ГАЖ-бен әдетте көптеген адамдар жұмыс істейді, бұл операторлар, бағдарламашылар, инженерлер, әр түрлі қолданбалы сала мамандары (гидрологтар, ботаниктер, медиктер, басқарушылар және т.б.). Бұл адамдардың есептеу техникасы және ГАЖ-бен жұмыс істеу біліктілігі әр түрлі. Сондықтан мынадай проблемалар туады: жүйеде сақталған деректерді және сол бағдарламалыққамтамасыздануы әдейі жоюдан немесе тыңшылықты және кездейсоқ жойылып кетуден немесе басқалай бұзылудан қалай сақтау керек. ГАЖ тамаша бағдарламалықөнім болып табылады, бір даналап құрылады да, қымбат аппараттармен жұмыс істейді, сондықтан іс жүзінде барлық ГАЖ-дың бағдарламалықөнімдерініңқорғану құралдары бар; олар әдетте екі түрде болады: жеке алғанда ГАЖ-құралдары мен желіде жұмыс істегенде желілі бағдарламалыққамтамасыздануды пайдалану арқасында олардың мүмкіншіліктеріне ие.
Желідегі жұмысты ұйымдастыру
Желіде жұмыс істеу кезінде пайдаланушылар ақпараттарға кірудің әр түрлі өкілеттігі бар топтарға бөлінеді. Бөлу процесін әкімші (администратор)орындайды. Егер жүйеде тек бір пайдаланушы болса, ол әкімшілік (администраторлық) функцияларды өзі орындайды, оларға жүйенің кескінін үйлестіру, бағдарламалыққамтамасыздандырудың инсталляциялануы, жүйеге пайдаланушыларды қосу және кіру деңгейін ұйымдастыру, қауіпсіздігін қамтамасыз ету және қолдау, резервтіккөшіруді қамтамасыз ету, жүйеге аппаратураны қосу, желідегі жұмысты қадағалау.
Кіру деңгейін ұйымдастыру және жүйеге пайдаланушыны қосу
Әтүрлі білік пен мамандыққа ие және ГАЖ-бен жұмыс істейтін мамандар әр-түрлі ресурстарға – жүйелерге кіре алады. Мысалы, кейбір пайдаланушылардың «тек қана оқу» мүмкіндігі бар, ол тек қана аппаратты қарастыруға мүмкіндік береді, бірақ оны өзгерте алмайды. Көбінесе мұндай мүмкіндіктерге тәуелсіз және жеке сатылатын бағдарламалыққұралдар ие, олар вьюерлер деп аталады. Вьюерлер – бұл нақты тақырыптағы деректер қорының жинағы, оларды қарастыру, көзбен шолу және кейбір талдау мүмкіндігі бар бағдарламалықӨнімдер. Бағдарламалық өнімдердің, әдетте бағасы төмен және уақыты қысқа.
Еңүлкен мүмкіндікке жүйелі әкімшініңөзі ие, ол барлық ақпаратқа кіре алады; ол барлық пайдаланушыныңқұнын тағайындап, жүйені қайта үйлестіре алады. Аналитиктер де едәуір өкілдікке ие. Аналитиктер деп ақпараттардың талдамасын жҮзеге асыратын, модельдермен есептерді құратын, шешімдер қабылдайтын пайдаланушыларды айтады. Олар біл бөлігі – операторлар жүйеге жаңа ақпараттар енгізеді немесе ескілерін түзетеді. Олардың кейбіреулері цифрлаумен айналысып, атрибутты ақпараттарға (тақырыптық) кіре алмайды немесе шектеулі кіру рұқсатына ие. Еңқолайлысы – цифрлауды арнайы жұмыс орындарында немесе станцияларда жүзеге асыру. Басқа операторлар атрибутты ақпараттарды енгізумен айналысады және оның графикалық бөлігіне толық кіре алмайды.
Резервтік көшірмелерді кнделікті жасауды қадағалау
Резервтік көшірмелер аса қажет, өйткені дискідегі ақпараттар кездейсоқөшірілуі, жойылуы, пайдалану құралдарының өзі сапасыз болуы, аппаратура істен шығып кетуі мүмкін. Барлық жағдайларда резервтік көшіружоғалған ақпаратқа байланысты проблеманы толық шешпесе де қолайсыздықты минимумға жеткізуге мүмкіндік береді.
Бақылау сұрақтары:
1. Картографиялық дизайнның мақсаты неде?
2. Картографиялықдизайнға әсер ететін факторларды ата?
3. Карта типтері?
4. Карта дегеніміз не?
ДӘРІС –14
Дәрістің тақырыбы: КЕҢІСТІК МӘЛІМЕТТЕРДІ БІРІКТІРУ
Дірістің мақсаты: Кеңістік мәліметерді біріктірудің мәні және карталардағы проекциялармен координаталар жүйесіненмәлімет беру
Түйінді сөздер: проекция, картографиялық тор, градустық тор
Дәрісте қаралатын сұрақтар:
2. Кеңістік біріктіру
2.Координаталар жүйесі
4. Проекциялар және бұрмаланулар
Қолданылатын әдебиеттер:
1. Рысбеков Қ.Б., Солтабаева С.Т. Геоақпараттық жүйе негіздері. Алматы, 2009 ж.
2. Что такое ArсGIS 9. М.: Data+, 2004 г.
3. Редактирование данных в ArcGIS. Лекции и упражнении. М Data+, 2009 г.
4. Варламов А,А., Гальченко С.А. Географические и земельные информационные системы.Том 6, М.: «Колос», 2005.
5. Цветков В.Я. Геоинформационные системы и технологии. М.:Финансы и статистика, 1998.
Бақылау сұрақтары:
1. Картографиялық дизайнның мақсаты неде?
2. Картографиялықдизайнға әсер ететін факторларды ата?
3. Карта типтері?
4. Карта дегеніміз не?
ДӘРІС –15
Дәрістің тақырыбы: КЕҢІСТІК МӘЛІМЕТТЕРДІ БЕЙНЕЛЕУ, КАРТАЛАРДЫ БАСЫП ШЫАРУ
Дәрістің мақсаты: Карталарға элементтер қосу және басып шығару үрдісімен таныстыру
Түйінді сөзде р: проекция, картографиялық тор, градустық тор
Дәрісте қаралатын сұрақтар:
1. ArсMap-та карта жасау
Қолданылатын әдебиеттер:
1. Рысбеков Қ.Б., Солтабаева С.Т. Геоақпараттық жүйе негіздері. Алматы, 2009 ж.
2. Что такое ArсGIS 9. М.: Data+, 2004 г.
3. Редактирование данных в ArcGIS. Лекции и упражнении. М Data+, 2009 г.
4. Варламов А,А., Гальченко С.А. Географические и земельные информационные системы.Том 6, М.: «Колос», 2005.
5. Цветков В.Я. Геоинформационные системы и технологии. М.:Финансы и статистика, 1998.
Бақылау сұрақтары:
1. Картографиялық дизайнның ысер ететін 5 факторды ата?
2. Карталар не түрінде рәсімделеді?
3. Картада 1 ден артық координаталық торлар орнатуға болама?
4. Карта дегеніміз не?
