Эфектыўнасць выкарыстання метаду праектавання ў адукацыйным працэсе

1. Пастаноўка мэт: выяўленне праблемы, фармуляроўка задач.

2. Абмеркаванне магчымых варыянтаў даследавання.

3. Самаадукацыя і актуалізацыя ведаў пры кансультатыўнай дапамозе настаўніка.

4. Прадумванне хода дзейнасці, размеркаванне абавязкаў.

5. Даследаванне.

6. Абагульненне вынікаў і вывад.

7. Аналіз поспехаў і памылак.

Як бачым, праца над праектам будзе мець лепшы вынік, калі настаўнік не толькі стане выконваць ролю кіраўніка, які рэгулюе творчую, даследчыцкую дзейнасць вучняў і дае ёй патрэбны накірунак, але і будзе актыўна ўдзельнічаць у ёй і гэтым падасць найлепшы прыклад усім членам праектнай групы.

У метадзе праектавання каштоўны не вынік, а сам працэс, які вызначаецца шасцю стадыямі работы над праектам: падрыхтоўка, планаванне, даследаванне, вынікі, справаздача, адзнака вынікаў. І ўдзел настаўніка і вучня на кожнай стадыі розны. Як вядома, у аснове метаду праектавання ляжыць развіццё пазнаваўчых здольнасцей вучняў, уменне самастойна канструяваць свае веды, уменне арыентавацца ў інфармацыйным асяроддзі, развіццё крытычнага і творчага мыслення.

Метад праектавання вельмі зручна выкарыстоўваць ў сістэме ўрокаў мовы і літаратуры і пазаўрочнай дзейнасці, бо яна дае магчымасць злучыць у адно цэлае разнастайныя інтарэсы, жаданні, здольнасці, якія дапамагаюць навучыць дзяцей самастойна думаць, знаходзіць і вырашаць праблемы, выкарыстоўваючы для гэтай мэты веды з розных абласцей. Прымяненне метаду праектавання на ўроку дазваляе засвоіць новыя формы і метады работы і ў значнай ступені садзейнічае павышэнню цікавасці вучняў да беларускай мовы і літаратуры.

Трэба зазначыць, што метад праектавання з’яўляецца адной з рэалізацый праблемнага метаду навучнання. Калі настаўнік ставіць задачу, тым самым акрэслівае плануемыя вынікі навучання зыходныя данныя.

Усё астатняе прадугледжана рабіць вучням: назначыць прамежкавыя задачы, шукаць шляхі да іх вырашэння, дзейнічаць, параўноўваць атрыманае з патрэбным, карэкціраваць дзейнасць.

Метад праектавання можна ўключыць у рамкі прадметна-класна-ўрочнай сістэмы, устанавіўшы суаднясенне форм ўрока і стадый работы па метадзе праектавання.

Так быў распрацаваны агульны план урока па беларускай мове і літаратуры па метадзе праектавання. Такім чынам, злучыўшы метад праектавання з канвой урока, мы павялічваем долю пошукава-даследчай дзейнасці ў адукацыйным працэсе на ўроках мовы і літаратуры.

Прывяду прыклады некаторых урокаў па метадзе праектавання. Скажам, адзін з міні-праектаў па тэме "Безасабовыя сказы" ў 9 класе. Пасля тлумачэння тэмы запісваю на дошцы мэту: выканаць адно з трох заданняў праекта: апісанне карціны з ужываннем безасабовых сказаў, навуковае паведамленне па тэме «Безасабовыя сказы і іх роля ў тэкстах мастацкага стылю”, даследаванне безасабовых сказаў у артыкуле Я.Купала “Незалежнасць”.

Кожны з вучняў выбipae сабе заданне праекта, падбірае неабходную літаратуру і працуе над выкананнем. Над любым з гэтых заданняў можа працаваць група, разбіўшыся на міні-заданні. Напрыканцы ўрока можна паспрабаваць абараніць чарнавы варыянт праекта, высветліць некаторыя пытанні. У якасці дамашняга задання вучні дапрацоўваюць праект. На другім уроку вучні абараняюць свае заданні праекта. Выхадам такіх праектаў з’яўляецца найлепшае сачыненне, навуковае паведамленне, навуковае даследаванне. Такі падыход да тэмы дазваляе больш паглыблена вывучыць тэму, развівае мову вучняў.

Цікавую працу можна правесці пры напісанні сачынення-апісання помніка. У кожным горадзе, населеным пункце ёсць помнікі. Помнік Шмырову, герою Вялікай Айчыннай вайны, у Віцебску - адзін з такіх. Падрыхтоўка да напісання праекта вялася на працягу некалькіх урокаў. У якасці пазакласнай працы была праведзена экскурсія ў музей Шмырова, да помніка, дзе былі ўскладзены кветкі, зроблены агледзіны самога помніка, вызначаны яго від. На адным з урокаў разглядалі ілюстрацыі, фотаздымкі розных помнікаў і іх аўтараў, было арганізавана даследаванне аб аўтарстве помніка, знаёмства з літаратурай аб Шмырове і яго подзвігу.

Была праведзена і гутарка па тэме "Аб чым расказваюць нам помнікі". Хтосьці атрымаў заданне скласці слоўнік грамадска-палітычнай лексікі па тэме, зачытваліся і ўрыўкі тэкстаў з апісаннем помнікаў. Звернута ўвага і на публіцыстычны стыль пісьма.

За напісанне праекта ўзялася група больш моцных вучняў класа. Вучні групы выбралі старэйшага, ён жа размеркаваў заданні. Кожны працаваў над сваім заданнем. Пасля зачытваліся варыянты заданняў. Адбылося абмеркаванне напрыканцы ўрока. Былі ўнесены папраўкі, дапаўненні. Далей ішла дапрацоўка праекта. Выхад - сачыненне па адпаведнай тэме "Помнік Шмырову".

Вельмі станоўчыя вынікі ў навучальным працэсе, у павышэнні ўзроўню ведаў мае спалучэнне абароны праекта з выкарыстаннем камп'ютарнай тэхналогіі.

Напрыклад, у 9-ым класе пры вывучэнні тэмы “Жыццёвы і творчы шлях М. Багдановіча”, зыходзячы з патрабаванняў праграмы, распрацавала ўрок - абарону праекта “Незабыўны М. Багдановіч”. Вучні загаддзя былі разбіты на групы, кожная з якіх атрымала сваё заданне. Абарона праекта праходзіла ў камп’ютарным класе з выкарыстаннем мультымедыйнага суправаджэння.

Вывучэнне тэмы такім чынам дазваляе не толькі атрымаць паглыбленыя веды па асобнай тэме, але і фарміруе агульнавучэбныя ўменні вучняў, развівае творчую самастойнасть, выклікае цікавасць да вучэбнай і пазнавальнай дзейнасці.

Праектная дзейнасць грунтуецца на творчасці яе ўдзельнікаў. Дзіцячая фантазія вельмі багатая. Акрамя дакладаў, рэфератаў яны прадстаўляюць для абароны творчыя працы: макеты, гульні, міні-батлейкі, тэатральныя пастаноўкі і г.д. Вучні маюць магчымасць працаваць у групах рознага складу паводле ўзросту, ступені інтэлектуальнага развіцця, узроўню выхаванасці іх членаў. Вышэй названыя прычыны вымагаюць выпрацоўваць уменне падлеткаў хутка і правільна арыентавацца ў новых абставінах, быць здольнымі генерыраваць новыя ідэі, адстойваць права на іх існаванне, самастойна і крытычна мысліць, а таксама ўменне прадбачыць магчымыя цяжкасці і знаходзіць шляхі іх пераадолення. Для гэтага яны павінны валодаць уменнямі і навыкамі пошукава-даследчай дзейнасці.

Рухомасць складу творчых груп дае магчымасць развіваць і ўдасканальваць уменне асобы наладжваць і будаваць зносіны з рознымі людзьмі, з павагай ставіцца да іх, быць уважлівымі і цярплівымі, ветлівымі і стрыманымі, добразычлівымі. Вельмі важна і тое, што выхаванцы набываюць адчуванне неабходнасці лічыцца з думкамі і меркаваннямі іншых людзей, прымаць іх пад увагу, быць кантактнымі і бесканфліктнымі, адчуваць абавязковасць развіцця ўласнага інтэлекту і культурнага ўзроўню.

Спалучэнне індывідуальнай і групавой формаў работы дае магчымасць падлетку паверыць у свае здольнасці і сілы, падвесці яго да ўсведамлення неабходнасці ўласнага руху, росту, пошуку, развіцця. Выхаванец выпрацоўвае ў сябе самастойнасць, мэтанакіраванасць, уменне прымаць рашэнне і несці за яго адказнасць; пазней яму будзе лягчэй павысіць свой прафесійны ўзровень. Перакваліфікавацца, набыць любыя неабходныя веды – менавіта гэта сёння неабходна ў жыцці.

Выхаванне якасцяў асобы вядзе да ўсведамлення патрэбы ў пастаянным удасканаленні, а гэта наймацнейшы доказ таго, што чалавек абавязкова знойдзе сваё месца ў жыцці.

У працэсе распрацоўкі і рэалізацыі праектаў дзеці не адчуваюць псіхалагічнага дыскамфорту, паколькі іх дзейнасць не абмежавана жорсткімі рамкамі строгіх патрабаванняў. Вучні адчуваюць сваю незалежнасць ад настаўніка, яны дакладна ведаюць, што маюць права на свабодны абмен ідэямі, на магчымасць ні з кім не згаджацца, мець уласнае, адметнае меркаванне, права на поўную самарэалізацыю і жаданую творчасць.

Названыя ўжо фактары, а таксама індывідуальны тэмп работы над праектам пазбаўляюць выхаванцаў няўпэўненасці ў сваіх сілах, страху аказацца горшымі за іншых, умацоўваюць іх веру ў сябе, свае здольнасці і магчымасці – вось гуманістычны сэнс гэтага метаду праектавання.

Атмасфера працы над любым праектам дабратворная, насычаная станоўчай эмацыянальнай энергіяй. Заснаваная на прынцыпе супрацоўніцтва, праектная дзейнасць не пакідае месца ніякаму праяўленню і развіццю негатыўных рысаў характару і адмоўных эмоцый.

Усе групы, пары і асобныя ўдзельнікі праекта працуюць над адной і той жа праблемай, але разглядаюць яе ў розных аспектах. Як вядома, вырашэнне любой праблемы патрабуе прыцягнення разнастайных звестак з многіх сфер жыцця, з розных навук, выяўлення міжпрадметных сувязяў – гэта стымулюе і падтрымлівае інтэлектуальны рост вучняў, садзейнічае развіццю іх аналітычных уменняў, выхаванню настойлівасці ў дасягненні мэты, а часам вядзе да ўзнікнення новых глыбокіх інтарэсаў. Цікавым праектам па міжпрадметным сувязям з’яўляецца праект “Крылы ільняныя – ручнікі”.

Вусна прадстаўляючы свой праект, вучні вучацца ясна і лагічна выкладаць свае думкі і выступаць перад вялікай аудыторыяй. Гэта вельмі важнае ва ўсім далейшым жыцці. Для падрыхтоўкі вуснага выступлення для вучняў распрацаваны план прэзентацыі свайго праекта. Праца над праектам дазваляе найбольш праявіцца самастойнасці навучэнцаў – развіваецца іх уменні вучыцца і фарміруецца адказнасць за сваю вучобу. У час падрыхтоўкі праекта вучні карыстаюцца Інтэрнэтам, дадатковай літаратурай, табліцамі, працуюць у бібліятэцы з картатэкай, што вельмі важна для развіцця самастойнай працы. Павялічваецца вучэбная матывацыя, таму што яны бачаць бліжэйшае прымяненне засвоенага на ўроку. Метад праектавання рыхтуе навучэнцаў да жыцця, развівае іх уменне аналізу, сінтэзу, ацэнкі, зносін і супрацоўніцтва.

Праектная дзейнасць у даступнай форме для вучняў можа быць выкарыстана як у адукацыйным працэсе так і ў пазакласнай рабоце.

Ужо дзявяты год у школе працуе гурток “Уводзіны ў журналістыку”, які рэалізуе праект “Школьная газета “Пралеска””.

Школьная газета – моцны сродак выхавання і павышэння цікавасці да вучобы. Яна мадэліруе сабой сітуацыю дарослага жыцця, дазваляе ахапіць дастаткова шырокае кола вучняў, розных па ўзросту, інтарэсах, па сацыяльнаму палажэнню, садзейнічае згуртаванасці дзяцей, удасканаленню міжасабістых адносін праз уменне лічыцца з меркаваннямі, інтарэсамі і жаданнямі іншых вучняў.

Выданне на сучасным узроўні школьнай газеты дазваляе ў комплексе вырашаць шэраг важных задач:

1. Арганізацыя для актыўных і таленавітых дзяцей.

2. Магчымасць рэалізаваць свае здольнасці.

3. Выпуск газеты стымулюе самаадукацыю вучня.

Школьная газета “Пралеска” прызначана для фарміравання ўменняў літаратурнай творчасці і журналісцкай дзейнасці, павышэння цікавасці да вучобы, набыццё тэарэтычных і практычных навыкаў працы за камп’ютарам. Яна дапамагае вучням папоўніць недахоп моўных зносін, дае магчымасць кожнаму самарэалізавацца.