Байланыс қызметтерін көрсету үдерісі, кәсіпорынның шығындарын талап етеді. Жыл ішіндегі шығын көлемі жылдық пайдалану шығынын немесе нақтылы өндірістік өзіндік құнын көрсетеді. [1]
Эш= Эн +М +А + ЕТҚ + СН + Н +Ү, (6.3)
Мұндағы, Эн – электр қуатына кеткен шығындар;
М – материалдық шығындар және қосалқы бөлшектер
А – өтемпұл аударымдары
ЕТҚ – еңбекті төлеу қоры;
СН – әлеуметтік салық;
Н – несиелерді төлеу;
Ү–үстеме шығындар (басқарушылық, шаруашылық, жұмысшыларды оқыту үшін шығындар, көлік шығындары).
ЕТҚ = Знег + Зқос, теңге (6.4)
Мұндағы, Знег– негізгіеңбек ақы;
Зқос – қосымша еңбек ақы.
6.3-ші кесте- Қызметкерлердің еңбек ақысы
| Атауы | Саны | Айлық еңбек ақы, теңге | Жылдық еңбек ақы, теңге |
| Инженер-бағдарлама жасаушы | 180 000 | 2 160 000 | |
| Қойма қызметшісі | 95 000 | 2 280 000 | |
| Барлығы | 275 000 | 4 440 000 |
Қосымша еңбек ақы негізгі еңбек ақыдан 20% құрайды [2]:
Зқос= 4 440 000 ∙ 0,2 = 888 000 теңге
Онда ЕТҚ [2]:
ЕТҚ =4 440 000 +888 000 = 5 328 000 теңге
Зейнетақы аударымдары ЕТҚ-ның 10% құрайды:
ПФ = 0,1∙ЕТҚ, теңге (6.5)
ПФ = 0,1∙ 5 328 000 = 5 328 00 теңге
Әлеуметтік салық еңбек ақы қорының 11%құрайды:
Сн = 0,11 × ЕАҚ, теңге (6.6)
Сн = 0,11 × 5 328 000 = 586 080 теңге
Байланыс саласы үшін өтемпұл аударымдарының нормасы бір жылға 25% дейін барады. Өтемпұл нормасын 20% деп алайық:
Ао = К ∙НA /100 % (6.7)
Ао = 2 676 850 ∙0,2 /100 % = 535 370 теңге
Материалды және қосалқы бөлшектер мен жөндеу шығындары, қаржы салымының 0,5% құрайды:
М = К∙ 0,5 % /100% (6.8)
М = 2 676 850 ∙ 0,5 /100 = 13 384,25 теңге
Электр қуат шығындары:
Э= З құр.эл.қ+ З қос.қаж (6.9)
З құр.эл.қ =W∙ S∙ T (6.10)
Мұндағы, S- 15 теңге– 1 кВт-сағаттың бағасы;
S – пайдаланатын қуат;
T – жұмыс уақыты (8760 сағ/жылына).
Дербес компьютерді қоса, жалпы пайдаланатын қуат – 400 Вт.
З құр.эл.қ =W∙ S∙ T= 15 ∙0,4∙ 8760 = 52 560 теңге
Қосымша қажеттіліктерге қажетті электр қуатының шығындары құрылғының электр қуат шығынының 5%құрайды:
З қос.қаж =0,05∙ З құр.эл.қ (6.11)
Қосымша қажеттіліктерге өажетті электр қуатының шығындарын есептейік:
З қос.қаж =0,05∙52 560 = 2 628 теңге
Онда, электр қуатына кететін шығын көлемі:
Э= 52 560 + 2 628 = 55 188 теңге
Үстеме шығындар өзіндік құнның 75% құрайды:
Ү= 0,75 ∙С (6.12)
6.4-ші кесте- Жылдық пайдалану шығындары (үстеме шығындарды ескермеген кезде)
| Көрсеткіш | Бағасы, теңге |
| ЕТҚ | 5 328 000 |
| Әлеуметтік салық | 586 080 |
| Өтемпұл аударымдары | 535 370 |
| Материалдық шығындар | 13 384,25 |
| Электр қуат шығыны | 55 188 |
| Пайдалану шығындары: | 6 518 022,25 |
Үстеме шығындарды анықтайық (6.12) формула бойынша:
Ү= 0,75 ∙6 518 022,25= 4 888 516,688 теңге
Осылайша, жылдық пайдалану шығындары:
Э = 6 518 022,25+ 4 888 516,688 = 11 406 538,94 теңге
6.1-ші сурет- Жылдық пайдалану шығындары
Кәсіпорын табысын есептеу
Кәсіпорын табысы- көрсетілетін қызметтер үшін алынатын ақшалай қаражат. Қойма жұмысшыларын қысқарту болған. Нәтижесінде, кәсіпорынның жалпы табысы [1][2]:
ΣД= ФОТ + Ос – ЗР (6.13)
Бір жыл үшін еңбек ақы:
6.5-ші кесте- Қысқартылған жұмысшылардың еңбек ақысы
| Атауы | Саны | Айлық еңбек ақы, теңге | Жылдық еңбек ақы, теңге |
| Қойма қызметшісі | 95 000 | 3 420 000 | |
| Сұрыптама бөлімшесінің қызметшісі | 80 000 | 1 920 000 | |
| Инженер | 100 000 | 1 200 000 | |
| Барлығы | 275 000 | 6 540 000 |
Қосымша еңбек ақы негізгі еңбек ақыдан 20% құрайды:
Зқос= 6 540 000∙ 0,2 = 1 308 000 теңге
Онда ЕТҚ:
ЕТҚ = 6 540 000+1 308 000 = 7 848 000 теңге
Зейнетақы аударымдары ЕТҚ-ның 10% құрайды:
ПФ = 0,1∙ЕТҚ, теңге (6.5)
ПФ = 0,1∙ 7 848 000 = 784 800 теңге
Әлеуметтік салық еңбек ақы қорының 11%құрайды:
Сн = 0,11 × ЕТҚ, теңге (6.6)
Сн = 0,11 × 7 848 000 = 863 280 теңге
Қысқарған үшін өтем:
ЗР = 95 000+ 60 000+100 000 = 175 000 тенге
Онда табыс:
ΣД= 7 848 000 + 863 280 –275 000 = 8 436 280 тенге
Тімділік мерзімін есептеу
Өтелу мерзімін есептеу үшін жалпы экономикалық тиімділіктің мәнін білу қажет.
Абсолюттік экономикалық тиімділік табыс пен қаражат салымдарының арасындағы қатынасы ретінде анықталады [3]:
Е= 
(6.7)
Мұндағы: П – пайда;
К- қаражат салымдары.
Пайда мына формуламен анықталады [3]:
П = Д - Э, теңге (6.8)
П = 8 436 280 –6 518 022,25= 1 918 257,75 теңге
Таза пайда мына формуламен анықталады:
П ' = П∙0,2, теңге = 1 383 651,55 теңге (6.9)
Е = 
∙100% (6.10)
Е = 
∙100%= 68,6 %
Е = 68,6 %
Есептік өтелу мерзімі тиімділікке кері шама ретінде анықталады:
Т = 
∙100% (6.11)
Т = 
∙100% ≈ 1,5 жыл
Бұл бөлімде қаржы салымдары, пайдалану шығындары, электр қуатының шығыны, материалды шығындар, еңбек төлеу қоры, өтемпұл аударымдары, үстеме шығындар, табыс және экономикалық тиімділік көрсеткіштерінің көлемі анықталды.
Алынған нәтижелердің сараптамасы бойынша: өтелу мерзімі -1 жыл 5 ай; жылдық пайдалану шығыны- 6 518 022,25 теңге; кәсіпорын табысы - 8 436 280 теңге құрайды.
