Тақырып:Витаминтәрізді заттар

СӨЖ

Мақсаты: Витаминтәрізді заттардың ағзадағы ролі және қолдануы туралы білімдерді өздігінен жүйелеуге үйрену.

Тақырып бойынша тапсырмалар:Тақырыпты келесі сұрақтар бойынша ашу

1) Витаминтәрізді заттар тұралы түсінік, олардың жіктелуі, жеке өкілдері: холин, карнитин, пангам, орот, парааминобензой, липой қышқылдары, аденозилметионин, инозит, убихинон, эссенциалды май қышқылдары.

 

Кесте толтыру:

 

«Витаминтәрізді заттар» кестесі

 

Аталуы (әріппен)	Құрылысы(формула немесе сөзбен)	Табиғатта таралуы	Биологиялық ролі	Медицинада қолданылуы

 

Орындау түрі:

1. Толтыру және қорғау:

Орындау талаптары:

Ø Тақырып бойынша негізгі әдебиеттер көздерін таңдау және оқып білу.

Ø Библиографияны құрастыру.

Ø Ақпаратты қайта өңдеу және жүйелеу.

Ø Кесте толтыру

Ø Кесте қорғау

Кесте толтыру талаптары:

Кесте толтырған кезде 8-10 әртүрлі әдебиет көздерін пайдалану (2000 жылдан жоғары), әдебиет тізімінде шыққан жылы, авторлар, баспаның аты, бет саны, Интернеттің элетрондық адресі

· Текст бойынша әдебиетке сілтемелер болу қажет;

· Библиографияны дұрыс безендіру.

· СӨЖ құрамы:

 

1) титулді парақ,

2) кесте

3) әдебиет тізімі

 

Кестенің титулді парағы С.Ж. АСФЕНДИЯРОВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ КАФЕДРА______________________________________________________   Кесте   ТАҚЫРЫБЫ: _________________________________________________ _________________________________________________     Студенттің аты-жөні__________________________________________ Факультет _____________________________________________ Курс ____________________________________________________ ТОП __________________________________________________   Оқытушы ___________________________________________   Алматы, 201_- 201_ оқу жылы

 

Тапсыру мерзімі: циклдің 8-ші күні

 

1. СӨЖ-ге ең жоғары балл алу үшін қажет талаптар:

- график бойынша кестені тапсыру;

- кестені толтыру;

- сұрақтарға дұрыс жауап беру

Бағалау критерийлері:

100 балл- қойылған талаптарды 100% орындағанда, барлық сұрақтарға толық қатесіз жауап бергенде

95 балл - 100%дық критерий сияқты, тек негізгі әдебиеттерді ғана қолданғанда.

90 балл- 95 балл критерииі сияқты, сөзжұмбақтың кейбір сұрақтарына жауап бергенде өзіне сенімсіздік көрсеткен жағдайда.

85 балл –СӨЖді орындауда аздаған қате жіберіп, барлығы 20-24 сұрақтарға қорғағанда жауап беріп, маңызды емес болмашы қате жіберіп, немесе өзіне сенімсіздік көрсеткен жағдайда, 6-7 әдебиеттерді қолданып, одан да қателер жібергенде.

80 балл- СӨЖді орындауда аздаған қате жіберіп, сұрақтар саны 18-19, жаңылыс сұрақтар болып, мысалы сын есімнен, етістіктен: қорғағанда барлық сүрақтарға жауап беріп, онша маңызды емес қате жіберіп, немесе өзіне сенімсіздік көрсеткен жағдайда және 6-7 дұрыс емес әдебиеттерді қолданғанда.

75балл- СӨЖді орындауда кейбір қате жіберіп, сұрақтар саны 15-17, жаңылыс сұрақтар болып, мысалы сын есімнен, етістіктен: қорғағанда барлық сүрақтарға жауап беріп, онша маңызды емес қате жіберіп, немесе өзіне сенімсіздік көрсеткен жағдайда және 6-7әдебиеттерді қолданғанда және арасында ескі әдебиеттерді қолданғанда.

70 балл - СӨЖді орындауда көптеген дұрыс емес, қателер жіберіліп, сұрақтар саны 13-14, грамматикалық қателер бар болып, студент барлық сұрақтарға түгелдей жауап бере алмай, қолданған 4-5 әдебиеттерге ескертулер жасалып немесе ескі(2000жылға дейінгі) әдебиеттерді қолданғанда.

65 балл - СӨЖді орындауда көптеген маңызды қателер жіберіліп, сұрақтар саны 10-12, грамматикалық қателер бар болып, студент барлық сұрақтарға түгелдей жауап бере алмай, қолданған 3-4 р болып, студент барлық сұрақтарға түгелдей жауап бере алмай, қолданған 2-3 әдебиеттерге ескертулер жасалып және текст бойынша әдебиеттерге сілтемелер жасалмай, немесе ескі (2000жылға дейінгі) әдебиеттерді қолданғанда.

50 балл –мұқаба беті жоқ,студент р болып, студент барлық сұрақтарға түгелдей жауап бере алмай, қолданған 2-3 әдебиеттерге ескертулер жасалып және текст бойынша әдебиеттерге сілтемелер жасалмай, немесе ескі (2000жылға дейінгі) әдебиеттерді қолданғанда.

45 балл – СӨЖ ді тапсырып, бірақ басқа тақырып бойынша, немесе СӨЖ дөреқы қателермен болса.

40 балл– СӨЖ ді тапсырмағанда, немесе СӨЖ бар, бірақ қорғамағанда, көптеген қателері бар, қойылған талаптарға сай жауаптар жоқ болғанда.

Әдебиет

Негізгі әдебиеттер:

Қазақ тілінде:

1.Северин Е.С.(қазақ тіліне аударған және жауапты редакторы А.Ж.Сейтембетова) «Биохимия», Мәскеу, 2014.

2. Сеитов З.С. Биологиялық химия, Алматы, 2012 ж.

3. Сейтембетов Т.С., Төлеуов Б.И., Сейтембетова А.Ж.. Биологиялық химия.-Қарағанды, 2007.

Орыс тілінде:

5. Николаев А.Я. «Биологическая химия», 2007 г.

6. Северин Е,С. «Биохимия», 5-е изд., М.: ГЭОТАР-МЕДИА, 2009

 

Қосымша әдебиеттер:

Қазақ тілінде:

1. Тапбергенов С.О. Медициналық биохимия.-Павлодар.-2008.

2. Плешкова С.М. және басқалары Биохимияны студенттердің өздігінен оқып-білуіне арналған оқу құралы

1Бөлім. Белоктар, ферменттер, энергия алмасуы, витаминдер.

2Бөлім. Заттар алмасуы және оның реттелуі.

3Бөлім. Адам ағзасындағы сұйықтықтар мен тіндер биохимиясы.– Алматы, 2009 ж.

7. Биохимия пәнінен студенттердің өздігінен дайындалауына арналған тест сұрақтары – Алматы, 2007

8. Сейтембетов Т.С. Биохимия сұрақтары мен жауаптары - Алматы, 2011

 

Орыс тілінде:

1. Сеитов З.С. «Биохимия», Алматы, 2012 г.

6. Плешкова С.М. и др. Учебное пособие для самостоятельного изучения биохимии

Часть 1. Белки, ферменты, энергетический обмен, витамины.

Часть 2. Обмен веществ и его регуляция.

Часть 3. Биохимия жидкостей и тканей организма. – Алматы, 2009 г.

7. Аблаев Н.Р., Бейсембаева Ш.А. Клинически значимые биохимические показатели и их интерпретация: учеб пособие, Алматы, КазНМУ, 2007

8. Клиническая биохимия учеб.пособие под ред Ткачук В.А. – М.: ГЭОТАР-МЕДИА, 2008

Бақылау:

Қорғау сұрақтары

1. Витаминтәрізді заттар - түсінік.

2. Q 10? Құрылысы, қасиеттері, маңызы.

3. Метилметионинасульфоний хлориді, құрылысы, қасиеттері, маңызы.

4. Fвитамині, құрылысы, қасиеттері, маңызы

5. Холин, химиялық табиғаты, маңызы, ағзаға түсу жолдары

6. Инозит, химиялық табиғаты, маңызы, ағзаға түсу жолдары

7. Липой қышқылы, химиялық табиғаты, маңызы, ағзаға түсу жолдары

8. Карнитин, химиялық табиғаты, маңызы, ағзаға түсу жолдары

9. Орот қышқылы, химиялық табиғаты, маңызы, ағзаға түсу жолдары

10. Пангам қышқылы, химиялық табиғаты, маңызы, ағзаға түсу жолдары

11. ПАБҚ, химиялық табиғаты, маңызы, ағзаға түсу жолдары

 

 

СӨЖ

1. Тақырыбы: Омега қышқылдар. КҚМҚ метаболизмі және ролі. Эйкозаноидтар

Омега-3 и омега-6 қышқылдар – өкілдері, маңызы. Метаболизм жолдары. Эйкозаноидтар және олардың метаболизмжәне физиологиялық қызметтерді реттеуіндегі ролі

 

2. Мақсаты: Омега қышқылдардың ролі, КҚМҚ метаболизмі және эйкозаноидтардың ролі туралы білімдерді өздігінен жүйелеуге үйрену.

3. Тақырып бойынша тапсырма:

1. Келесі сұрақтар бойынша тақырыпты оқып білу:

а) май қышқылдардың түрлері (қаныққан и қанықпаған: моно- және көпқанықпаған)

б) КҚМҚ негізгі биологиялық ролі – жасуша мембранасының құрылымдық функционалдық ролі

в) омега–3 КҚМҚметаболизмі

г) эйкозаноидтардың биосинтезі– метаболизмреакцияларының медиаторлары

д) Эйкозаноидтардыңноменклатурасы, жіктелуі.

е) Эйкозаноидтардың негізгі биологиялық қызметтері (біркелкі бұлшықеттің жиырылуын реттеуі, қабынудың дамуы, қан ұюын реттеу)

ж) простагландиндердің патологиялық процестерге қатысуы.

з) ГКС-тің, аспириннің және басқа стероидті емес қабынуға қарсы препараттардың эйкозаноидтардың синтезіне әсері.

4. Орындауы түрі:

Тақырып бойынша презентация немесе визуалдық құралдарды дайындау және қорғау

Презентация немесе визуалдық ұйымдастырушылардың тақырыптары:

1) Простагландиндер – биологиялық реттеушілердің жаңа түрі

2) Омега–3 май қышқылдары және жүрек ишемиясы

3) Омега-6 и омега-9 қышқылдар – тағам көздері, өкілдері және ролі

3) Фармакологиядағы простагландиндер

4)КҚМҚ және омега-қышқылдарды ауырулырдың алдын алуда пайдалануы

5) Эйкозаноидтар, түсініктер, жіктелуі, түзілуі

Орындау критериялары:

1) Тақырып бойынша негізгі әдебиет көздерін оқып білу

2) Библиографияны құрастыру

3) Ақпаратты қайта өңдеу және жүйелеу

4) Презентацияны немесе визуалдық құралдарды дайындау және қорғау

Презентация безендірудің талаптары

-Слайдтардың саны 15 тен аспау керек

- Презентация немесе визуалдық құралдарды дайындағанда 8-10 әр-түрлі жаңа әдебиеттерді пайдалану (2000 жылы және одан жоғары), әдебиетте шығу жылы, авторлар, баспасы, бет саны, сайттың аты

- әдебиетке сілтеме жасау

- библиографияны дұрыс безендіру

-презентацияның немесе визуалдық құралдардың құрылысы:

1) титулді бет

2) мазмұны

3) кіріспе (мәселені ашып жазу, өзектікті (актуальділігін) анықтау, презентацияның мақсаттары және міндеттері)

4) негізгі бөлім (бұл бөлімнің әрбір бөлігі жеке мәселені немесе оның бір жағын ашып көрсетеді, олар өзара логикалық байланыста болу керек; бұл бөлімде кестелер, схемалар, сызбанұсқаулар, суреттер және т.б. болуы мүмкін); визуалдық құралдардың негізгі бөлімі толық шығармашылық еңбек болу тиісті, онда сәйкес форматта студенттің ойы орындалған болу керек.

5) қортынды жасау (презентацияның тақырыбы бойынша жалпы қорытынды, ұсыныстар беріледі), визуалдық құралдардыға жасамауға болады.

6) әдебиет тізімі

Презентацияның немесе визуалдық құралдардың титулді беті С.Ж. АСФЕНДИЯРОВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚҰЛТТЫҚ МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ КАФЕДРА______________________________________________________   Презентация немесе визуалдық құралдарды (құралдардың атын беру) ТАҚЫРЫП _________________________________________________ _________________________________________________     Студенттің аты-жөні__________________________________________ Факультет _____________________________________________ Курс ____________________________________________________ Топ __________________________________________________   Оқытушы ___________________________________________   Алматы, 201_- 201_ оқу жылы

 

Тапсыру мерзімі: циклдің 8-ші күні

Бағалау критерийлері:

- Кафедра талаптарына сәйкес тапсырманы уақытында тапсыру;

- Презентация немесе визуалдық құралдарға қойылған талаптарды орындап оны қорғау;

- СӨЖ бойынша берілген оқытушының сұрағына дұрыс жауап бере алу

 

Презентацияны және визуалды құралдарды құрастыруды бағалау критерийлері

 

100% - қойылған талаптарды 100% орындағанда, барлық сұрақтарға толық жауап берілгенде. Презентация басқа қосымшада немесе бағдарламалар да орындалса да, барлық талаптар есепке алынғанда. Визуалды құралдар өздігінен ұйымдастырылған, шығармашылық икемділікпен жақсы өңделген, студент барлық қойылған сұрақтарға дұрыс жауап бере алады.

95% - қойылған талаптарды 100% орындағанда, барлық сұрақтарға қатесіз жауап берілгенде. Презентация басқа қосымшада немесе бағдарламаларда да орындалса да, бірақ материалға қосымша әдебиеттерді жеткіліксіз қолданғанда.Визуалды құралдар өздігінен ұйымдастырылған, шығармашылық икемділікпен жақсы өңделген, маңызды емес ескертулермен, студент барлық қойылған сұрақтарға дұрыс жауап бере алады.

90% - қойылған талаптарды орындағанда, барлық сұрақтарға қатесіз жауап берілгенде. Презентация басқа қосымшада немесе бағдарламаларда да орындалса да, бірақ материалға тек негізгі әдебиеттерді қолданғанда.Визуалды құралдар өздігінен ұйымдастырылған, шығармашылық икемділікпен жақсы өңделген, маңызды емес ескертулермен,толық емес әдебиеттер тізімін қолданғанда.

85% - 15слайдтан көп,СӨЖ-ді орындауда кейбір қателер жіберілгенде,СӨЖ-ді қорғауда қойылған сұрақтарға жауап береді, бірақ нақты емес, саны 6-7 толық емес әдебиеттер тізімін қолданғанда.Визуалды құралдартаңдалған тақырыптарда толық көрініс бермейді,бірақ безендірілген барлық талаптарға сәйкес келеді және студент материалды жақсы меңгерген.

80% - 15слайдтан көп,СӨЖ-ді орындауда кейбір қателер жіберілгенде,СӨЖ-дің мақсаты мен міндеті толық анықталмай,қорытындысында ұсыныстар берілмегенде, текстте қателіктер кездессе, СӨЖ-ді қорғауда қойылған сұрақтарға жауап береді, бірақ нақты емес, саны 5-6 толық емес әдебиеттер тізімін қолданғанда. Визуалды құралдартаңдалған тақырыптарда толық көрініс бермейді,бірақ безендірілген барлық талаптарға сәйкес келеді жәнебірақ жеке ескертулермен студент материалды жақсы меңгерген.

75% - 15слайдтан көп,СӨЖ-ді орындауда кейбір қателер жіберілгенде,СӨЖ-дің мақсаты мен міндеті толық анықталмай,қорытындысында ұсыныстар берілмегенде, текстте қателіктер кездессе, СӨЖ-ді қорғауда қойылған сұрақтарға жауап береді, бірақ нақты емес, саны 5-6 толық емес әдебиеттер тізімін қолданғанда,текст бойынша қолданылған әдебиеттерге сілтемелер жоқ,ескі әдебиеттер қолданғанда.Студентвизуалды құралдарды дайындауда құралды безендіруді өзі толық анықтамаған және нені көрсетуі туралы оқытушыдан кеңес алды,материалды жақсы көрсетіп, қорғады,дұрыс,әдемі безендірілген және пайдаланған әдебиеттері жеткілікті мөлшерде.

 

 

70% - саны 6-7слайдтар, СӨЖ-ді орындауда кейбір қателер жіберілгенде, СӨЖ-дің кіріспе мен қорытынды бөлімдері жоқ,суреттер,кестелер,схема мен графиктер өте аз, грамматикалық және биохимиялық қателер кездескенде, (2000 жылға дейінгі) ескі әдебиеттер, текст бойынша қолданылған әдебиеттерге сілтемелер жоқ, әдебиеттер тізімінде 3-4 толық емес әдебиеттер ескертулермен орындағанда.Визуалды құралдардыоқытушы көрсеткендей, өздігінен толық анықтай алмады,кейбір қателіктермен орындалды, безендіруі және мазмұны толық емес,сенімсіздікпен жауап береді.

65% - саны 6-7слайдтар, СӨЖ-ді орындауда кейбір қателер жіберілгенде, СӨЖ-дің кіріспе мен қорытынды бөлімдері жоқ, суреттер,кестелер,схема мен графиктер өте аз,грамматикалық және биохимиялық қателер кездескенде, (2000 жылға дейінгі) ескі әдебиеттер, текст бойынша қолданылған әдебиеттерге сілтемелер жоқ, әдебиеттер тізімінде 1-2 толық емес әдебиеттер ескертулермен орындағанда. Визуалды құралдардыоқытушы көрсеткендей, өздігінен толық анықтай алмады,кейбір қателіктермен орындалды, безендіруі және мазмұны толық емес,сенімсіздікпен жауап береді, қорғау кезінде 1 қате жіберді.

60% - саны 6-7слайдтар, СӨЖ-ді орындауда кейбір қателер жіберілгенде, СӨЖ-дің кіріспе мен қорытынды бөлімдері жоқ, суреттер мен кестелер жоқ,өте аз схема мен графиктердеграмматикалық және биохимиялық қателер кездескенде, студент барлық сұрақтарға толық емес,кейбір сұрақтарға дұрыс емес жауап бергенде, (2000 жылға дейінгі) ескі әдебиеттер, текст бойынша қолданылған әдебиеттерге сілтемелер жоқ, әдебиеттер тізімінде 1-2 толық емес әдебиеттер ескертулермен орындағанда. Визуалды құралдарды оқытушы көрсеткендей, өздігінен толық анықтай алмады,кейбір қателіктермен орындалды, безендіруі және мазмұны толық емес,сенімсіздікпен жауап береді, қорғау кезінде 1 қатеден көптеу қате жіберді.

55% - сыртқы мұқаба беті жоқ, саны 4-5слайдтар, СӨЖ-ді орындауда кейбір қателер жіберілгенде, СӨЖ-дің кіріспе мен қорытынды бөлімдері жоқ, суреттер мен кестелер схема мен графиктер жоқ, грамматикалық және биохимиялық қателер кездескенде, студент барлық сұрақтарға толық емес, кейбір сұрақтарға дұрыс емес жауап бергенде, (2000 жылға дейінгі) ескі әдебиеттер, текст бойынша қолданылған әдебиеттерге сілтемелер жоқ, әдебиеттер тізімінде 1-2 толық емес әдебиеттер ескертулермен орындағанда, презентацияның сапасы нашар(суреттер, схемалар аз,бір слайдта көп жолдар бар.) Визуалды құралдарды безендіруі және мазмұны аздау,қорғау кезінде қателескен.

50% - сыртқы мұқаба беті жоқ, 4-ке дейін слайдтар, СӨЖ-ді орындауда кейбір қателер жіберілгенде, СӨЖ-дің кіріспе мен қорытынды бөлімдері жоқ, суреттер мен кестелер схема мен графиктер жоқ, грамматикалық және биохимиялық қателер кездескенде, студент сұрақтарға жауап бермегенде, (2000 жылға дейінгі) ескі әдебиеттер, текст бойынша қолданылған әдебиеттерге сілтемелер жоқ, әдебиеттер тізімінде 1-2 толық емес әдебиеттер ескертулермен орындағанда, презентацияның сапасы нашар(суреттер, схемалар аз,бір слайдта көп жолдар бар, талапқа сай орындалмаған).Визуалды құралдарды қорғамай тапсырған.

45 % - тапсырылғанСӨЖ-ді қорғамағанда, СӨЖ талапқа сәйкес болмағанда.

40% - СӨЖ-ді тапсырмағанда.

 

Әдебиет

Негізгі әдебиеттер:

Қазақ тілінде:

1.Северин Е.С.(қазақ тіліне аударған және жауапты редакторы А.Ж.Сейтембетова) «Биохимия», Мәскеу, 2014.

2. Сеитов З.С. Биологиялық химия, Алматы, 2012 ж.

3. Сейтембетов Т.С., Төлеуов Б.И., Сейтембетова А.Ж.. Биологиялық химия.-Қарағанды, 2007.

Орыс тілінде:

9. Николаев А.Я. «Биологическая химия», 2007 г.

10. Северин Е,С. «Биохимия», 5-е изд., М.: ГЭОТАР-МЕДИА, 2009

 

Қосымша әдебиеттер:

Қазақ тілінде:

1. Тапбергенов С.О. Медициналық биохимия.-Павлодар.-2008.

2. Плешкова С.М. және басқалары Биохимияны студенттердің өздігінен оқып-білуіне арналған оқу құралы

1Бөлім. Белоктар, ферменттер, энергия алмасуы, витаминдер.

2Бөлім. Заттар алмасуы және оның реттелуі.

3Бөлім. Адам ағзасындағы сұйықтықтар мен тіндер биохимиясы.– Алматы, 2009 ж.

11. Биохимия пәнінен студенттердің өздігінен дайындалауына арналған тест сұрақтары – Алматы, 2007

12. Сейтембетов Т.С. Биохимия сұрақтары мен жауаптары - Алматы, 2011

 

Орыс тілінде:

1. Сеитов З.С. «Биохимия», Алматы, 2012 г.

10. Плешкова С.М. и др. Учебное пособие для самостоятельного изучения биохимии

Часть 1. Белки, ферменты, энергетический обмен, витамины.

Часть 2. Обмен веществ и его регуляция.

Часть 3. Биохимия жидкостей и тканей организма. – Алматы, 2009 г.

11. Аблаев Н.Р., Бейсембаева Ш.А. Клинически значимые биохимические показатели и их интерпретация: учеб пособие, Алматы, КазНМУ, 2007

12. Клиническая биохимия учеб.пособие под ред Ткачук В.А. – М.: ГЭОТАР-МЕДИА, 2008

Бақылау:

Сұрақтар

1) Май қышқылдардың түрлері (қаныққан и қанықпаған: моно- және көпқанықпаған)

2) КҚМҚ негізгі биологиялық ролі – жасуша мембранасының құрылымдық- функционалдық ұйымдастырылуы.

3) Омега–3 КҚМҚның метаболизмі.

4)Метаболизм реакцияларының эйкозаноидтар-медиаторларының биосинтезі.

5) Эйкозаноидтардың номенклатурасы мен жіктелуі.

6)Эйкозаноидтардың негізгі биологиялық функциялары (біркелкі бұлшықеттердің жиырылуын реттеу, қабынудың дамуы, қан ұйын реттеу және т.б.)

7) Простагландиндердің патологиялық процестерге қатысуы.

8) ГКС-тің, аспириннің және басқа стероидті емес қабынуға қарсы препараттардың эйкозаноидтардың синтезіне әсері.

Бұл заттардың формуласын жазуды білу және май қышқылдарының молекулярлық формуласын білу.

 

СӨЖ