Жоғары молекулалық қосылыстардың жіктелуін атап және мысалдармен түсіндіріңіз.

Шығу тегіне байланысты полимер табиғи, синтетикалық және жасанды болып бөлінеді. Синтетикалық полимерді, төмен молекулалық заттарды, мономерлерді синтездеу арқылы алады. Жасанды полимерді табыиңи полимерді химиялық өңдеу арқылы алады.

Негізгі тізбектің құрамына қарай поллимерлік молекулалар екіге бөлінеді:

гомотізбекті және гетеротізбекті.

Гомотізбекті деп макромолекуласының негізі\гі тізбегі бірдей атомдардан құралған полимерді атайды. Егер ол көміртек атомдарынан тұрса, онда мұндай полимерлерлер карботізбекті деп аталады. Мысалы:

Полиэтилен

Егер молекуланың негізгі тізбегі кремний атомдарынан тұрса, онда полимер кремнийтізбекті болады:

Негізгі тізбегі әр түрлі атомдардан құралған полимерлер гетеротізбекті деп аталады. Гетеротізбекті полимерлерге жай полиэфирлер, мысалы полиэтиленгликоль жатады:

Макромолекула тізбектерінің құрылымына байланысты полимерлер:

1)сызықты

2)тармақталған

3)торланған(үш өлшемді).

Ассиметрия дәрежесі өте жоғары ұзын тізбекті макромолекулалар сыызықты полимерлер деп аталады:

Негізгі тізбектен жан жағына таралған тармақтары бар макромолекулалар тармақталған полимерлер деп аталады.

Олардың тармақтарынынң саны мен ұзындығы өте кең аралықта өзгеруі мүмкін. Тармақталған бөлікті қосалқы тізбек деп те атайды. Мысалы,жоғары қысымдық полиэтилен молекуласын мына сызба нұсқа түрінде көрсетуге болады:

Ұзын тізбекті макромолекулалар бір бірімен көлденең байланыстармен қосылса, торланған немесе кеңістіктік

полимер түзіледі. Мұндай полимерлік метериалдарға, мысал ретінде алмазды, фенолформальдегид шайырын, резеңкені, төменде көрсетілген формулаға сәйкес Na – бутадиенді каучукты атауға болады:

Қыздырғанда байқалатын өзгерістеріне байланысты полимерлік материалдар термопластар және термореактивті немесе реактопласты болып бөлінеді.

Термопласты полимердің қасиеттері қыздырғанда ақырындап өзгеріп, белгілі бір температураға жеткенде тұтқыраққыш күйге ауысады. Олардың балқұы негізінен молекулааралық күштер әрекетінің азаюынан және молекуланың кинетикалық энергияның артуынан болады.

Сұйық термопласты полимерлерді суытқанда кері өзгеріс байқалады, полимер сұйық қалпынан қатты зат күйіне ауысады.Осындай өзгерістер кезінде полимердыңғ химиялық табиғаты өөзгермейтін болғандықтан, балқыту және салқындату процестерін бірнеше рет қайталауға болады.

Термопласты полимерлерге полиэтилен, полистирол, поликапролактам және т.б. жатады.

Фенолформальдегидті. Карбамидальдегид және т.б. шайырлар өзгеше қасиет көрсетеді. Бос функционалды топтары немесе қанықпаған байланыстары болғандықтан оларды қыздырғанда сызықты макромолекулалар арасында химиялық байланыстар пайда болып, торланған құрылымды полимерлер түзіледі. Мұндай полимерлер қыздырғанда да, артынша суытқанда да өздерінің қасиеттерін бастапқы қалпына келтіре алмайды. Сондықтан оларды термореактивті полимерлер деп атайды.

Химиялық табиғатына байланысьты полимерлер органикалық, бейорганикалық жінеэлементорганикалық болып бөлінеді.

Органикалық полимерлерге көміртектен, сутектен, оттектен және азоттан тұратын көптеген қосылыстар кіреді.

Бейорганикалық полимерлердің полекуласы окреемний, алюминий, стронций және басқа элементтердің атомдарынан құралған.

Элементорганикалық полимерлер екі түрлі болады: негізгі полимерлік тізбектің табиғаты бейорганикалыұ болады да, ал қосалқы тармақтары органикалық болады немесе керісінше.

Полимер тізбектері блок деп аталатын әр түрлі полимерлердің қысқа тізбектерінен құралуы мүмкін. Мысалы,(егер мономер молекуласының біреуін А әрпімен, ал екіншісін В әрпімен белгілесек): - А – А – А – А – А – В – В – В – В – В -

Мұндай полимерлерді блок-сополимерлер деп атайды.Негізгі тізбек тек қана А мономерден, ал қапталынан тараған бүйір тізбектер В мономерінен тұратын макромолекулалық құрылымдар болуы мүмкін:

Мұндай полимерлерді жалғанған сополимерлер дейді.