Биологиялық рөлі.
Орындаған: Кәрібай Ұ.Е.
Тобы: 202 «А»МПД
Қабылдаған: Асилбекова Г.К.
2016 ж.
Жоспар
I. Кіріспе
II. Негізгі бөлім
а) гликогенді амин қышқылы
б) кетогенді амин қышқылы
в) гликогенді және кетогенді амин қышқылының алмасуы
III. Қорытынды
III. Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Бізге белгілі 20-жуық амин қышқылдары әрқайсысы өздеріне жақын катаболиттік жолдармен өзгеріске ұшырайды. Ең соңында олардың бұл өзгерістері 5 метаболиттің түзілуіне әкеледі. Олар пирожүзім қышқылы,фумар қышқылы,ά-кетоглутарь қышқылы,сукцинил-SKoA қышқылы. Осы метоболиттер үш карбон қышқылдарының циклінде СО2 және суға дейін ыдырайды. Адам ағзасындағы амин қышқылдарының негізгі көзі-ақуыз.
Аминқышкылдарын радикалындағы сутек атомдары амин тобына алмасқан карбон қышқылдарының туындылары ретінде қарастыруға болады. Кейбір аминқышқылдарының құрамында екі аминтобы, гидроксил тобы, тиол тобы — SH, екі карбоксил тобы болады.
Құрамында әр түрлі функционалды топтары болғандықтан, аминқышқылдары гетерофункционалды қосылыстарға жатады. Аминқышқылдары табиғатта көп таралған: белоктардың, пептидтердің және т.б. физиологиялық белсенді қосылыстардың кұрамына кіреді және бос күйінде де кездеседі. Тіршілік үшін аса маңызды қосылыс белок молекуласы аминқышқылдар қалдықтарынан құралатындықтан, олардың маңызы өте зор. Аминқышқылының қарапайым өкілі — аминсірке қышқылы NH2—СН2—СООН.
Гликогендік амин қышқылдары:
Азотсыз қалдықтары көмірсулардың синтезі үшін пайдаланылатын аминқышқылдар глюкогенді деп аталады. Оларға:аланин,треонин,глицин,серин,цистеин-олар азотсыз қалдық пируватты түзеді,сонымен бірге амин қышқылдары- аспаратты,аргининді,гистидинді, пролинді, глутаматты, изолейцинді,валиндіжәне метионинді түзеді.
Бұл амин қышқылдарының ыдырауынан түзілетін пирожүзім глюкоза,одан әрі глюкогенге айналу мүмкіндігі бар,сондықтан оларды гликогендік амин қышқылдары деп атайды.
Аланин — аминопропион қышқылы.Әртүрлі белоктардың құрамына кіреді. Қан плазмасында бос кездеседі ақуыз құрамына кіретін 20 амин-қышқылының біреуі: СНЗ-СН - NН2-СOOН+табиғатта аминқышқылының 2 изомері түрінде кең таралған
Аланин
Глицин — амин сірке қышқылы, ең қарапайым алмасатын амин қышқылы. Барлық белоктардың құрамына кіреді, тірі организмде боста кездеседі. Глицин — көптеген протеиндер мен биологиялық белсенді қосылыстардың (глутатион, креатин т.б.) құрамына кіреді.
Кетогендік амин қышқылдары:
Азотсыз қалдықтары кетон денелерімен ацетил-КоА және ацето- ацетил-КоА-дан синтезделеді. Азотсыз қалдықтары кетон денелері мен май қышқылдарының синтезі үшін пайдаланылатын амин қышқылдары кетогенді амин қышқылдары деп аталады. Оларға: фенилаланин, тирозин, лейцин, лизин және триптофан жатады Осы сияқты липидтік алмасудың кейбір метаболиттерінен ауыстырылатын аминқышқылдары және глюкоза синтезделуі мүмкін..
Мысалы:а) гликогендік амин қышқылы треониннің ыдырау жолдарының сызба нұсқасы:
ТГФҚ
R VuX5WWFzF470htOWGyUQirk10DIPudaxbtHbuAgDktw+w+gtyzg22o32KHDf6yxJltrbjuRDawd8 brH+2h68gaza82m9qXh65duXvc82N9VQG3N5MT89gmKc+S8MP/qiDqU47cKBXFS9geV1+iBRgaUp KAncJVkGave70GWh/zcovwEAAP//AwBQSwECLQAUAAYACAAAACEAtoM4kv4AAADhAQAAEwAAAAAA AAAAAAAAAAAAAAAAW0NvbnRlbnRfVHlwZXNdLnhtbFBLAQItABQABgAIAAAAIQA4/SH/1gAAAJQB AAALAAAAAAAAAAAAAAAAAC8BAABfcmVscy8ucmVsc1BLAQItABQABgAIAAAAIQD1bqnbCwIAAMMD AAAOAAAAAAAAAAAAAAAAAC4CAABkcnMvZTJvRG9jLnhtbFBLAQItABQABgAIAAAAIQCtJNzo3QAA AAkBAAAPAAAAAAAAAAAAAAAAAGUEAABkcnMvZG93bnJldi54bWxQSwUGAAAAAAQABADzAAAAbwUA AAAA "> треонин глицин серин ПЖҚ Ацетил-КоА
ацетильдегид глюкоза
Ацетил-КоА гликоген
б) кетогендік аминқышқылының қатарына жататын фениаланиннің ыдырау жолдарының сызбанұсқасы:
фенилаланин тирозин Ацетоацетат
(кетондық денелер)
Тироксин Фумар қышқылы
Адреналин
Норадреналин
Меланин
Аргинин, гистидин, глутамин, пролин ыдырау процесі кезінде α-кетоглутарь қышқылын түзеді. Ал, метионин, изолейцин, валин болса клетка-ішілік өзгерістері кезінде сукцинил-SkoA түзеді,яғни алдымен амин тобын тасымалдау реакциясы нәтижесінде α-кето-қышқылдары түзіледі,сонан соң олар α-кетоқышқылдарының дегидрогеназа ферментімен тотығып декарбоксилдену процесіне ұшырап,сукцинил-SKoA түзеді. Егерде бұл процес жүрмесе,α-кетоқышқылдарының қандағы концентрациясы артып,одан әрі несепке өтіп “үйеңкі шырыны” деген науқасқа ұшырайды.
