Төп һәм өҫтәлмә әҙәбиәт исемлеге.

• “Башҡортостан уҡытыусыһы” журналы

• “Башҡортостан” гәзите

• “Аманат”, “Аҡбуҙат” журналдары

• С. Галин “Тел асҡысы халыҡта”, 1999

• Башҡорт халыҡ ижады, алтынсы том

• Башҡорт халыҡ йырҙары

• УсмановаМ.Ғ.Башҡорт теле

• Ғәбитова З.М. Телмәр үҫтереү дәрестәре. – Өфө: Китап, 2009.

• Башҡортса – русса мәҡәлдәр һәм әйтемдәр һүҙлеге. – Өфө: Китап, 1994.

• Әүбәкирова З.Ф., Әүбәкирова Х.E., Дилмөхәмәтов М.И. Мин башҡортса уҡыйым – Өфө: Китап, 2007.

• Башҡорт теле таблицаларҙа, схемаларҙа hәм ҡағиҙәләрҙә. Әүбәкирова З.Ф.– Өфө, 2006.

• Тел төҙәткестәр, тиҙәйткестәр, һанамыштар. Төҙөүселәр: Иҫәнғолова Ә.Ф., Дәүләтҡолова Г.Ш. – Өфө: Эшлекле династия, 2008.

• Ял минуттары өсөн күнегеүҙәр. Методик ҡулланма. Төҙөүселәр: Иҫәнғолова Ә.Ф., Дәүләтҡолова Г.Ш.–Өфө:Эшлекле династия, 2008.

•

Ҡулланыласаҡ сайттар:

• Машинный фонд башкирского языка;

• www.yeshlek.ru;

• sarmanai.narod.ru;

• asultash.info;

• suraman.narod.ru;

• skazka.110mb.com;

• husainov.com;

• www.akmulla.ru;

• www.bashskazki.ru;

• www.bashklip.ru;

• www.bashkort.com;

• www. yeshlek.ru/kitap/;

• информационно-образовательный портал.

• живой журнал;

• «Остаз. ру»;

• «Башҡортостан уҡытыусыһы» » журналы сайты, «Ағиҙел» журналы сайты.

7. Программаға өҫтәмә

 

№	Лексик тема. Грамматик тема	Уҡыусы өйрәнергә тейеш	Уҡыусы белергә тейеш	Үткәреү ваҡыты
				план	фактик
•	Инеш дәрес. Теле барҙың – иле бар. Фонетика буйынса үтелгәндәрҙе ҡабатлау	Фонетика фәненең нигеҙен, анализ яһай алырға	Ҡобайыр,фольклорҡарһүҙ һүҙҙәренең мәғәнәһен, тел тураһында ирекле һөйләшә алырға
•	Әкиәттәр тураһында.Етем төлкө әкиәте.Һүҙъяһалыш тураһында үтелгәндәрҙе ҡабатлау.	Әкиәтте ролләп уҡырға өйрәнергә, аллегория төшөнсәһенең мәғәнәһен төшөнөргә	Тормош-көнкүреш,батман һүҙҙәренең мәғәнәһен, йөкмәткеһе буйынса?-ға яуап бирә
	Морфология буйынса үтелгәнде ҡабатлау.Әбйәлил әкиәте	Һүҙ төркөмдәрен айыра белергә,исемдәргә морфологик анализ яһай белергә	Һалабаш,күл эйәһе,таллыҡ һүҙҙәренең мәғәнәһен.
	Ижади диктант. Әбйәлил
	Риүәйәттәр һәм легендалар. Уларҙың тематик бүленеше.Ҡылым тураһында белешмә	Ҡылымдарҙы һүҙ төркөмө буйынса айыра белергә	Сүмес,йәмғеһе,сапсаҡ,ҡулбаш һүҙҙәренең мәғәнәһен
	Ырым-ышаныу риүәйәттәре. Сыңрау торна риүәйәте.Үҙ аллы һәм ярҙамсы ҡылымдар	Сыңрау торна риүәйәтенең йөкмәткеһен өйрәнергә, үҙ аллы һәм ярҙамсы ҡылымдарҙы айыра белергә	Аяуһыҙ,ғәскәр һүҙҙәренең мәғәнәһен
	Бошман - ҡыпсаҡ риүәйәте. Ҡылымдарҙың затлы, затһыҙ, барлыҡ-юҡлыҡ формалары	Ҡылымдарҙың затлы, затһыҙ, барлыҡ-юҡлыҡ формаларын айыра белергә,уларҙы телмәрҙә ҡуллана белергә	Теҙ сүкмәй, хыянатсы, йыйын майҙаны һүҙҙәренең мәғәнәһен
	Тормош-көнкүреш риүәйәттәре. Ғилмияза риүәйәте	Ҡуштан,күҙҙән юғалыу, эҙенә төшөү	Ҡуштан,күҙҙән юғалыу, эҙенә төшөү һүҙҙәренең мәғәнәһен
	Ҡылым һөйкәлеше. Хәбәр һөйкәлеше. Хәбәр һөйкәлеше ҡылымдарының хәҙерге заманы	Хәбәр һөйкәлеше хәҙерге заман ҡылымдарын яҙма һәм һөйләү телмәрендә ҡуллана алырға	Хәүеф-хәтәр, тәнҡитләү һүҙҙәренең мәғәнәһен,ҡылым һөйкәлештәрен
	Т.Ү. Кластан тыш уҡыу. Ҡылымдарҙың затлы формаларының үҙенсәлектәре	Ҡылымдарҙың затлы формаларын айыра белергә	Ҡылымдарҙың затлы формаларын ҡуллана белергә
	Т.Ү. Изложение
	Йырҙар тураһында төшөнсә.Тыуған ил һәм халыҡ берҙәмлеге тураһында йырҙар	Уҡылған йырҙарҙың идея-тематик йөкмәткеһен билдәләй белергә	Ҡая,төйәк,ҡорбан булыу,ҡушаҡлап сабыу һүҙҙәренең мәғәнәһен
	Ҡасҡындар тураһындағы йырҙар. Контон башлыҡтары тураһында йырҙар	Йырҙарҙың риүәйәттәрен, мәғәнәһен аңларға	Зар илау, уҡа ғына һүҙҙәренең мәғәнәһен
	Ҡатын - ҡыҙ яҙмышы тураһында йырҙар. Хәбәр һөйкәлеше ҡылымдарының үткән заманы	Хәбәр һөйкәлеше үткән заман ҡылымдарын практикала ҡуллана белергә	Шаһитлы, шаһитһыҙ һүҙҙәренең мәғәнәһен
	Таҡмаҡтар тураһындатөшөнсә	Таҡмаҡтарҙың халыҡ ижадындағы тотҡан урынын асыҡларға	Бейеү,уйын таҡмаҡтары һүҙҙәренең мәғәнәһен
	Киләсәк заман хәбәр һөйкәлеше ҡылымдары	Киләсәк заман хәбәр һөйкәлеше ҡылымдарын практикала ҡуллана белергә	Ҡылымдарҙың заман категорияһын үҙләштерергә
	Алтын көҙ. М.Тажи. Алтын көҙ.Метафора тураһында төшөнсә	Метафора төшөнсәһен аңларға	Шиғырҙы тасуири уҡый белергә
	Контроль диктант
	Уҡыу-белем шишмәһе. Р.Байбулатов.Күңел күҙҙәре	Әҫәр йөкмәткеһен үҙләштерергә	Меҫкен, һыу кеүек эскән, күңел төшөнкөлөгө һүҙҙәренең мәғәнәһен
	Н.Мусин.Тайғаҡ баҫма.	Хикәйәнең образдарын баһаларға, әхлаҡи яҡтан анализларға	Әрбәк-һәрбәк, бәкәлгә һуғыу, аҙапланып һүҙҙәренең мәғәнәһен
	Т.Ү Инша. Ысын дуҫлыҡ
	Дуҫлыҡта-берҙәмлек. Б.Бикбай. Рус теле. Шарт һөйкәлеше ҡылымдары	Шиғырҙы тасури уҡырға өйрәнергә	Юшатыр, кәләш,шөкөр һүҙҙәренең мәғәнәһен,яттан белергә
	Ш.Бикҡол.Дуҫлыҡ.М.Кәрим. Миләш	Шиғырҙарҙы анализлай белергә	Теҙ сүкмә,изге хис,атҡара, мохтаж һүҙҙәренең мәғәнәһен
	Р.Бикбаев.Һарыбай	Тасуири уҡырға,әҫәрҙе анализларға	Гәпләште,аласыҡ, тырыз, хәтһеҙ ара һүҙҙәренең мәғәнәһен
	Т.Ү.Изложение	Ижади фекер йөрөтөргә
	Хеҙмәте юҡтың – хөрмәте юҡ.М.Ғафури. Гөлдәр баҡсаһында. Исем ҡылым. Исем ҡылымдарҙың яһалышы	Тасуири уҡырға өйрәнергә,телмәр күнекмәләрен шымартырға	Йән шатлана, күҙҙәр ҡамаша,ҡара эсле, тар күңелле, хаҡһыҙ, саң һүҙҙәренең мәғәнәһен
	Ж.Кейекбаев. Оморҙаҡ бабай. Ҡылым төркөмсәләре	Аңлы уҡырға,уҡығанды анализларға	Күрән, ғәрлек һүҙҙәренең мәғәнәһен,йөкмәткеһен үҙләштерергә
	Үтелгәндәрҙе ҡабатлау. Ж.Кейекбаев. Туғандар һәм таныштар	Әҫәрҙе анализларға	Әхирәт, аршын, һөбә, ҡолға, камзул,тай- тулаҡ һүҙҙәренең мәғәнәһен
	Контроль диктант.
	Башҡортостан-ғәзиз ерем.Сифат ҡылым.Үткән заман сифат ҡылым	Сифат ҡылымдарҙы танып белергә	Үткән заман сифат ҡылымдарҙы практикала ҡуллана белергә
	Хәҙерге заман сифат ҡылым.	Шиғырҙы анализлай белергә,тасуири уҡырға	Ерһенеү,илһенеү, йән тетрәткес һүҙҙәренең мәғәнәһен
	М.Кәрим.Ҡайын япрағы тураһында. Киләсәк заман сифат ҡылым	Киләсәк заман сифат ҡылымдарын телмәрҙә дөрөҫ ҡуллана белергә	Киләсәк заман сифат ҡылымдарын практикала ҡуллана белергә
	Ижади эш.Һорауҙарға яуаптар.	Ижади фекерләргә өйрәнергә	Көйҙөрмәк, өммәт, ҡаһарман һүҙҙәренең мәғәнәһен,шиғырҙы яттан һөйләргә
	Ап-аҡ ҡарҙар яуа.К.Кинйәбулатова Һаумы аҡ ҡыш	Шиғырҙарҙы тасуири уҡырға.Автор тураһында мәғлүмәтле булырға	Сынығыу, ҡырыҫ һүҙҙәренең мәғәнәһен
	Хәл ҡылым.Уның яһалышы.	Хәл ҡылымдарҙы яһарға өйрәнергә	Хәл ҡылымдарҙы практикала ҡуллана белергә
	Хәл ҡылымдың төрҙәре.	Хәл ҡылымдың төрҙәрен айырырға өйрәнергә	Ат йөҙҙөрөү, яҫма һүҙҙәренең мәғәнәһен
	Ә.Әһлиуллин. Биҙәкле сана.	Әҫәр йөкмәткеһен анализлай белергә	Бишмәт,тула ойоҡ, мыҫҡал һүҙҙәренең мәғәнәһен
	Әҫәрҙә дуҫлыҡ, татыулыҡ мотивы.	Образдарға ҡылыҡһырлама бирергә	Көйәнтә, йыла, сана үрсәһе, сабата,сәкмән, киндер, ситән
	Ил намыҫы – ир күңелендә.Р.Шәкүр.Һаҡта тора илдең улдары	Тема буйынса фекер алышырға	Ҡыйғыр, имен-аман һүҙҙәренең мәғәнәһен
	Ф.Аҡбулатова. Атай икмәге.	Йөкмәткеһен үҙләштерергә	Ҡаҙ тәпәйе,туҫтаҡ һүҙҙәренең мәғәнәһен
	Әҫәрҙә Ватан һуғышы темаһы	Уҡылғанды аңлай белергә	гонаһ һүҙенең мәғәнәһен
	Әҫәрҙең идея-тематик йөкмәткеһе. Рәүеш.	Әҫәрҙең идея- тематик йөкмәткеһен үҙләштерергә	Йөкмәткеһен һөйләй белергә
	Һайланма диктант	Ижади фекерләргә
	Ғәзиздәрҙән-ғәзиз әсәләр. Г.Юнысова. Әсәйҙәр байрамы.	Автор тураһында белешмә табырға, үҙ-аллы эшләргә өйрәнергә	Нәфис,ҡәҙер һүҙҙәренең мәғәнәһен, уҡылғанды аңлата белергә
	Контроль диктант
	Хаталар өҫтөндә эш.Ф.Иҫәнғолов. Бер йомғаҡ май.	Әҫәр йөкмәткеһен үҙләштерә белергә	Билсән, төпрә, тасҡау һүҙҙәренең мәғәнәһен, образдарға характеристика бирергә
	Теркәүестәр. Ә.Бикчәнтәев. Яраланған бүре күҙҙәре.	Әҫәрҙең идея- тематик йөкмәткеһен үҙләштерергә	Бисара,ҡуйын дәфтәре, аймылыш,үҙәгем өҙөлөп китте һүҙҙәренең мәғәнәһен
	Эх,күңелле яҙ килә!Р.Ниғмәти.Яҙ килде.	Автор тураһында өҫтәлмә белешмә табырға өйрәнергә,үҙ фекереңдеәйтергә өйрәнергә	Тәрән һулыш, киң күкрәк, шөңгөр һүҙҙәренең мәғәнәһен
	Т.Ү. Инша. Шаулап-гөрләп яҙ килә. Бәйләүестәр	Ижади фекерләргә өйрәнергә
	Һ.Дәүләтшина. Айбикә.	Уҡылғанды планлаштырырға өйрәнергә	Иҫәңгерәтә, ойотто, эркет һүҙҙәренең мәғәнәһен
	“Айбикә” әҫәрендә ҡатын- ҡыҙҙың рухи үҫеше.	Әҫәрҙең идея-тематик йөкмәткеһен үҙләштереү	Образдарға характеристика бирә белергә
	Бәйләүестәрҙең бүленеше	Бәйләүестәрҙе төркөмдәргә бүлергә өйрәнергә	Бәйләүестәрҙе яҙма телмәрҙә ҡуллана белергә
	Тел-тере шишмә. Ҡ.Аралбай. Башҡорт теле.	Туған тел тураһында фекер йөрөтөргә	Телгә йоҡмаҫ, төйнәлгән тел, нарыҡланыу һүҙҙәренең мәғәнәһен
	М.Кәрим.Оҙон-Оҙаҡ бала саҡ.	Әҫәр йөкмәткеһе буйынса план төҙөргә	Йөкмәткеһен һөйләй белергә Ғәмәл,донъя тотҡаһы һүҙҙәренең мәғәнәһен
	Әҫәрҙең идея- тематик йөкмәткеһе. Киҫәксәләр, уларҙың бүленеше.	Йөкмәткеһе буйынса?-ға яуап бирергә өйрәнергә	Мәзин, аҙан,һыҡмыр һүҙҙәренең мәғәнәһен
	Т.Ү.Изложение	Ижади фекерләргә
	Йәмле йәй. М.Ғафури. Болон. Мөнәсәбәт һүҙҙәр.	Автор тураһында үҙ-аллы белем алырға өйрәнергә	Мөнәсәбәт һүҙҙәрҙе практикала ҡуллана белергә
	Х.Назар.Йәйге йәшен.Ымлыҡтар	Ымлыҡтарҙы яҙма телмәрҙә ҡулланырға өйрәнергә	Иҙрәп, ыуыҙ, семәрләй, салыш-солош һүҙҙәренең мәғәнәһен
	Аңлатмалы диктант	Ымлыҡтарҙы дөрөҫ яҙырға өйрәнергә	Ымлыҡтарҙың яҙылышын белергә
	Н.Игеҙйәнова.Өйөрөлмәк.	Төп образдарға характеристика бирергә	Тол, хозурлыҡ, ыжғыр һүҙҙәренең мәғәнәһен
	Әҫәрҙең идея-тематик йөкмәткеһе	Әҫәрҙең идея-тематик йөкмәткеһе билдәләргә өйрәнергә	Ғауға,ҡобараһы осто һүҙҙәренең мәғәнәһен
	Әҫәрҙең образдар системаһы	Әҫәрҙең образдар системаһын асыҡларға өйрәнергә	Йөкмәткеһен һөйләй белергә
	Әҙәбиәттән бөтә үтелгәндәрҙе ҡабатлау	Тест һорауҙары буйынса яуап бирергә	Әҙәбиәттән үтелгәндәрҙе белергә
	Тел буйынса үтелгәндәрҙе ҡабатлау	Морфологик анализ эшләй белергә	Һүҙ төркөмдәрен айыра белергә
	Тест һорауҙары буйынса йыллыҡ контроль эш	Үҙ-аллы эшләргә
	Хаталар өҫтөндә эш.	Хаталарҙы анализлай белергә	Һөйләмдәрҙе анализларға
	Бәйләнешле телмәр үҫтереү.Ә.Сәитов. Бесәндән ҡайтыу.	Үҙ фекереңде әйтә белергә	Һүрәтләмә төҙөп яҙа белергә
	Йомғаҡлау дәресе	Үтелгәнде йомғаҡлай белергә