Тақырып-10. Мектеп мұғалімінің инновациялық іс-әрекеті. Мұғалімдердің инновациялық білім деңгейін көтеру

Дәріс тақырыбының мақсаты: Мектеп мұғалімінің инновациялық іс-әрекеті және мұғалімдердің инновациялық білім деңгейін көтеру жайлы студенттерге толық мағлұмат беру.

Қарастырылатын негізгі сұрақтар:

Инновациялық білім беру жолдары.

Педагогтың инновациялык іс-әрекеттерін қалыптастыру.

Оқудың иинновациялық әдістерін оқу-тәрбие үрдісінде пайдалану.

Мұғалімдердің инновациялық білім деңгейін көтеру жолдары маңыздылығы

 

Жаңа талпыныс, жаңа ашылған жолдардың бірі- білім берудің жүйесінің жасалуы. Бұл педагогикадағы, тұтас педагогикалық үрдістегі өзгертулермен тығыз байланысты.Білім беру саласының барлық жағына жаңаша көзқарас, жаңаша қарым- катынас (білім мазмұнын жетілдіру, жаңа базистік оқу жоспарына көшу, жаңа буын оқулықтары мен оқу- әдістемелік кешендерге көшу, т.б.) жаңаша ойлау калыптасуда.

Жастарға білім мен тәрбие берудің негізі болып саналатын жалпы білім беретін мектептердің педагогикалық үрдісін жақсарту бірінші кезектегі мәселе болса, бастауыш мектеп - мұның түп қазіргі, бастауыш білімнің мемлекеттік стандарты және оны мектеп тәжірибесіне енгізуге шешуші орынды мұғалім қызметі алатыны анық.

Бүгінгі студент – ертеңгі маман. Оқыту үрдісін басқарудың педагогикалық-психалогиялық мәселелерін аныктауда педагог пен оқушылардың арасындағы карым- қатынастарды ұйымдастыру мұғалімінің теориялык білімінің болуын қажет етеді. Осыған орай, бастауыш оқыту педагогикасы мен әдістемесі бөлімдерінде жаңа мазмұн, оны оқыту әдістемесін студенттерге игертудің түрлі жолдарын іздестірілуде..

Ғылыми-педагогикалык әдебиттерді зерттеу мұғалімнің инавациялық іс-әрекетіне байланысты мәселелер жан-жақты қарастырылғанын көруге мүмкіндік тудырып отыр. Жүйелері бағыттылық зертетеулерде инавациялық іс-әрекет креативті парадигманың жеке бас, регулятивтік-коммуникативтік және қорытынды жүйе бөлшегін талдауда анық айқын қарастырылады.

Соңғы он жылдықта «инновация» ұғымы кеңінен таралды. Инновациялық қозғалыстар білім беру жүйесінің жаңартуының маңызды айғағына айналды. Инновациялар бірнеше проблемалар тоғысында пайда болады және ауытқымай, жаңа мәселерді шешеді, білім беру үрдісінің үздіксіз жаңарып тұруына әкеледі.

Педагогикалық инновация- тұтас білім беру жүйесінің оның жеке бөлімдерінің компаненттерінің сипаттамасын жақсартатын және жаңалықтардан тұратын, мақсатты өзгерістер. Бұл- жаңалықты меңгеру үрдісі.

Бүгінгі күндегі инновациялык білім беру-оку және әлеуметтік- тәрбиелік іс-әрекеттің үрдісі мен нәтижесі, ол жеке адамның және жалпы қоғамның іс-әрекетінің жаңа түрін жоспарлайды және ынталандырады.

Педагогикалық инновацияларды сипаттайтын критерийлер:

А) оңтайлылық нәтижелер алу үшін жұмсалатын мұғалімдер мен оқушылар күші, құралдар шығынын тиімдендіру көрсеткіші;

Б) нәтижелік- мұғалімдер іс-әрекетінде алынған нәтижелердің белгілі бір тұрақтылығы;

В) жаңалықтарды жаппай тәжірибеде жасампаздықпен қолдану мүмкіндіктері болуы.

Бұл критерийлерді білу педагогикалық жасампаздық іс-әрекеттің негізі болып табылады.

Педагогтың инновациялык іс-әрекеті келесі белгілермен сипатталады:

• өзінің жеке касеттерін есепке ала отырып, басқалардың инновациялық тәжірибесін өзгерту, жетілдіру, кабылдау кабілеті;

• жаңа ғылыми идеалар мен басқалардың тәжірибесінен хабардар бола отырып, жұмысының нәтижесін ұғыну қажеттілігінен;

• жаңа ғылыми зерттеулер, олардың әдістемелік жүзеге асуын үздіксіз тәжірибеге еңгізумен;

• педагогикалық инновацияның жаңа әдістері мен тәсілдері өз бетінше жасаумен:

• педагогикалық кертартпалықпен, догмамен, артта қалушылықпен белсенді күрес жүргізумен.

Айтылғандарды есепке алғанда, педагогтың өнімді инновациялык іс-әрекеттінің көрсеткіштері мыналар:

• педагогикалық еңбектің тиімділігі:

• оқу- тәрбие үрдісіне қатысушылардың педагогикалық талаптары мен бағытарының бірлігі;

• жеке тұлғаның шығармашылық тұлғасының калыптасуы;

• Мұғалім беделінің өсуі,

• Оқушылардың істі талдау әдіс- тәсіліне, диактикалық ойларға үйренуі;

• Оқу және үрдісінде зерттеу тәсілінің педагогикалық қызмет үлгісіндегі ашулары.

Қазіргі кезде әрбір қоғам мамандарының алдына қойған талаптарына сәйкес «маман моделін» маман профессиограмасын жасау міндеті-жұртшылықтың назарын өзіне аударуда.

Бұл міндетті шешуге байланысты ғылыми зерттеулер жүргізіп жүрген ғалымдар, педагогтар,психологтар, бар (Н. В. Кузьмина, Ф. Н. Гоноболин, В. А. Сластенин, А. И. Щербаков, Н.А. Сорокин). В.А. Сластениннің пікірі бойынша, мұғалім профессиограммасы мыналарды қамтиды:

1) коғамның саяси сапалары;

2) Әлуметтік- психология этикалык- педагогикалық және ұстаздык жеке басының сапалары;

3) Психологиялық және педагогикалық даярлық.;

4) Мамандық бойынша даярлық;

5) Пән бойынша даярлайды.

Бұл сапалар мұғалімдік қызметке қойылатын жалпы талаптардан

туады.

Инновацияның мазмұндық құрлымына кіретіндер- білім беру- тәрбиелеу үрдісінде, оқу-тәрбие жұмысын және оларды меңгеріп алу,

зерттеу, мектепттегі оқу- тәрбие үрдісіне енгізу.

Болашақ ұстаздың инновациялық іс-әрекеті төрт түрлі өлшеммен сипатталады:

• инновациялық іс-әрекеттің қажеттілігін сезінуі:

•оқу үрдісіне жаңалык енгізуде шығармашылық пен қызмет етуге даярлығының болуы;

•енгізілеттін жаңалықтардың бағытының дұрыстығына тиімді нәтиже әкелетініне сенімді болуы;

•белгілі проблеманы шешудегі қолданылатын инновациялық іс-әрекетті толық өзіне қабылдап, оны енгізе білуі.

Бастауыш сынып мұғалімінің инновацилық іс-әрекеттің негізгі

міндеттері:

*жаңалықты тұтастай және жекелеген кезеңдерінің нәтижелерін болжау;

•жаңалықтың жетімсіз жақатарын анықтап, оны енгізуді ұйымдастыру кезеңді толықтыру мақсатын көздеу;

*жаңалықтарды басқа жаңалықтармен салыстырып, олардың тиімдісін

таңдап алу, мәні мен зерттелуін анықтау;

*жаңалық еңгізілетін ұйымның инновациялық қабілетін бағалау.

Бұл міндетті шешу үшін (зерттеу проблемасы бойынша) мынадай қосымша міндеттер қажет:

*арнайы әдістемелік әдебиеттерді, қосымша газет- журнал материалдарынан, жекелеген әдіскерлер еңбектерінен инновациялық іс-әрекет түрлерімен танысып, оларға талдау жасау, қолдану мүмкіндіктерін айқындау:

*өз іс-әрекетіне үнемі әдістемелік талдау жасап отыру.

Болашақ маманның кәсіби педагогикалық функциялары конструктивтік ұйымдастрышылық, қарым-қатынастық, дамытушылық, ақпараттық, зерттеушілік.

Бұл функцияларды іске асыруда мұғалім іс- әрекетінің түрлері бөлініп көрсетілген:

• өзін оқушының іс-әрекеті жоспарлауда оны дамыту мен қалыптастыру үрдісінде құрылыдык тұрғыда іске асыру іс- әректінің міндеттерін шешу үшін, мұғалім оку- тәрбие жұмысының бастауыш білім берудегі білім мазмұны мен кезеңдерінің әдістемесінің бірлігін сақтау;

• оқушы іс- әрекетінің кұрлысын жоспарлау және оған педагогикалық жетекшілік жасау;

• негізделген инновациялық іс- әрекетерді таңдау, анықтау;

• ұжымдағы оқушыларды жеке бас ерекшеліктеріне сәйкес тапсырмаларды ұйымдастыруы кажет.

Бұл кұрылымдылық тұрғыны іске асыруда мұғалім ғылымның, әдістеменің соңғы жаңалықтарын, инновациялық іс- әрекетті пайдаланып кұрылған сабақтар жүйесін жасайды. Сабақтын әр кезеңі шығармашылықпен өткізіп, оқушы іс- әрекетін ұйымдастыруда инновациялық іс- әрекетті тиімді қолдану жоспарын жасайды. Ұйымдастырушылық іс-әрекет міндеттерін шешу үшін.

• оқушы мен мұғалім арасындағы қарым- қатынасын ұйымдастыру;

• оқушының оқудағы психологиялық және практикалық даярлығын ұйымдастыруға жағдай жасау

• оқушыларды әртүрі оқу-тәрбие жұмыстарына баулу;

• шығармашылықтарын дамытуға бағытталған жұмыстары ұйымдастыру;

• сабақты тыңдауға бағытталған жұмыстарды ұйымдастыру;

• сабақты тыңдауға, білімді қабылдауға оқушыларды дайындай білуі. Қарым- қатынас тұрғысындағы әрекеті іске асыру:

• оқушы мен мұғалім арасында іскер қарым-қатынас орнықтыру;

• оқу үрдісіндегі үжымдағы оқушылар қарым- қаттынасын жақсарту; Дамытушы тұрғыдағы іске асыру қызметі:

• инноватциялық іс-әрекетті оқушының жас өспірім физиологиясына, педагогикалық, психологиялық ерекшелігіне сәйкес қолдану;

• оқу үрдісіне оқушының ақыл- ой еңбегін ұйымдастыру;

• оку үрдісінде педагогикалық жағдай тудыру арқылы, оқушының өздігінен ойлауымен оқылатын пәнмен шындық болмыс арасындағы байланысты білу;

• оқушының білімге қызығушылығын арттыру;

• алдынғы қатарлы озық тәжірибелердің оқушы білімін дамытушы әдіс-тәсілдерін қолдану.

Ақпараттық функцияны іске асыру қызметі;

• оқу материалдарын еркін меңгеріп, оны жеткізе білу әдістемесімен тәсілдерін қолдана білу;

• пән мазмұнына ғылыми- дидактикалық талдау енгізу;

• оқытуда жаңа технологиялар элементтерін қолдану. Зерттеу функциясы қызметін іске асыруда:

• проблема бойынша зерттеу жұмысын жүргізу;

• педагогикалық қызмет түрлерін қайта құру мен бағалау;

• инновациялық іс- әрекетті тиімді пайдалану мақсатында оқып үйрену.

Біз ғалымдардың мұғалімнің инновациялық іс-әрекетін нәтижелі атқаруға мұғалімнің жеке бас қасиеттеріне авторлардың көбі білімді, дағды мен іскерлікті және бас сапаларды жатқызады. Жұмысымызда жеке бас қасиеттерінің әр көрсеткіштеріне жеке тоқтап, талқылауды жөн көрдік.

Білім сферасына идеалогиялық әдістемелік, психология -педагогиялық және ақпараттық мағлұматтар жатады.

Идеалогиялық мағлұматтарға: қоғам дамуының тенденцияларын айқындау, бастауыш білім беруді жетілдіру, философиалық, педагогикалық-психологиялық көзқарастарының болуын жатқызадық.

Психалогиялық-педагогикалық көрсеткішке: педагогикалық этика, инновациялық іс- әрекетті меңгеруге мұғалімнің психалогиялық даярлығын, жаңалыққа сенімінің болуы, педагогикадан, психалогиядан, әдістемелік пәндерден білімнің болуы, инновациялық іс- әрекет өлшемдерін,алдыңғы қатарлы озық тәжірибе туралы білімнің болуын жаткыздық.

Ақпараттық білімге: инновациялық іс-әрекет туралы ақпарат материалдарын жинақтауда, мұғалімнің монографиалық, педагогикалық, анықтамалық әдебиеттерімен жұмыс жүргізе білуін жатқыздық.

Өз зерттеуімізде мұғалімнің жеке бас қасиетінің негізгі мамандық қатаң мынадай іскерлік түрлері қалыптасуы қажет деген ойға келіп отырмыз; *бастауыш сыныптарда қолданылатын жаңашыл әдістемелерді анықтау іскерлігі:

• әр оқушының жеке басының қабілетінін есепке алу іскерлігі;

• оқушылардың таным қабілетін, өздігінен білімін, іскерлігі мен дағдысын жетілдіру іскерлігі;

• жаңашыл әдістемелердің мүмкіндігін мақсаткерлікпен пайдалана білу іскерлігі.

 

Жаңалықты меңгерудің кезеңдері Кезең	Нәтижесі
Таныстыру	Жаңалық туралы білім
Қызығушылықтың пайда болуы	Қосымша ақпарат іздеуі
Жүзеге асыруды бағалау және шешім қабылдау	Жүзеге асыру үшін қажетті ақпарат іздеу
Жүзеге асырып кӛру	Жаңалықты қолдану немесе бас тарту туралы шешім
Соңғы шешімді қабылдау	Жаңалықты белсенді және мақсатты бағытталғандықпен жүзеге асыру

Жаңалықты енгізуге байланысты мұғалімдердің қатынасына қарай типтері (Э.М. Роджерс бойынша)

- Жаңашылдар (таңдауда 2,5 % дейін): жаңалықты жүтуға даяр, жаңаға деген ашықтығы бар, кез-келген қарым-қатынастан жаңалықты тауып жатады;

- Алғашқы жүзеге асырушылар (13,5% дейін) жаңашылдарды қолдап, насихаттайды, кеңес береді;

- Алдын-ала көпшілік (34% дейін) алғашқы жүзеге асырушылардан кейін жаңалықты меңгереді, жаңалықтарды жүзеге асыру үшін оларға біраз уақыт керек;

- Кейінгі көпшілік (34% дейін) сенімсіздік білдіреді; ӛзінің сұранысына қарай жаңалықты меңгереді; әлеуметтік ортаның пікіріне назар аударады;

- Шешім қабылдауға түрақсыздар (16%) дәстүрлі құндылықтарға бағытталады; жаңалықты соңғы болып меңгереді; жаңалықтарды таратуда кедергі болады.

 

Сұрақтар: Инновациялық білім беру. Инновациялық білім беру жолдары. Педагогтың инновациялык іс-әрекеттерін қалыптастыру.

 

 

Сурет 1 Жаңа педагогикалық технологиялар-болашақ мұғалімдердің кәсіби бағыттылығын қалыптастыру моделі

жаңа педагогикалық технологиялар негізінде оқу-тәрбие процесін ұйымдастыра білу; - педагогикалық процесті басқара білу; - жалпы білім беруді жобалау; - ғылыми- зерттеу іс-әрекетімен шұғылдану білігі

- мұғалім іс-әрекетінің обьектісі болып табылатын тұтас педагогикалық үдеріс туралы білімі; - жалпы білім берудің мақсат, міндеттері, мазмұны, әдіс-тәсілдері, ұйымдастыру формалары туралы білімі; - білім алушылардың іс-әрекетін басқарудағы мұғалімінің білімділігі мен шеберлігі туралы білімі; - жаңа педагогикалық технологиялардың теориялық және практикалық мәні, түрлері және пайдалану ерекшеліктері туралы білімі; - жаңа педагогикалық технологияларды жасау жолдары мен мүмкіндіктері туралы білімі.

- кәсіби даярлықты жетілдірудің қоғамдық мәнін саналы түрде сезіну; - кәсіби даярлығын жетілдіруге ынтасының болуы; - кәсіби даярлықты жетілдіруге қажетті білім, білік және дағдыларды игеруге қызығушылықтың болуы; - жаңа педагогикалық технологиялардың кәсіби даярлықты жетілдірудегі маңыздылығын түсіну; - жаңа педагогикалық технологияларының тұлғалық мәнін түсіну.