мәденилік суреті. Дүниетаным және философия. Философия пайда болуының тарихи-әлеуметтік детерминанттары. Мәдениет дүниесіндегі философияның мағынасы мен тағайыны. Философия адам құштарлығының әр түрлі төрт саласының - ғылым, поэзия, дін, логика - негіздемесі ретінде. Философия және мифология. Философия және дін. Философия және өнер. Философия және ғылым. Философия және саясат.

Мәдени-тарихи контекстегі философия.

Философия және философ. Мағынаға және еркіндікке толысқан адамның өмірлік стратегиясын қалыптастырудағы рухты көтеретін ақиқаттар мен идеалдардың маңыздылығы. Философия қатаң рационалдықтың идеалы ретінде.

Философиялық ой кешу типтері. Философиялық бағыттар мен жүйелердің көп түрлілігі. Философияның мәдени-тарихи сипаты. Философия формаларының этномәдени ерекшеліктері.

МӘДЕНИЕТ КОНТЕКСТІНДЕГІ ФИЛОСОФИЯЛЫҚ ОЙ КЕШУДІҢ ТАРИХИ ТИПТЕРІ

 

Шығыс мәдениетіндегі философия феномені

Көне үнділік мәдениеттегі діннің мәртебесі және оның философия қалыптасуы мен дамуына әсері. Үнділік философия қарсаңындағы (Ведалар дәстүрі) негізгі дүниетанымдық идеялар. Упанишадалардағы дүниетанымдық ізденістер дүниеден аскеттік қашқақтаудың формасы ретінде. Қайта түрленудің мәңгілік циклынан құтылудың жолдарына деген ізденістер.

Шығыс ойының өзіндік ерекшелігі. Ойлаудың кармалық стилі философияның моральдық және метафизикалық өлшемінің формасы ретінде. Карма, реинкарнация және касталар жүйесі туралы ілім Үнді философиясының негіздемесі ретінде.

Буддизм және оның Ведалық дүниетаным мен ритуалдық практикаға қатынасы. Буддизм Упанишадаларды сыни қайта түсіну ретінде. Буддизмнің іргелі идеялары. Күш қолданбаудың буддистік стратегиясы, оның Шығыс адамының тарихи тағдырына әсері. Шығыс адамының дүниеге қатынасының қалыптасуына, рухани құндылықтарды таңдауына, өмір салты мен дінінің қалыптасуына буддизмнің дүниетанымдық әсері. Күш қолданбаудың буддистік стратегиясы, оның Шығыс адамының тарихи тағдырына әсері.

Қытайлық философия қарсаңының («Ши цзин», «Шу цзин», «И цзин» шығармалары) негізгі мазмұны. Конфуцийшылдық философияның практикалық бағыттылығы. Конфуцийшылдықтың әлеуметтік-этикалық максималарының прагматикалық сипаты. Конфуцийшылдык философияның қытайлық мәдениет пен қоғамдағы маңызды рөлі. Конфуцийшылдық кытайлық қоғамның идеологиясы ретінде.

Даостық философия және дүние-әлемнің суреті. Дүние-әлемнің даостық суретіндегі адамның орны. Өмірді сақтау мен нығайтудың даостық тәсілі. Әділдік принципінің Космостық сипаты. Өлместікке жетудің даостык практикасы.

Моизм конфуцийшылдыққа альтернативті әлеуметтік-этикалық доктрина ретінде. Моизмнің іргелі идеялары: жалпы махаббат, табыстылық, өзара пайда. Моизм прагматикалық мақсаттылықтың философиясы хақында және оның қытайлық адам мәдени стратегиясының практикалық бағыттылығының қалыптасуына әсері.

Легизм «соғысушы мемлекеттер» дәуіріндегі саяси-әлеуметтік стратегиялар философиясы ретінде. Легизмнің іргелі құндылықтары: қоғамдағы тәртіп, заңдар және жарлықтар. Легизм қытайлық қоғамның қауіпсіздігі мен тұрактылығының моделін іздеу идеологиясы хақында. Философиялық ілімдердің Қытай халқының мәдени өміріне әсері.

Антикалық мәдениеттегі философия.

Көне грек философиясының қалыптасуы мен дамуының мәдени - әлеуметтік контексті. Философия генезисі. Грек мифологиясының әсері. Философияның өзіндік анықталуы және мифтен ажыратылуы. Философиялық ізденістердің эпистемологиялық бетбұрысы. Саяси-этикалық сұрақтардың қойылуы. Көне грек философиясының әрі қарай дамуындағы софистер мен Сократтың рөлі. Парменид: философиялық дәлелдеу қалыптасуының қайнарында.

Платонның білім және құзырлылық мәселесін қоюының іргелілік сипаты. Платон философиясы табиғат пен қоғам үстінен Зерде басымдылығын орнықтыруды іздестіру формасы хақында.

Аристотель философиясы антикалық мәдениет энциклопедиясы хақында. Зерделі өмірге қол жеткізу үшін білім мәселесінің мәртебелілігі және маңыздылығы. Білім алу жолдары мен құзырлылықтың мәселеленуі. Этикалық құзырлылықтың қалыптасуы және оның зерделі іс-әрекеттер туралы білімдер жинақтаудағы рөлі. Логика салиқалы ойлаудың органоны ретінде. Өркениетті адам табиғатын айқара ашудың формасы ретінде. Қоғамдағы өмір Зерде мүмкіндіктерін шығармашылықпен іске асырудың шарты ретінде. Қоғамдағы зерделі өмір ретіндегі «полития» - адами қоғамдастықтың мақсаты.

Жеке бас бақытын қамсыздандыру жайлы философиялық ізденістер. Эпикуреизм — жеке бастың игілікті болуының философиясы ретінде. Гедонизмге қол жеткізу жолдарының рационализациялануы. Стоицизм жеке бас бақытына қол жеткізудің философиясы ретінде. Киниктер немесе өмірдің табиғи салтын іздестіру философиясы. Римдік стоицизм аскеза мен саяси борыш аралығындағы қызу ізденістің рухани жолы ретінде. Табиғи құқық идеясы жалпы құқықтық тәртіп орнықтырудың негізі ретінде. Римдік мемлекеттік және құқықтық өмірді ұйымдастыруға құқыктың стоицистік тұғырнамасының әсері.

Антикалық философияның адамның дүниеге рационалдық қатынасының, оның табиғат пен әлеуметтік дүниеге рационалды үстемдігі стратегиясының қалыптасуына әсері. Антикалық философияның дүниетанымдық бағдарларының адамның мәдени және саяси-әлеуметтік активизмінің қалыптасуына әсері.

ОРТА ҒАСЫРЛЫҚ МӘДЕНИЕТТЕГІ ФИЛОСОФИЯ ФЕНОМЕНІ

 

Батысеуропалық ортағасырлық мәдениеттегі философия мен діннің феномені

Батысеуропалық ортағасырлық философия қалыптасуының мәдени-әлеуметтік контексті. Негізгі қайнар көздері. Ортағасырлық мәдениеттегі "христиандық дін феномені. Христиандық дүниетанымның көкжиегі. Христиандық діннің негізгі рухани құндылықтары. Христианшылық және антикалық философия. «Әмірлік философиядан» түңілу және антикалық рационалды бағдарланған философияның теоретикалық мәселдемелеріне деген құштарлығының ғайып болуы. Жер бетіндегі өмір тарихтың драмалылануы ретінде. Қайғы-қасірет және әділсіздік үшін әділ марапатталу туралы ілім. Екі мәдениет кездесуі: христианшылдық және гректік пен эллинистік философиялар.

Діни дүниетанымға деген философиялық рефлексия стратегиясының қалыптасуы. Неоплатонизм дүниетанымдық ізденістердің жаңа сергіген діни бағыттылығының көрінісі ретінде. Теоцентризм, провиденциализм, креационизм бүкіл ортағасырлық философияның негіздемелері ретінде. Философиялық ой кешудің жаңа теоцентристік тәсілінің ерекшелігі.

Философия мен теология интеллектуалдық қызметтің негізгі түрлері ретінде. Дүниетанымдық ізденістердің орталық тақырыптары. Философия мен ортағасырлық адамның мәдени өмірінің интеллектуалдық саласына христианшылдық енгізген жаңа қағидалар. Ортағасырлық адамның мәдени таңдауының басты стратегияларын қалыптастырудағы А.Августиннің рөлі. Адамның құндылығы және құтқарылу туралы ілім. Қоғамдағы адамның құқықтық жағдайының иерархиялық тәртіптіленген суретін сомдаудағы ортағасырлық философияның рөлі.

Батысеуропалық ортағасырлық философиялық ойға арабтық-мұсылмандық философияның әсері. Христианшылдық пен аристотелизмнің синтезі. Схоластика феномені. Схоластика кезеңіндегі философия. Схоластикалық ойлаудың өзіндік ерекшелігі. Томизм римдік католикалық шіркеудің философиясы хақында. Томизмнің іргелі идеялары. Философия және теология. Сенім мен білімнің арақатынасы мәселесі. Схоластика философиясы. Томизм схоластикалық даналықтың жоғары формасы хақында.

Рухани құндылықтардың, батыс адамы санасындағы моральдылықтың басымдылығын қалыптастыруға ортағасырлық діни философияның әсері. Батыс адамының өмірлік таңдауы мен стратегиясына христиандық дін мен дүниенің христиандық моделінің әсері арқасында оның дүниетанымдық көкжиегінің өзгеруі.

Исламдық ортағасырлық мәдениет контекстіндегі арабтық-мұсылмандық философия.

Арабтық-мұсылмандық философияның мәдени-әлеуметтік және рухани контексті. Исламдық мәдениет және философияның негізгі бағыттарының қалыптасуы. Мәдениеттің исламдық дүниесіндегі рационалистік дәстүр. «Фәлсәфәнің» іргелі идеялары мен принциптері. Араб тілдес перипатетизмнің энциклопедизмі, универсализмі: Әл-Кинди, Әл-Фараби, Ибн Сина, Ибн Рушд. Ең маңызды дүниетанымдық сауалдарды жасақтаудағы рационалдық дәстүр ғүламаларының үлесі.

«Құрандағы» білім тұғырнамасы. «Құран» және рационалдық құдайлық ілім. Дүниенің исламдық моделі. Адам орны және оның өмірді құрудағы негізгі максималары.

Ислам мәдениетіндегі суфизмнің орны мен рөлі. Суфизмдегі дүние, Құдай және адам туралы ілім. Рухани өрлеу мен жетілудің суфийлік практикасы. Суфизмнің негізгі рухани құндылықтары. Суфизмнің символизмі мен мистикалық практикасы. Суфизм философиясын дамытудағы Ибн Араби мен Әл-Газалидің үлесі. Суфизм және Омар Хайям. Ирандық суфизмнің символикасы мен мистицизмі.

Түрік тілдес философияның қалыптасуы. Жүсіп Баласағүн философиясы. Құттылықты білім. Этика, саясат мәселелері. А.Иүгінекидің философиялық ізденістері. Махмұт Қашғаридың философиялық ізденістері, Қожа Ахмет Иассауидің суфийлік ілімінің түп-негізгі идеялары мен принциптері. Шығыс пен Батыс елдерінің рухани мәдениетіне суфизмнің әсері.

Ренессанс пен Реформация мәдениетіндегі философия.

Ортағасырлық мәдениет пен ойдың мәдени-әлеуметтік трансформация-лары. Ренессанстык дүниетанымның антропоцентризмі. Табиғат пен адамның жаңаша түсінігі. Антикалық және эзотерикалық ілімдердін (неоплатонизмнің, герметизмнің, каббаланың, мистицизмнің) қайта түрлеуі және олардың Қайта Өрлеу философиясына әсері. Қайта Өрлеу философиясы және жаңа ренессанстық ойлаудың қалыптасуы. Дүниетанымдық сауалдар және Қайта Өрлеу Дәуірі ойшылдарының философиялық ізденістері. Философиялық ой-желістердің негізгі тақырыптары мен мәселелері, Ренессанстық гуманизм. Ренессанстық неоплатонизм мен аристотелизм. Ренессанстық скептицизм мен эпикуреизм.

Ренессанс және білімнің секуляризациялануы. Ренессанс философиясы және оның эксперименталдық жаратылыстанудың қалыптасуындағы маңызы. Ренессанстык ойлау мен дүниеге катынастың ерекшеліктері.

Реформация философиясы. Сенім феномені. Сенім адамдарды ақтау тәсілі ретінде. Зерде және сенім. Лютерлік теологияның волюнтаристік сипаты. Лютердің пессимистік антропологиясы.

Н.Макиавеллидің саяси философиясы және оның «күшті мемлекет» моделінің қалыптасуындағы маңызы. Философия және әлеуметтік утопия. Идеалдық мемлекет моделінің қалыптасуындағы Зерденің рөлі.

Батыс адамының дүниетанымдық бағдарлары мен құндылықтар жүйесінің трансформациялануына, әлеуметтік белсенді стратегиясы мен өмірлік ұстанымдарының қалыптасуына ренессанстық философияның, Реформацияның діни-философиялық және саяси ілімдерінің әсері. Ренессанс пен Реформация философиясының дүниетанымдык жаңалықтарының әсерімен батыстық адам мәдени қызметінің жаңа формаларының қалыптасуы.

Жаңа Уақыт мәдениетіндегі батысеуропалық философия

Жаңа Уақыт бас кезіндегі мәдени-әлеуметтік ахуал. Жана Уақыт мәдениетіндегі негізгі рухани бағдарлар. Эксперименталдық жаратылыстанудың пайда болуы. Эмпиризм мен рационализм философиялық дәстүрінің пайда болуы. Эпистемологиялық идеалдың қалыптасуы. Жаңа рационалдықтың қалыптасуы. Ғылым философиялық рефлексиялар «предметі» ретінде. Батыс адамының дүниені рационалдық игерудің перспективаларын айқындауы. Жаңа Уақыт философиясы дүниетанымдық ұстанымдарының батыс адамының мәдени іс-әрекетгегі субъективтілігін демонстрациялаудың принципті жаңа мүмкіндіктерін қалыптастыруға әсері.

18 ғ. екінші жартысы мен 19 ғ. бірінші жартысындағы неміс мәдениетінің ерекшелігі. Философиядағы «Коперникандық төңкеріс». Метафизикалық сауалдардың болмай қоймайтындығы. Канттық трансценденталдық философия таным теориясы ретінде. Канттың пайым мен зерде туралы ілімі. Кант диалектика туралы. Моральдық еріктің Канттық этикасы борыш этикасы ретінде, Категориялық императив шешім қабылдау үшін идеалды стандарт және азаматтық қоғам негіздемесі ретінде. Канттың құқық философиясы жанжалдарды әділ реттеудің тұғырнамасы ретінде. Адам құқықтары туралы мәселе жайындағы философиялық рефлексия.

Ағартушылық және Романтизм идеяларының Гегельдің философиялық ілімінің қалыптасуына әсері. Диалектикалық ойлау тұғырнамасы қалыптасуының қайнарында. Диалектикалық ойлаудың категориялық сипаты. Гегельдің диалектика туралы ілімі. Диалектиканың негізгі категориялары. Диалектиканың принциптері. Даму ұғымы. Диалектикалық дамудың заңдары. Диалектика таным әдісі хақында. Құл мен әміршінің диалектикасы өзіндік даму тарихи процесін түсіну формасы ретінде. Гегельдің құқык философиясы. Гегельдің саясат философиясы.

Л.Фейербахтың антропологиялық ілімі. Діни жатсыну феномені. Л.Фейербахтың христиан дінін сынауы. Л.Фейербахтың махаббат тұғырнамасы.

Батыс адамының белсенді іс-әрекетінің қалыптасуына неміс философиясының әсері. Мәдениет өлемін жасаудағы адам мүмкіндіктерін іске асырудың потенциалын философиялық негіздеу. Мәдениет өлемі адам Зердесімен құрастырылатын реалдылық ретінде. Неміс идеализмі философиясының неміс халқының ұлттық қауіпсіздік стратегиясы мен ұлттық топтасуының қалыптасуына, қуатты орталықтандырылған мемлекет құруына, ұлттық өзіндік санасының қалыптасуына әсері.

XIX ғ. мәдениетіндегі батысеуропалық философия.

XIX ғ. екінші жартысының мәдениетіндегі дәуірлік оқиғалар. Рационализм және оптимизм, шексіз прогресске деген сенім. Индустриалдық қоғам және оның негізгі доминанттары. Техникалық прогресс индустриалдық қоғамның басты құндылықтары ретінде. XIX ғ. - ғылымның «Алтын ғасыры».

Адам туралы эпистемологиялық айтыстар. Саяси-әлеуметтік философияның қалыптасуы. К. Маркстың предметтік іс-әрекет туралы ілімі. Адамның әлеуметтік тұғырнамасы. Жатсыну және оны жеңу туралы ілім. Қосымша құн және қанау. Қанаудың себептері. Айналма форма ұғымы. Маркс идеяларының батыстық қоғамның саяси-әлеуметгік тұғырнамаларына әсері. Маркс теориясы идеяларының батыстық адамның саяси-әлеуметтік белсенділігін қалыптастыруға, әлеуметтік оптимизмінің артуына, әлеуметтік әділдік пен әлеуметтік теңдік стратегиясының нығаюына әсері.

Қоғамдық ғылымдардың дамуы. Әлеуметтік-гуманитарлық білімге деген құштарлықтың артуы. Позитивизмнің туындауы. О.Конт позитивтік социологияның әкесі ретінде. Философия және сциентизм. Эмпириокритицизм мен махизм позитивизмнің жалғастырушылары ретінде. Ғылыми зерттеу әдіснамасына деген құштарлық. Неокантианство және оның ғылыми зерттеу әдісі мәселесін жасақтауы. Адамның жаңа өлшемі: «адам рәміздік жануар ретінде».

А.Шопенгауэрдің жыныстық махаббат метафизикасы. «Өмір» философиясы. Ф.Ницше философиясы. Еуропалық нигилизм. Христианшылдық пен метафизиканы сынау. Батысеуропалық философияның Батыс адамының ғылыми-техникалық қызметте белсенді өзгерістерді дамытудағы эпистемологиялық сенімділігін қалыптастыруға өсері. Батыстық адамның ғылыми рационалдығының белсенділенуіне кедергі келтіретін потенциалдық мүмкіндіктер мен себептерді анықтау.

ХІХ ғ. - XX ғ. басындағы ресейлік мәдениет контекстіндегі орыс философиясы

Орыс философиясының мәдени-әлеуметтік контексті мен идеялық алғы шарттары. «Мәскеу - үшінші әлем» идеологемасы және оның ресейлік қоғамдық санаға әсері. Славянофилдер философиясы. Сенім адам білімінің шеткері шегі ретінде. Ерік, махаббат, соборлық ұғымдары және олардың Ресей діни философиясы дамуына әсері. Славянофилдер идеялары және олардың орыс тарихының, мәдениетінің, ұлттық өзіндік санасының өзгешеілігі моделінің қалыптасуына, орыс өмірінің өзіндік болмысын насихаттауға әсері. П.Я.Данилевскийдің мәдени-тарихи типтер тұғырнамасы. Орыс философтарының (Н.О. Лосский, С.Л.Франк, Н.Бердяев) діни-философиялық ізденістері. Күміс ғасырдағы орыс діни философиясының негізгі мәселдемесі.

Орыс діни философиясының орыс адамының рухани бағдарларына әсері. Орыс философиясының орыс адамының мәдени және әлеуметгік бірдейлікті іздестіруіне және табуына деген дүниетанымдық бағдарлары.

Қазақ мәдениетіндегі философия феномені

Қазақтардың дәстүрлі дүниетанымы. Номадтық мәдениеттің синкретизмі. Қазақтың халықтық шығармашылығындағы дүниетанымдық ізденістер. Жыраулар шығармашылығындағы философиялық сарындар. Сопылық дәстүр, онын қазақ философиясы қалыптасуына әсері.

ХVII-ХVIII ғ.ғ. қазақ хандығы қайраткерлерінің саяси-құқықтық көзқарастарындағы әлеуметтік-философиялық сарындар. «Жеті Жарғының» философиялық контексті. Космологиялық және антропософиялык, ілімдер (Доспамбет, Дулати).

Ш.Уәлихановтың философиялық көзқарастары. Ш.Уәлиханов пен Ы.Алтынсариннің философиялық идеяларының антропоцентризмі мен гуманизмі.

Абай Құнанбаев адам мен Құдайдың, сенім мен білімнің арақатынасы, адам өмір сүруінің мағынасы туралы. Дін философиясы. Таңдау еркіндігі мәселесі. Абайдың адамгершілік философиясы.

Шәкәрім Құдайбердиевтің философиялық шығармашылығы. XIX ғ. аяғы мен XX ғ. алғашқы жартысындағы қазақ ұлттық зиялы қауымының (Ә.Бөкейханов, А.Байтұрсынов, М.Дулатов, С.Торайғыров, М.Шоқай, Ж.Ақпаев және т.б.) еңбектеріндегі философиялық тақырыптама. XX ғ. қазақ зиялы қауымы шығармашылығындағы рационалистік идеялар. Марксизмге деген қарым-қатынас.

Қазақ ойшылдары философиялық идеялары мен ілімдерінің қазақ халқының ұлттық өзіндік санасының қалыптасуына, өзінің этникалық қауымдастығын сана елегінен өткізуге әсері. Қазақ халқының патриоттық белсенділікке деген дүниетанымдық бағдарының қалыптасуындағы қазақ философиясының рөлі.

ХХ ғ. кеңестік мәдениет контекстіндегі маркстік философия және посткеңестік философия

Маркстік ілімнің эволюциясы. Идеология саласындағы большевиктік партия мен кеңестік мемлекеттің саясаты. Маркстік философияның дөрекіленуі және қасаң қағидаға айналуы. И.Сталин еңбектерінің канонизациялануы. Қасаң қағидаланған марксизмнің қалыптасуы.

КОКП XX съезі және рухани саланың либерализациялануы, оның «тоқырау» дәуіріндегі бәсендеуі. XX ғ. 60-жылдарының соңы - 80-жылдарындағы кеңестік философияның негізгі бағыттары. Диалектикалык, логиканың қалыптасуына Э.В.Ильенковтың, Г.С.Батищевтің, П.В.Копниннің және т.б. әсері.

Диалектикалық логиканың қазақстандық мектебінің қалыптасуы мен жетістіктері. Қазақстандық философтардың зерттеулерінің негізгі бағыттары: Ж.М. Әбділдин, М.И.Баканидзе, Н.Д. Джандильдин, Т. Жангельдин, Л.К. Науменко, А.Х. Қасымжанов, Г.А. Югай, Қ.Ә. Әбішев, А. Қасабек, Д.

Кішібеков, Ә.Н. Нысанбаев, М.С. Орынбеков, Г.Ғ.Ақмамбетов, Қ.Х. Рахматуллин, М.Ш. Хасанов, Қ.Ш. Шулембаев және т.б.

Кеңестік маркстік философияның коммунистік идеология, кеңестік патриотизм мен ұжымшылдықтың қалыптасуына, кеңестік өмір салтының басымдылығы моделінің нығаюына, кеңес халқының бірлігінің артуына, патриотизміне, кеңестік қоғамның халықтары арасындағы интернационалдық байланыстардың нығаюына әсері.

ТМД елдеріндегі посткеңестік философияның жалпы сипаты. Кеңестік идеология «тиым салған» мұраға бет бұру. Ұлттық мемлекеттер ерекшелігі мен даму жолдарын философиялық ой елегінен өткізу. Глобалдық мәселелерді философиялық ойластыру.

Қазақ халқының мәдени және әлеуметтік бірдейлігін іздеу және табу жолдарын ойластыру. Қазақ философиясы мен мәдениеті тарихы бойынша зерттеулердің қалыптасуы: О.А. Сегізбаев, А. Қасабек, М.С. Орынбеков, Ғарифолла Есім, Т.Х. Рысқалиев, Ж. Әлтаев, Т.Х. Ғабитов, Қ.Ш. Нүрланова, Ж. Мүтәліпов, Д.С. Раев, Ғ.Т. Телебаев және т.б. Мәдениет философиясы мәселелерін қазақстандық зерттеулерінің қалыптасуы қайнарында: Б.Ғ. Нұржанов, А.А. Хамидов, А.Б. Наурызбаева және т.б. Қазақстандық қоғам тұрақтануының мәдени және өркениеттік тұрғыда маңызды сауалдарын ой елегінен өткізу. Өркениетгік дамудың қазақстандық моделін іздестіру (Ғарифолла Есім, Ә.Н. Нысанбаев және т.б.). Жатсыну феноменін философиялық талдау (Қ.Ә. Әбішев, З.А. Мұқашев, А.А. Хамидов). Ғылыми зерттеу методологиясының мәселелері (Ә.Н. Нысанбаев, М.С. Сәбит, М.Ш. Хасанов, М.З. Изотов және т.б.). Этникалық қатынастарды нығайту жолдарын және этникалық интеграция мәселелерін ойластыру, рухани құндылықтық бағдарларды іздестіру (Б.Қ. Құдайбергенов, Н.Ж. Байтенова, С.Е. Нұрмұратов). Посткеңестік философияның тұрақты қазақстандық қоғам орнатуға деген дүниетанымдық нұсқама мен бағдарлардың қалыптасуына, қазақстандық менталитеттің, қоғамда жүргізіліп жатқан реформаларды рационалды түсіну мен қабылдаудың қалыптасуына, мәдени бірдейлік, ұлттық қауіпсіздік сауалдарының қойылуы мен талқылануына әсері.

XX ғ. - ХХІ ғ. қарсаңы мәдениеті контекстіндегі батыстық философия

Батыс Еуропа елдері мен АҚШ-тағы мәдени трансформациялар және мәдени-әлеуметтік дағдарыс. Еуропалық елдер дамуындағы өркениеттік табыстар мен кемшіліктерді сыни қайта ойластыру. Батысеуропалық халықтардың мәдени және философиялық мұрасын, XX ғ. батыстық мәдениетінің құндылықтары мен дүниетанымдық негіздемелерін сыни қайта ойластыру. Батыс әлеміндегі өркениеттік даму мен мәдени трансформациялардың жолдарын философиялық іздестіру.

Э.Гуссерль еуропалық ғылымның, философияның және мәдениеттің дағдарысы туралы. М.Хайдеггер және батыстық әлемдегі адам өмір сүруінің трагизмі мен драматизмін қайта ойластырудың сыни тәжірибесі.

М.Хайдеггер және еуропалық нигилизмді талдау. XX ғ. экзистенциалистерінің философиялық ізденістері. А.Камю және әлеуметтік жатсыну жағдайындағы адамның сандырақ өмір сүруі тақырыбы. Бүліктің

сандырақтығы және батыстық адамның сандырақ героизмі. Ж.-П.Сартр шығармашылығындағы әлеуметтік бірдейліктің философиялық ізденістері. Шекаралық ахуал жағдайларындағы адам өмір сүруінің трагизмін философиялық талдау (К.Ясперс).

Персонализм философиясының діни-философиялық ізденістері. «Құдайға оралу» және «Құдайға деген махаббат» батыстық діни философтардың дүниетанымдық ұстанымы, батыстық адамның адамгершіліктік жетілуінің және кісілікке қайта оралуының жолы есебінде.

Мәдени талықсытпа және адамның одан шығу жолын іздестіруі. Мәдениет пен адам арасындағы жанжал. Адам өмір сүруінің қақтығыстары мен драматизмі, «бақытсыз сананың» қалыптасуы (психоанализ).

«Өзді-өзділікті жоғалту» және бұқаралық мәдениет пен мәдени индустрияның әсерінен бір өлшемділікке ие болу. Бұқаралық қоғам және мәдени индустрия жағдайларындағы «бір өлшемділік» күйін философиялық талдау (Г. Маркузе). Франкфурт мектебі философиясындағы жатсыну феноменін философиялық талдау. Ғылым мен техниканың мәселелері идеологиялық репрессияның құралдары ретінде. Идеологияның жаңа түсінігі.

Философия мен ғылым мәртебесінің сыни қайта ойланылуы. Философия және ғылым мәдениет феномені ретінде. Логикалық, лингвистикалық позитивистердің философиялық ізденістеріндегі ғылымның логикалық-методологиялық мәселелері. Аналитикалық философия. Сыни рационализм философиясы. Ғылым мен философия демаркациялануы мәселелері.

Батысеуропалық мәдениеттегі «адамның өлуі» феномені және адамның қайта оралуының себептері мен жолдарын философиялық қайта ойластыру. Структурализм философиясы. Постструктуралистердің философиялық ізденістері. Батыстық коғамның генеалогиясы, социум мен адам өмірінің барлық салаларына биліктік қатынастардың еніп кетуінің матрицаларын екшеу. Билік пен білім контаминациясы мәселесі М. Фуко.

Постмодернизм рухани күй, өмір салты және философия ретінде. Постмодернизм философиясының қалыптасуы. Постмодернистік ойлаудың өзіндік ерекшелігі. Постмодернизм философиясы және батыстық мәдениет негіздемелерін сыни талдау. Постмодернистік философияның позитивтік бағдарламасы.

ФИЛОСОФИЯНЫҢ НЕГІЗГІ МӘСЕЛЕЛЕРІ

 

Болмыс философиясы

«Адам - Дүние» қатынасы болмыс құрамындағы іргелі қатынас ретінде. Онтология болмыс туралы ілім ретінде. Онтология мәселелері. Айқын және бейайқын онтология. Онтологияның негізгі типтері. Болмыс және болмыс-емес мәселесі. Оны шешудің негізгі төсілдері және ол сілтеген адам болмысының негізгі стратегиялары.

Болмыс адам болмысы хақында. Адам болмысының заттар дүниесінен принципті айырмашылығы. Адамның заттар дүниесіндегі болмысы. Адам

болмысының заттар дүниесіне жинақталғандығы (М.Хайдеггер). Заттық

тәуелділік.

Адам өмір сүруінің дихотомиялары. Адам өмір сүруінің тарихи дихотомиясы. Адам өмір сүруінің экзистенциалдық дихотомиясы. Адамның шынайы емес, жемісті емес бағдарлануының формалары. «Ие болу» стратегиясының қалыптасуы адам болмысының бейшынайылығы ретінде. «Болу» стратегиясы. Адамның шынайы болмысы. Адамның жемісті бағдарлануы. Адам болмысының бірегейлігі. Адам қазіргі кездің басты құндылығы және капиталы ретінде.

Болмыс-емес феномені. Адам болмысының әрдайым болмыс-емеске қарайлылығы. Адам өмір сүруінің таянышсыздығы. Өлімді қабыл алу адам стратегиясы хақында. Өлім феномені. Мәдениет пен философиядағы өлімге деген қатынас. Танатос идеясының тууы. Соғыс өлім алдындағы қорқынышқа «табынушылық» және елімге келудің жасанды формасы ретінде. Өлімнің бейнелері мен архетиптерінің кешені. Өлімді рәміздеу. Неопсихоанализ өлім жөнінде. Трансперсоналдық психология өлім феномені жөнінде. Өлімнің діни түсіндірмесі: христианшылдық пен ислам өлім феномені туралы. Неге мұсылман өлімнен қорықпайды? Буддистік тантризм және өлімді қабылдаудың сатылары. Шығыс философиясы мен мәдениетіндегі өлімге деген қатынас. Өлместік феномені. Трансперсоналдық тәжірибе және өлімді жеңу. Йога мен даосизмнің тәжірибесі. Суфизм тәжірибесі.

Адам болмысының экзистенциалдары. Қорқыныш феномені. Экзистенциализм қорқыныш туралы. Қорқыныш пен қалшыл. Қорқыныш құмарлық хақында. Футурталықсытпа.

Қасірет шегу феномені. Өмір қасірет шегу ретінде. Қасіреттің христиандық түсінігі. Қасірет шегу мен адам өмір сүруінің азаптылығы. Бақытсыздық өмір ережесі ретінде (А. Шопенгаүэр). Жалғыздық терен экзистенциалдық күйзелу ретінде.

Философиялық антропология

Онтологияның антропологиямен байланысы. Философиядағы адамның негізгі бейнелері. Микрокосм және макрокосм. Антропоцентризм феномені. Тәнилік пен руханилықтың гармониясы. Тән мен рухтың антиномиясы. Тән мен рух үйлесімін іздестіру формалары. Адам өмірінің бірегейлігі. Өмір құндылық және аса қымбат тарту есебінде. Өмір алдындағы игі көңіл-күй, Өмірдің мағынасы. Рахатқа бату бақыты адам өмірінің мән-мағынасы ретінде. Өмірдің адамгершіліктік мағынасы: дін мен философияның тәжірибесі. Бақыт феномені.

Адамның әлеуметтік бірдейлігі. Еркіндік құндылық хақында. Адамның еркіндіктен қашқақтауы. Еркіндік және есерсоқтық. Еркіндік және анархия. Еркіндік және өктемшілдік (авторитаризм). Еркіндік адамгершіліктік императив ретінде. Жеке бас еркіндігі идеясы. Конформизм және конформдық мінез-құлық. Деспотизм.

Әлеуметтік философия

Әлеуметтік философия предметі. Қоғам феномені. Қоғам пайда болуы (генезисі). Антропосоциогенез. Қоғам өмірінің күрделіленуі. Саясат. Мемлекет. Қоғамдық келісім идеясы. Азаматтық қоғам. Биліктерді бөлісу идеясы. Мемлекет пен қоғамның ажырасуы. Қоғамның әлеуметтік құрылымы. Қоғам динамикасы. Қоғамның экономикалық негіздемелері. Әлеуметтік модернизм. Еңбек қажеттілік ретінде. Адам болмысын еңбекке телу (редукциялау). Еңбек қабілет ретінде. Өндірмелі және өндірімсіз еңбек. Әйел еңбегі. Еңбекті бөлісудің гендерлік аспектілері.

Экономикалық жатсыну феномені. Әлеуметтік жатсыну феномені.

Ашық коғам. Жабық қоғам. Бұқаралық қоғам. Индустриалдық және постиндустриалдық қоғам. Ақпараттық қоғам феномені. Қазақстандық қоғам дамуының жолдары перспективалары.

Мәдениет философиясы

Мәдениет ұғымы. Мәдениет философиясының предметі. Мәдениет генезисі. Мәдениет және табиғат. Мәдениет және адам. Мәдениеттің негізгі салалары. Мәдениетті типологиялау мәселелері. Мәдениет және этнос. Мәдениет және тіл. Мультикультурализм. Жастар субмәдениеті. Бұқаралық мәдениет феномендері.

Инвективаның мәні. «Көргенділік-көргенсіздік» оппозициясының шығу тегі. Көргенсіздіктің формалары. Бейнормативті лексика мәдени-әлеуметтік феномен ретінде. Эротикалық өнер және порнография: ұқсастығы және айырмашылығы.

Мәдениет және өркениет. Жаһандану жағдайындағы мәдениет. Экологиялык мәдениеттің қалыптасуы. Қазақстанда мәдениет дамуының күйі мен перспективалары: мәдени - философиялық аспектілер.

Махаббат философиясы

Махаббат феномені. Махаббат терең экзистенциалдық күйзеліс ретінде. Махаббат философиялық түсіну «предметі» ретінде. Эрос адам құмарлығы хақында. Әртүрлі мәдени дәуірлердегі махаббат бейнесі. Адам өмір сүруінің драмасы. Көне өркениеттер тылсымшықтары (мистериялары). Күнә және өкініс. Агапэ. Романтикалық және тәни махаббат. Махаббаттың түрлі пішіндері. Діни экстаз және пенделік сезім. Құдайға деген махаббат. Суфизмдегі Құдайға деген махаббат.

Махаббат метафизикасы. Ана махаббаты. Әке махаббаты. Аға-іні махаббаты. Еркек пен әйел махаббаты.

Дін философиясы

Дін философиясы предметінің шекаралары. Дін философиясы және теология. Дін философиясы және дінтану. Дүниеге діни қатынастың ерекшелігі. Діннің пайда болуының мәдени-әлеуметтік алғышарттары. Дін пайда болуының тұғырнамалары. Теистік және теистік-емес діндер. Анонимдік құдайшалар. Діннің адамгершіліктік мазмұны. Сенім және білім. Сенім және ырымшылдық. Атеизм мен дінге қарсы болушылық.

Діни сезім. Киелі нәрселер. Киелі іс-әрекет. Киелі кітаптар. Киелі адамдар. Киелі орындар. Киелі кеңістіктер мен сандар. Діндегі рәміздер рәміздері. Діндегі таңғажайып феномені. Жұмақ және тозақ.

Діншілдіктің конфессионалдық формасы. Конфессиялар диалогы мәселелері және діни шыдамдылық. Діни фанатизм, фундаментализм және экстремизм. Дін мен саясаттың байланысы: тарих және қазіргі заман. Діни-саяси терроризм. Халықаралық діни-саяси терроризмнің қауіпі: оны тойтарудың дүниетанымдық негіздемелерін іздестірулер.

Тарих философиясы

Тарих философиясы: оның мәні. Тарих философиясының негізгі варианттары. Тарихи процесс мәселесі. Тарихты кезеңдеу мәселесі. Тарихтың объективтік заңдылығы идеясы. Адамзаттың табиғи прогресінің жалпы теориясы. Партикуляризм және универсализм. Тарихта прогресс мүмкін бе!? Тарихтың бірлігі идеясы. Белдеулік уақыт тұғырнамасы. «Тарих толқындары». Циклдер және ырғақтар. Тарихтың соңы? Өркениеттер қақтығысы. Қазіргі өлемдегі ұлттық жолдың өзіндік болмысы мәселесі: Қазақстан тарихи дилемма алдында. Традиционализм мен модернизмнің синтезі мәселесі, Әмбебап-адами құндылықтар: шындық пен елес.

Саясат философиясы

Саясат философиясының предметі. Саяси философияның генезисі. Билік феномені. Саяси билік. Биліктің метаморфозалары. Билік және мораль. Мақсат пен құрал мәселесі. Саясат пен экономиканың байланысы. Саясат және идеология. Құндылықтарды таңдау саясаты. Дәстүрлік, легалдық, харизматикалық типтер.

Саясат және әлеуметтік мифология. Миф саясат инструменті ретінде. Бұқаралық ақпарат құралдары саясатта. Саясат және бұқаралық психология. Бұқараның көтерілісі. Бұқараның құбыжық болып көрінуі. Тарихтағы әумесерлердің, геройлардың бейнелері. Бұқараның стреотиптік ойлауы. Ұқсап бағу эффектісі. Бүлікшілдер мен психопаттар. Манипуляциялау феномені.

Демократия феномені. Либералдық демократия. Демократияның парадокстары. Демократия және адамның құқықтары. Тоталитаризм феномені. Тоталитаризм мәдени-өркениеттік феномен ретінде.

Соғыс феномені. Этатизм және анархизм. Саяси революция феномені. Саяси экстремизм. Саяси авантюризм. Геосаясат феномені. Геосаяси қауіпсіздік. Ұлттық қауіпсіздік.

Оқу-білім философиясы

Оқу-білім философиясының пәні. Оқу-білім философиясы және педагогикалық теория. Оқу-білім мен тәрбиенің өзара байланысы. Оқу-білімнің институциялануы. Педагогикалық процестің құрылымы. Оқу-білімдегі жатсыну. Жатсынған білімнің адамға сіңісуі мәселесі.

Оқу-білім ортасы. Білімдегі модельдеу. Даму және білім. Оқу-білімдегі саналылық пен бейсаналылық. Тұлғаның өзін-өзі іске асыруы. Тұлға және оку-білім. Сұхбат және білім. Таным және оқу-білім. Оқу-білімдегі түсінік. Оқу-білімдегі шығармашылық.

Педагогиканың үш типі: қалыптасу педагогикасы, даму педагогикасы, бірге шығармашылық педагогикасы. Постмодернизмнің сыни педагогикасы. Тәртіптілік және оқу-білім. Ғылыми пән және оқу пәні мәселесі.

Оқу-білім жүйесі мәдени дәнекер ретінде. Оқу-білімнің дәстүрлі жүйесі. Альтернативтік оқу-білім жүйелері. Оқу-білімнің жалпы жүйесі билік пен құзырлыққа қол жеткізудің құралы ретінде (Платон).

Оқу-білімнің аксиологиялық аспектілері. Оқу-білімдегі консерватизмнің құндылықтары. Оқу-білімдегі классикалық реализм. Оқу-білімдегі эссенциализм. Оқу-білімдегі аналитикалық философия. Экзистенциализм және оқу-білім. Оку-білімнің шығыстық моделі.

Психологиялық кәмелеттік үшін оқу-білім. Өмірге бейімделу үшін оқу-

білім.

Диалектика теориясының мәселелері

Диалектиканың тарихи типтері. Көне Үнді және Көне Қытай философиясындағы диалектика. Көне Грек философиясындағы диалектиканың формалары. Классикалық неміс философиясы мен марксизмдегі диалектика. XX ғ. диалектиканың негізгі варианттары. Диалектика теориясы бойынша қазіргі кездегі зерттеулер. Диалектиканың механикалық және органикалық модельдерін сынау. Гармоникалық диалектиканың моделі (Г.Батищев). Диалектика және диалогика (В.С.Библер).

Диалектика жүйе хакында. Диалектиканың негізгі принциптері. Объективтік және субъективтік диалектиканың бірлігі. Диалектика категорияларының мәні. Диалектиканың категориялық аппараты. Диалектика адамның ғылыми-танымдық және практикалық түрлендірулік іс-әрекетінің логикасы және методологиясы ретінде.

Эпистемология

Адамның дүниеге танымдық қатынасының ерекшелігі. Тәжірибеге дейінгі білім. Білім және таным. Білім және сенім. Білімнің құрылымы. Сезімдік және рационалдық таным. Ұғым рационалдык танымнын формасы ретінде. Таным және шығармашылық. Шығармашылық және интуиция. Түсіндіру және түсіну. Акиқат. Акиқат және адасу. Акиқат теориясы.

Ғылыми танымның спецификасы. Ғылыми білімнің архитектоникасы. Ғылыми білімнің динамикасы. Білім-билік. Білім мен билік контаминациясы мәселесі.

Әдіс мәселесі. Танымның негізгі әдістері. Логика және әдіснама. Ғылыми танымның әдістері. Философиялық әдістер. Рационалдылық феномені. Ғылым және ғылымның институттандану феномені. Ғылым дамуының перспективалары. Ең жаңа ғылыми жетістіктер мен көне ғылымнан тысқары білімдердің параллелизмі туралы дискуссия.

Глобалдық мәселелер философиясы

Глобалдық мәселелер және олардың пайда болуының себептері. Экологиялық апат қаупі және оны жеңудің негізгі сценарийлерінің философиялық мағынасы. Глобалдану, глобализм және антиглобализм тарихтың қазіргі ұйғарым-талабы ретінде. Глобалдық модельдеу «Римдік клубтың» негізгі мәселесі ретінде. Глобалдық мәселелерді зерттеудің негі