Техникалық бақылау

Конструкциясының алуан түрлілігі

Техникалық белгілері бойынша бөлінеді:

1. тістері түзу және спиральді цилиндрлі – біртәжілі ТД; тістері түзу және спиральді конусты; сонымен бірге ТД сатылы және фланецті типімен де ажыратылады;

2. көптәжілі цилиндрлі ТД;

3. шестернялар – біртәжілі біліктер; цилиндрлі, конусты;

4. шестернялар – көптәжілі цилиндрлі біліктер.

Техникалық шарттар

Центрдегі тесігі 6-квалитет, беттік кедір-бұдырлығы R_z=1,25–0,63, RZ 6,3 бойынша өңделеді; фланецті ТД центрлі тесігі – 6-7 квалитет бойынша, беттің кедір-бұдырлығы өзгермейді. Фланецті ТД шеткі беттерінің тазалығы 6,7 квалитетті құрайды. Шестернаны отырғызатын орны мен шестерня білігі – 6 квалитет бойынша, R_а= 1,25 –0,63; R_z= 10-6,3. Шетін соққылау ТД жұмыс шартына байланысты1мм диаметріне 0,15мкм жоғары. Тістерді өңдеуге қойылатын техникалық шарттар қаралтым үшін МЕСТ 3675-86, конусты берілістер ұшін МЕСТ 1758-86 орындалады.

Материалдар

Күштік ТД – хромды, ХН,ХМ, цементтелуші болаттар. Жәй жүрісті V≤3м/сек берілістер үшін – шойын, болатқұйма, аз көміртекті, қола, антифрикционды.

Дайындама түрлері

Ø50-60мм дейінгі – пруттар. Үлкен өлшемдерде –соқпалар, құймалар және пресстелген дайындамалар.

Соқпалар – ыстық штамптау, балғалармен соғу немесе механикалық соққылау машинасында, көптәжілі ТД арналған дайындамалар. Ұсақ шестерн-білікткрдің дайындамалары салқын отырғызумен орындалады. Дайындамаларды штамптау калибрлеу арқылы орындалады – чеканке, ол келесі кесу процесстерін болдырмайды.штампталған дайындамалар үшін ұсақ түйіршікті құрылымды қамтамасыз ету керек, өйткені алдын ала термоөңдеу (ТӨ) жүргізіледі. Соқпаларды алдын ала ТӨ келесі өңдеу цементтеуге әкеледі, құрылымдық тегіссіздігін тегістеу, ұсақ түйіршікті құрылым алу және кесудің өңделуін жақсартумен аяқталды.

Цементтелінбейтін дайындамалар тұтқырлығын жоғарлату және құрылымын өзгерту мақсатында термиялық жақсартуды қажет етеді. Құйма дайындамалар – жерде қалыпқа құйылған, машинада қалыпқа құйылған және ортадан тепкіш құйма болады. Ауыр дайындамаларды жер бетінің тау жыныстарына құйады. Червякты дөңгелектің қола тәжісіне қалыпқа құйылған шойын немесе болат дайындамалар құйылады, көбнесе тәжілерді бөлек жасайды және дөңгелектің центріне пресстейді.

 

Деу технологиясы және қолданылытын жабдықтар

Типтік процесс

ТД барлық конфигурациясы мен өлшемдері қатынасында өзіндік технологиялық топқа жатпайды және оларға технологиялық белгісі ретінде тісті тәжіні өңдеу қызмет етеді. Тісті кесуде өңделген дайындамалар конфигурациясына байланыстытісті фрезерлеу операциясына, тісті қажауға түседі.

Тістерді кесу операцияларында біліктер-шестернялар центрге орнатылады, ал тесікті шестерниялар – тіреуіште. Кіші модульдегі дайындамалардың өнімділік шарттары бойынша бір операцияда өңделеді, ал үлкен модуль кезінде қаралтым және таза өңдеуге бөледі. Дәлдігі жоғары тісті алдын ала және соңғы рет өңдеуді көп кіргіш ирек фрезамен орындайды. Таза өңдеу бір рет кіретін фрезамен, тісті тегістеумен орындалады. Кіші модуль кезінде міндетті түрде (m≤ 2,5 – 3мм) үңгігішпен жұмыс істейді. ТД диаметрі мен модульінің үлкейуінен тіс үңгудің өнімділігі азаяды. Ішкі тістер мен көп тәжілі шестернялар конструкциясы кесумен қамтамасыз етілмегенде, тек қана тісті үңгіп өңдеу әдісі қолданылады.

Дәлдік дәрежесі 5,6-шы, диаметрі 80-220мм; m= 2,5 –5мм; 18ХГТ маркалы болат күпшекті (ступица) тісті дөңгелекті жасаудың технологиялық маршруты

Жабдықтар	Револьверлі станок немесе патронды жартылай автомат   --//--//--//--   --//--//--//--   --//--//--//--     Револьверлі станок немесе патронды дәлдігі жоғары жартылай автомат
Өңдеу эскизі, базалау, ескертулер	№2 операция эскизін қараңыз
Операция мазмұны	Дайындамаларды жасау (штамптау)   Сыртқы беті мен шетінің, тесіктің (1,5-2 мм әдіппен) бір жағын алдын ала токалық өңдеу   Шеттің базалық А типіндегі, тәжі мен тесіктің сыртын басқа жағынан алдын ала өңдеу     Бақылау     Териялық өңдеулер, нормализация     Бір шетінен тарту арқылы жартылай токарлық өңдеу (№2 операцияға ұқсас)
№

Жабдықтар	--//--//--//--     Вертикальді –тарту станогы     Тазалау станогы   Шеткі дөңгелек тегістеу станогы
Өңдеу эскизі, базалау, ескертулер	Шлицтердің үлкен диаметрі бойынша базалау     Егер №10 операция тегістелмеген болса, онда жону токарлық станокта орындалады
Операция мазмұны	№ 3 операциямен бұл да басқа жағынан ұқсастығы бойынша     Шлицтердің диаметрі бойынша шлицті тесікті құрастырылған тартумен тарту     Шлицті тесікті шетінен тазалау   А базалық шетін және тәжінің сыртқы диаметрінің цилиндрлі бетін алдын ала тегістеу (шетін соғу мүмкіндігі 0,02мм) №3 операция эскизін қараңыз
№

Жабдықтар	Екі дөңгелекті ішкі тегістеу станогы     Тісті фрезерлі жону жартылай автомат   Тіс жөңгелектегіш станок   Тіс тазалағыш станок
Өңдеу эскизі, базалау, ескертулер	Тегістеу тесігі мен шеті бойынша базалау
Операция мазмұны	Шлиц тесігінің кіші диаметрі және күпшек шеткі бетін алдын ала тегістеу   14 дәлдік квалитеті бойынша тісті тізбектей тегістеудегі тісті кесу     Тісті дөңгелектеу   Тістерді тазалау
№
Жабдықтар	Жуу машинасы ------- -------   Вертикальді үйкелеу станогы Шеткі дөңгелек тегістеу станогы   Екі дөңгелекті ішкі тегістеу станогы     Тісті тегістеу   -------     Термиялық цех
Өңдеу эскизі, базалау, ескертулер	------ ------ ------   Шеткі және цилиндрлік беттер бойынша базалау №18-20 операциялары тек 5-дәлдік дәрежесі үшін орындалады. 6-дәлдік дәрежесі операцияданкейін №17 артынша №21 және ары қарай операциялар орындалады.өңдеу мен базалау №10 операцияныңкіндей     Центрлік түзету дәлдігі кіші диаметрі бойынша базаланады     ------     ------
Операция мазмұны	Жуу Бақылау Термиялық өңдеу – цементтеу, шаншу. Жіберілуі төмен Шлицтерді бүйірі жағынан шойын шлицті үйкегішпен және пастамен үйкелеу А базалық шетін және тәжінің сыртқы диаметрінің цилиндрлі бетін алдын ала екінші рет тегістеу (шетін соғу мүмкіндігі 0,01мм)     6 дәлдік квалитеті бойынша тесікті және күпшек шетін екінші рет алдын ала тегістеу (төрт жұдырықшалы патронда орнатылған тісті дөңгелек дайындамасын, базалық шетке тақап тұрып,сыртқы диаметрі бойынша салыстыру)   Центрлі түзетудегі тістерді алдын ала тегістеу, соғу 5мкм жоғары емес, өңдеудің 6- дәлдік дәрежесі бойынша, өңделген беттің кедір-бұдырлық параметрі Rа= 1,25 –0,63мкм   Бақылау   Жасанды тозу – тұрақтандырушы жіберулер
№
Жабдықтар	Жоғары ділдікті дөңгелек тегістегіш станок немесе шеткі дөңгелек тегістеу станогы   В сыныпты ішкі тегістеу станогы     Дөңгелету әдісімен өңдеу станогы   ---------     ---------
Өңдеу эскизі, базалау, ескертулер	Шлицтердің кіші диаметрі бойынша базалау (№10 операцияның эскиззіне қараңыз) № 11 операциясында     №11 операцияға арналған базалау мен өңдеудегідей     База – шлицті тесік – шлицтің кіші диаметрі бойынша   -------     --------
Операция мазмұны	5- дәлдік дәрежесінің ТД үшін №24 және №25 операциялар термоконстантты бөлімде орындалады, 6-дәлдік дәрежесінің тісті дөңгелектері үшін бірден № 26 операция орындалады     А базалық шетін және тәжінің сыртқы диаметрінің цилиндрлі бетін алдын ала соңғы рет тегістеу (шетін соғу мүмкіндігі 0,003 – 0,005мм), өңделген беттің кедір-бұдырлық параметрі Rа= 1,25 –0,63мкм     6 дәлдік квалитеті бойынша тесікті дөңгелектің тесігін және шетін соңғы рет тегістеу, төрт жұдырықшалы патронда орнатылған тісті дөңгелек дайындамасын, сыртқы диаметрі бойынша салыстыру, Rа= 0,63 – 0,32 мкм, тегістеуге 0,002мм/айн. беріліс беріледі.   Тістерді таза тегістеу     Жуу     Тісті дөңгелекті бақылау (ең соңғы)
№

Дәлдік дәрежесі 7-ші, диаметрі 80-220мм; m= 2,5 –5мм; 18ХГТ маркалы болат күпшекті (ступица) тісті дөңгелекті жасаудың технологиялық маршруты

Жабдықтар	-//--//--//--     -//--//--//--     Револьверлі станок немесе патронды дәлдігі жоғары жартылай автомат   --//--//--//--     Вертикальді –тарту станогы
Өңдеу эскизі, базалау, ескертулер	База – шеті мен тесігі
Операция мазмұны	Дайындамаларды жасау (штамптау)     Термиялық өңдеу – нормализация, дәлдік шегі     Шеті мен тесігінің сыртқы диаметрі бойынша бір шетінен таза және жартылай таза токарлық алдын ала өңдеу     Өлшемдері дәлдіктің 7-квалитеті бойынша шеті мен сыртқы диаметрі таз өңдеудегі әдіппен, басқа жағынан токарлы өңдеу   Құрастырылған тартқышпен шлицті тесікті тарту
№

Жабдықтар	Тазалау станогы ЧПУ токарлы станогы   Тіс фрезерлі станок   Тіс фрезерлі станок Тісті дөңгелеткіш станок   Шевингтеу станогы   Дөңгелек шеткі тегістеу станогы     Жуу машинасы   -------
Өңдеу эскизі, базалау, ескертулер	--------- Шлицтердің кіші диаметрі бойынша базалау тесігі бойынша түзету қондырғысы   Қондырғы – базалық шет пен тесік (түзетуде) ---------- Шлицті тесік – шлицтің кіші диаметрі бойынша Шлицті тесік – шлицтің кіші диаметрі бойынша (№11, 12 операциялық) ----------
Операция мазмұны	Шлицті тесікті шетінен тазалау А базалық шетін және тәжінің сыртқы диаметрінің цилиндрлі бетін токарлық таза өңдеу; екінші шеті Б (шетін соғу мүмкіндігі 0,02 – 0,03 мм) Тістерді қаралтым кесу   Тістерді таза кесу Тісті дөңгелектеу   Тіреуіште тістерді шевингтеу   №11 операциядағыдай В шеті базалық қарсы шеті мен сыртқы диаметрі бойынша тегістеу   Жуу   Бақылау
№

Жабдықтар	----------     Екі дөңгелекті ішкі тегістеу станогы     Жазық тегістегіш станок   Тісті тегістеу станоктары   Тісті хонингтеу станогы
Өңдеу эскизі, базалау, ескертулер	----------     База –№11, 12 орепацияларда тістерді шевингтеу кезінде қоланылатын, бір тіреуіште тегістелген, тісті тәжінің сыртқы диаметрі   Дайындаманың шеті бойынша базалау   Кіші диаметрі бойынша тіреуіште базалау     Кіші диаметрі бойынша дөңгелек тегіс тіреуіште базалау
Операция мазмұны	Термиялық өңдеу – цементтеу, шаншу, дәлдік шегі   А базалық шет пен шлицтің кіші диаметрі бойынша тесікті тегістеу     Күпшектің шетін тегістеу   Шлицтің кіші диаметрі бойынша базалаумен тіреуіште бір рет тісті тегістеу   Термиялық өңдеуден кейін тісті тегістеп өңдеудің орнына тісті хонигтеу ауыстыруы мүмкін
№

 

Түзу тісті конусты дөңгелек тістерді қаралтым фрезерлеу көп орынды, көп аспапты дәлденген арнайы станокта немесе қарапайым горизонталь фрезерлі станокта дисклі фрезермен бөлі әдісімен жүргізіледі.

Түзу тісті цидиндрлі ТД тістерін таза фрезерлеу дөңгелету әдісімен орындалады. Тістерді кескіш аспаптармен өңдеу еңбек сыйымдылығы жоғары және қымбат операция болып табылады. Тістерді өңдеудің еңбек сыйымдылығы жалпы ТД жасаудың еңбек сыйымдылығының 60% жетеді. Дайындаманың 9-15% жаңқаға кетеді. Сондықтан тістерді ыстық пластикалық деформациялану жағдайында алу әдісін қолданады. Мұндай ТД өзіндік құны 20% азаяды, ал тозуға шыдамдылығы 50-70% өседі.

 

Техникалық бақылау

Техникалық бақылау – киниматикалық дәлдік; серпімді элементке айналу беру; тістердің бүйірлік беттерін берілген жату бетімен қамтамасыз ету; бүйірі мен жұмыссыз жазықтықтың арасындағы саңлаудың тұрақтылығы.

ТД өндірісінде соңғы техникалық бақылау жасалынған дөңгелекті тікелей тексерумен немесе өндіріс жабдықтарын профилактикалық тексеру арқылы іске асырылады.

 

Ұсынылатын әдебиеттер:

1нег.: 315 - 320 бет.;

3нег.: 331 - 416 бет.;

Бақылау сұрақтары:

1. Қандай тісті дөңгелектерді технологиялық белгілерімен ажырытыды.

2. ТД қандай техникалық шарттар қойылады.

3. ТД жасау үшін қандай материалдар қолданылады.

4. ТД жасау ұшін қандай дайындамалардың түрлері қолданылыды.

5. ТД жасауда қолданылатын жабдықтар.