Кіріспе
Өндірістегі техникалық прогрестердің дамуы алуан түрлі технологиялық процестердің, механизімдердің және олардың қолдану мақсаты мен жұмыс істеу принципіне, өндірістік процестерді режимдерді тұрақтандыру, техникалық цикілдарды қысқарту, өңдеу дәлдігін арттыруына тікелей байланыста болады. Білгілі болғандай бұл жағдайларда электроэнергияный пайдалы жақтары, және өзіні спецификалық құрамы үлкен жұмыс күшін және жаңа технилогияларды құрастыруға сәйке келеді. Электроэгнергияны көп тұтынатын маңызды бөліктеріндің бірі ол электір жетегі болып есептеледі. Электр жетегі дегеніміз ол электрмашиналарының жұмыс органдыры мен басқару органдарын іске қосатын электромеханикалық құрылғы болып табылады. Басым көпшілігі технологиялық процестерді қазіргі заманғы өнеркәсіптік және ауыл шаруашылығы өндірісінде механикалық энергия алу үшін электрмеханикалық түрлендіру көп қолданылады.
Осы процесте қолданылатын жеке механизмдер мен машинаның жұмыс жасау жағдайы, электромеханикалық құрылғылар жүйесі және оны басқару ерекшеліктерін ескере отырып, түбегейлі шешімдерді қабылдау шартына кемшіліксіз электржетегін құру үшін негізделеді. Бұл, әр түрлі халық шаруашылығына керек-жарақтары және технологиялық процестердің молшылығымен олардың өзара байланысымен түсіндіріледі. Сонымен қатар технологиялық процеске жұмыс машиналары қатыса алады. Мүлде өзгеше технологиялық процестерде бір машина сол уақытта жұмыс істей алады. Технологиялық процестердің, машиналардың, механизмдердің көптігінен электржетек міндетін зерттеу ерекшеліктерін және электржетегінің нақты механикалық түбегейлі шешімдерін қабылдау мүмкін емес. Талдау және синтез негізіне жүйелердің электромеханикалық құрылғылардың алынуға тиіс принциптері: бір қатар белгілері бойынша механизмнің жіктелуіне сүйіне отырып, олардың бір бөлігі механизм сипаттамасына, басқасы электржетек талаптарына тікелей қатысты.
Берілген мәліметтер
Тәуелсіз қоздырылтын тұрақты тоқ қозғалтқышындағы кранның көтерілу механизімі келтірілген /ТҚ ТТҚ/. Техникалық деректері №1 таблицада көрсетліген, ал механизімнің кинематикалық сұлбасы 1-ші суретте.
Таблица.
| № | Аталуы | Белгіленуі | Өлшем бірлігі | Нұсқа №4 |
| Қозғалтқыш үшін: | ||||
| Қозғалтқыштың типі | Д12 | |||
| Қозғалтқыштың номиналды қуаты | Рн | кВт | 2,5 | |
| Қозғалтқыштың номинал кернеуі | Uн | В | 220 | |
| Қозғалтқыштың номинал айналу жылдамдығы | n | об/мин | 1180 | |
| Якорь тізбегіндегі қозғалтқышытың тоғы | I н. | А | 14.6 | |
| Якорь тізбегінің кедергісі | RЯ | Ом | 1.13 | |
| Якорь тізбегінің қосымша кедергісі | RД | Ом | 0,5 | |
| Қоздыру орамасының кедергісі | RВ | Ом | 270 | |
| Қозғалтқыштың максималды айналу жылдамдығы | nмах | об/мин | 3600 | |
| Қоздыру орамасының номиналды қоздыру тоғы | Iовн | A | 0.7 | |
| Якордің активті өткізгіштер саны | N | 990 | ||
| Қоздыру орамасындағы шықпалық полюстер саны | wв | 1800 | ||
| Параллельді якорь шықпасының саны | 2a | 1 | ||
| Бір полюсті магнит ағыны | Ф | мВб | 4.76 | |
| Якорьдің инерция моменті | Jдв=J1 | кг×м2 | 0,05 | |
| Жұп полюсті қозғалтқыш саны | 2р | 4 | ||
| ПВ | % | 100 | ||
| Механизімдер үшін: | ||||
| Барабан диометірі | Dб | м | 0,15 | |
| Жүк массасы | mr | кг | 200 | |
| Түзеткіш беру еселігі | ip | 9.3 | ||
| ПӘК механизімі | ηмех | 0,9 | ||
| Инерция моментінің механизімі | Jб=J7 | кг м2 | 1.68 | |
| Көтерілу биіктігі | Н | м | 10 |
1 Сурет – Электр жетегіндегі көпірлік кранның кинематикалық сұлбасы.
Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқышының табиғи және жасанды мінездемелерін есептеу және тұрғызу
Электр қозғалтқышы үшін тәуелсіз қоздырылатын тұрақты тоқ қозғалтқышын есептеу және де тұрғызу:
1. Табиғи механикалық 
және электромеханикалық сипаттамасы 
.
2. Жасанды механикалық сипаттамалары:
• Якорь тізбегіндегі қосымша кедергісін 
алыптастағанда, якорь кернеуі кезіндегі 
, 
, номиналды магнит ағыны;
•Якорь тізбегінің кедергісі кезіндегі 
, 
, номиналды кернеу және номиналды магнит ағыны;
•Магнит ағыны кезінде 
, 
, номиналды кернеуді және якорь тізбегіндегі қосымша кедергісін алыптастағанда;
3. Сопротвления Аналитикалық әдіспен іске қосылу кедергісін анықтау.
4. Динамикалық тежелу үшін резистордың кедергісін анықтау 
Қозғалтқыштың механикалық сипаттамасын құрылысын бастау үшін табиғи механикалық сипаттамаларын есептеп және құру,нүкте арқылы өтетін түзу сызық болып табылады: координаттары М0, ω0, (идеалды бос режимде) және Мн, ωн (номиналды режим).
Статикалық және динамикалық сипаттамаларын зерттеу, тәуелсіз қоздырылатын тұрақты тоқтын бірмассалы электромеханикалық жүйесі.
Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты тоқ қозғалтқышы сұлба бойынша қосылған, суретте көрсетілген. 1.1
Рисунок 1.1- Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты тоқ қозғалтқыш,
номиналды айналу жиілік мәні бойынша:
Бірегей электромагнитті коэффицентті табу:
Номиналды электромагнитті момент:
Қозғалтқыш валынын номиналды моменті:
Момент шығыны:
Кедергінін толық моменті:
Кедергі моментіне сәйкес келетін якорь тоғы Мс:
Қозғалтқыштын айналу жиілігі тоқ Ic кезінде:
Бос жүріс кезіндегі бұрыштық жылдамдық:
=125,6с-1
Сурет 1.2- табиғи механикалық график
Жасанды механикалық мінездемелері
1) якорь кедергісі 
, 
, номиналды кернеу және номиналды магнит ағыны кезінде;
Жасанды түрдегі сипаттама нүктесінің координаттары
;
Сурет 1.3 Якорь кедергісі ,
кезінде жасанды түрдегі меxаникалық сипаттамасы
2) Якорь кернеуі 
, 
, номиналды магнит ағыны және якорь тізбегінде қосымша кедергісіз. Кернеу кезінде идеалды бос жүрістің бұрыштық жылдамдығы:
Сурет 1.4 якорьдағы кернеу 
, ,
кезіндегі жасанды меxаникалық сипаттамасы.
2) Магнит ағыны 
, 
,, номиналды кернеу және якорьдағы қосымша кедергі болмаған кезінде.
Бұрыштық жылдамдық:
102
Сурет 1.5 Магнит ағыны , кезіндегі жасанды меxаникалық сипаттамасы
