Экология ұғымының мазмұны

Курстың қысқаша мазмұны

Курста жалпы экологиялық және классикалық экологияның негізгі ұғымдары мен заңдары, қоршаған ортаның экологиялық мүмкіндіктері мен экологиялық заңдылықтары туралы мағлұматтары қортындыланып, жүйелі түрде берілген.

Сонымен бірге қоршаған ортаның бүкіл әлемдік проблемалары мен оларды шешу жолдары, табиғатты қорғау мен табиғи байлықтарды қолданудың экологиялық, отандық экономикалық және құқықтық іс-әрекеттер принциптері мен экологиялық жауапкершілік туралы түсініктемелері берілген.

 

 

 

Тақырыптык жоспар

 

№	Тақырыптың аты	лекция	семинар	Осөж	Сөж
	Экология пәнінің міндеттері мен мақсаттары. Экологиялық маселелері.
	Тіршілік орта.
	Экологиялық факторлар.
	Орта факторлардың негізгі занылықтары.
	Популяция туралы үғым.
	Популяциянын курылысы.
	Экологиялық жүйе үғымы.
	Экологиялық жүйесінің гомеостазы.
	Экологиялық жүйесіндегі энергия.
	Агроэкожүйелер.
	Биосфера туралы ілімі.
	Биосферадағы айналымы.
	Табиғат қорғаү.Қорықтар.
	Жанүарлары мен өсімдітердің азаюі.
	Адам экологиясы.
	Барлығы

 

 

Дәріс сабақтары

 

№	Тақырыптың аты	сағат	әдебиет	апта
	Экология пәнінің міндеттері мен мақсаттары. Экологиялық маселелері.Экология ғылымының қалыптасуы және ілімнің тарихы. Экология пәніне әсер тигізген ғалымдардың еңбектері. Экология пәнінің басқа пәндермен байланыстары. Экология пәнінің мәселелері халықаралық биологиялық бағдарлама. Аут және синэкология. Экологияның әдістері, мақсаты мен міндеттері. Қазіргі экономикалық және саяси мәселелерді шешудегі экологияның орны. Экологияның зерттеу әдістері. Жүйелілік,табиғатты нақты бақылау, эксперимент, модельдеу. Мониторинг және биоиндикация. Математикалық және ғаламдық модельдеу.		Н-1,2,4,6 Қ-3,8,15,18,20.
	Тіршілік орта.Жер үсті – ауа тіршілік орта. Жануарлардың жарыққа экологиялық бейімділіктері. Өсімдіктердің және жануарлардың температураға бейімділігі. Тірі организмдердің жер үсті ауа ортаның су балансқа бейімділіктері. Ауаның түрі организмдерге әсері және маңызы. Топырақ. Ағзалардың тіршілігінде жер үсті ауа ортаның ауа райы және климаттың ерекшеліктері. Тірі организмдердің орта жағдайларына бейімділіктердің негізгі жолдары. Су тіршілік орта.		Н-23,4,5, қ-1,5,8,16,17,21
	Экологиялық факторлар. Орта факторлардың тірі организмдерге әсер етуі, Организмдердің экологиялық жіктелуінің маңызы мен ерекшіліктері. Ағзалардың көп түрлігі. Организмдердің тіршілік түрлері. Жануарлардың тіршілік түрлеріАбиотикалык биотикалық факторлары. Антропогендік факторлары. Аутэкология - ағзалардың тіршілік ортасымен өзара қарым- қатынасын зерттейтін ғылым. Ағза - ол кез келген тірі зат. Тірі жүйелердің ұйымдасу деңгейі- молекулалық (гендік), жасушалық, ағзалық, популяциялық, экожүйелік, биосфералық.		Н-2,3,5,6,қ-6,9,11,16,22.
	Орта факторлардың негізгі занылықтары.Оптимум заңы. Толеранттық принципі. Оңтайлы белдем. Пессимум белдем.Төзімділіктің шекткрі, валентілігі. Стенобионтар, эврибионттар.Негізгі және ілеспелі факторлар. Шектеуші факторлар. Экологиялық факторлар: климаттық, орографиялық, эдафикалық, химиялық, физикалық және космостық. Экологиялық факторлардың ағзаларға тигізетін әсері және организмнің ортаға бейімделуінің негізгі жолдары.		Н-1,3,5,6, Қ-11,13,16,17,
	Популяция туралы үғым.Демэкология – популяциялар экологиясы. Тіршіліктің ұзақтығы. Экологиялық қуыс. Өсу қисығы, биотикалық потенциал, экспоненциалдық және логистикалық өсу қисықтары. Популяцияның тығыздығын анықтау. Экологиядағы популяциясының ұғымы. Популяциясының биологиялық, жынысы жасы бойынша, жайылым, экологиялық құрылым. Сан мөлшері және сан мөлшерінің ауытқуы. Популяция құрылымы мен динамикасы. Популяция - өзін-өзі реттейтін жүйе. Гемеостаз – туралы түсінік. Динамикалық тепе-теңдік. Стресс-реакциялар, миграциялар.		Н-2,4,5.қ-1,3,8,19,21.
	Популяциянын курылысы.Түрдің популяциялық биологиялық құрылымы. Популяцияның жынысты құрылымы. Популяцияның жасы бойынша құрылымы. Жануарлар популяциясының этологиялық құрылымы. Популяцияның сан мөлшері және сан мөлшерінің ауытқуы. өсімдіктер ценопопуляциясының динамикасы. популяциядағы сан мөлшерінің тұрақтылығы.		Ң-1,2,5,6қ-1,3,5,17,19
	Экологиялық жүйе үғымы.Экожүйе, оның компоненттері, қасиеттері. Биоценоз ұғымы. Биоценоздың құрылымы. Биоценоздағы түрдің құрылымы. Биоценоздағы жайылым құрылымы. Биоценоздағы экологиялық құрылымы.Ағзалардың биоценоздағы қарым-қатынастар. Комменсализм. Мутуализм. Нейтрализм. Аменсализм. Қақтығыс. Экологиялық мекені. биоценоздағы популяциясының сан мөлшерінің реттелуі. Жер беті және су экожүйелерінің түрлері. Шөл зонасы. Теңіз экожүйелері. Ауыз су экожүйелері. Түр аралық және ішкі байланыстар..		Н-1,3,4,5.қ-1,3,7,10,17,23.
	Экологиялық жүйесінің гомеостазы.Экожүйе динамикасы: тәуліктік, маусымдық, көпжылдық. Экологиялық суксессиялар: бірінші және екінші ретті, суксессиялық үрдістердің жалпы заңдылықтары. Климакстық күй. Ағзалардың бір-бірімен қарым-қатынастар. Гетеретиптік қарым- қатынастар.паразитизм. эктопаразиттер. Симбиотизм. Басекелестік. Түрішіндегі тураралық, тікелей, шанама басекелестігі.		Н-1,2,3.қ-1,3,5,7,14,19.
	Экологиялық жүйесіндегі энергия.Қуаттың ағыны. Экожүйелердің биологиялық тиімділігі. Маусымдық өзгерістер		Н-1,4,5.қ-1,3,8,9,15,17,21.
	Агроэкожүйелер.Жасанды экожүйелердің қасиеттері.МонодакылдарыЭкологиялык жарылыс. Ауыл шаруашылықты экологизациялау.		Н-1,2,5,6.қ-1,7,9,12.
	Биосфера туралы ілімі.Биосфера туралы ұғым. В.И. Вернадскийдің ноосфера туралы ілімі. Биосферада тіршіліктің таралуы. Биосфера дамуына ағзалардың әсері мен маңызы. Тірі зат және заттың қасиеттері. Биосфераның тұрақтылығы. Ноосфера. Көміртек айналымы Азот айналымы биоталық айналымы		Н-1,2,3,6.қ-1,2,3,6,9,18,23,24.
	Биосферадағы айналымы.Биосферадағы энергия ағыны. Тірі заттар, оның қызыметі. Тірі жүйелердегі энергетикалық үрдістер.Энтропия заңы.Тірі жүйедегі алмасудың антиэнтропиялық сипаты. Биологиялық жүйелердің тұрақты теңсіздік принципі		Н-1,2,4,6 Қ-3,8,15,18,20.
	Табиғат қорғаү.Қорықтар.Биологиялық қорлардың жөнімен пайдалануды экологиялық негіздері Табиғат ресурстары және оны пайдалану. Қоғам мен табиғаттың өзара қарым-қатнасының төрт кезеңі: биогендік,аграрлық, индустриялық постиндустриялық. Ғылыми-техникалық революция және табиғаттың ғаламдық ғаламдық бұзылуы. Қоршаған ортадағы антропогенді ластаушыларды анықтау. Жеке қорғалатың территориялар – қорықтар. Ұлттық парктер. Табиғат ескерткіштері. Рекрециялық аймақтары. Резерваттар.		Н-1,2,3.қ-1,3,5,7,14,19.
	Жанүарлары мен өсімдітердің азаюі Организмдердің экологиялық жіктелуінің маңызы мен ерекшіліктері. Ағзалардың көп түрлігі. Организмдердің тіршілік түрлері. Жануарлардың тіршілік түрлері. Биота. өсімдіктердің тіршілік үшін маңызы. Топырақ өсімдікткрі. Жер беті өсімдіктері. Жануарлардың табиғаттағы маңызы. Омыртқасыз жануарлардың табиғаттағы маңызы. Ағзалардың пайдасы мен зияндылығы. Жануарлар мен өсімдіктарі қорғаудағы «қызыл кітаптын» маңызы. Сирек кездесетін және жойылып бара жатқан ағзалар Қазақстанда сирек кездесетiн және жойылып бара жатқан өсiмдiктер мен жануарлар.		Н-23,4,5, қ-1,5,8,16,17,21
	Адам экологиясы Атмосфералық ауаны ластаушы көздер мен ластағыштардың құрамы. Улы шығарындылар Қазақстандағы атмосфераның ластануы. Ауадағы зиянды заттектер Атмосферадағы ластанудан қорғау жолдары. Антропогендiк физикалық әсерлер Қазақстандағы атмосфераның ластануы. Ауадағы зиянды заттектер Қазақстанның су ресурстары. Су қорын ластайтын негiзгi факторлар. Су ресурстарын пайдалану Топырақтың ластануы Су және жел эрозиясы. Энергетикалық ресурстар және энергетика өндiрiстерiнiң қоршаған ортаға тигiзетiн әсерi.		Н-1,3,4,5.қ-1,3,7,10,17,23
	Барлығы

 

 

Семинар сабағы

 

№	Тақырыптың аты	сағат	әдебиет	апта
	Экология пәнінің міндеттері мен мақсаттары. Экология ғылымының қалыптасуы және ілімнің тарихы. Экологиялық маселелері.Экология пәніне әсер тигізген ғалымдардың еңбектері. Экология пәнінің басқа пәндермен байланыстары. Экология пәнінің мәселелері халықаралық биологиялық бағдарлама. Аут және синэкология. Экологияның әдістері, мақсаты мен міндеттері. Қазіргі экономикалық және саяси мәселелерді шешудегі экологияның орны. Экологияның зерттеу әдістері. Жүйелілік,табиғатты нақты бақылау, эксперимент, модельдеу. Мониторинг және биоиндикация. Математикалық және ғаламдық модельдеу.		Н-2,3,5,6,қ-6,9,11,16,22.
	Тіршілік орта.Жер үсті – ауа тіршілік орта. Жануарлардың жарыққа экологиялық бейімділіктері. Өсімдіктердің және жануарлардың температураға бейімділігі. Тірі организмдердің жер үсті ауа ортаның су балансқа бейімділіктері. Ауаның түрі организмдерге әсері және маңызы. Топырақ. Ағзалардың тіршілігінде жер үсті ауа ортаның ауа райы және климаттың ерекшеліктері. Тірі организмдердің орта жағдайларына бейімділіктердің негізгі жолдары. Су тіршілік орта.		Н-1,2,4,6 Қ-3,8,15,18,20.
	Экологиялық факторлар.Орта факторлардың тірі организмдерге әсер етуі, Организмдердің экологиялық жіктелуінің маңызы мен ерекшіліктері. Ағзалардың көп түрлігі. Организмдердің тіршілік түрлері. Жануарлардың тіршілік түрлеріАбиотикалык биотикалық факторлары. Антропогендік факторлары. Аутэкология - ағзалардың тіршілік ортасымен өзара қарым- қатынасын зерттейтін ғылым. Ағза - ол кез келген тірі зат. Тірі жүйелердің ұйымдасу деңгейі- молекулалық (гендік), жасушалық, ағзалық, популяциялық, экожүйелік, биосфералық.		Н-1,3,5,6, Қ-11,13,16,17,
	Орта факторлардың негізгі занылықтары.Оптимум заңы. Толеранттық принципі. Оңтайлы белдем. Пессимум белдем.Төзімділіктің шектері, валентілігі. Стенобионтар, эврибионттар.Негізгі және ілеспелі факторлар. Шектеуші факторлар. Экологиялық факторлар: климаттық, орографиялық, эдафикалық, химиялық, физикалық және космостық. Экологиялық факторлардың ағзаларға тигізетін әсері және организмнің ортаға бейімделуінің негізгі жолдары.		Н-1,4,5.қ-1,3,8,9,15,17,21.
	Популяция туралы үғым.Экологиядағы популяциясының ұғымы. Популяциясының биологиялық, жынысы жасы бойынша, жайылым, экологиялық құрылым. Сан мөлшері және сан мөлшерінің ауытқуы. Популяция құрылымы мен динамикасы. Популяция - өзін-өзі реттейтін жүйе. Гемеостаз – туралы түсінік. Динамикалық тепе-теңдік. Стресс-реакциялар, миграциялар. Олли принципі.		Н-2,4,5.қ-1,3,8,19,21.
	Популяциянын курылысы.Демэкология – популяциялар экологиясы. Тіршіліктің ұзақтығы. Экологиялық қуыс. Өсу қисығы, биотикалық потенциал, экспоненциалдық және логистикалық өсу қисықтары. Популяцияның тығыздығын анықтау. Түрдің популяциялық биологиялық құрылымы. Популяцияның жынысты құрылымы. Популяцияның жасы бойынша құрылымы. Жануарлар популяциясының этологиялық құрылымы. Популяцияның сан мөлшері және сан мөлшерінің ауытқуы. өсімдіктер ценопопуляциясының динамикасы. популяциядағы сан мөлшерінің тұрақтылығы.		Н-1,3,5,6, Қ-11,13,16,17,
	Экологиялық жүйе үғымы.Экожүйе, оның компоненттері, қасиеттері. Биоценоз ұғымы. Биоценоздың құрылымы. Биоценоздағы түрдің құрылымы. Биоценоздағы жайылым құрылымы. Биоценоздағы экологиялық құрылымы.Ағзалардың биоценоздағы қарым-қатынастар. Комменсализм. Мутуализм. Нейтрализм. Аменсализм. Қақтығыс. Экологиялық мекені. биоценоздағы популяциясының сан мөлшерінің реттелуі. Синэкология - өсімдіктермен жануарлардың және микроорганизмдердің қауымдастығын зерттейтін ғылым. Биоценозбен биотоп аралығындағы динамикалық тепе-теңдік экожүйенің тұрақтылығын сақтайды. Жер биотасы үшін автотрофтардың маңыздылығы. Биоценоз: кроценоз, фитоценоз, зооценоз, микробиоценоз. Биотоп: климатоп, эдафотоп,гидротоп. Жер беті және су экожүйелерінің түрлері. Шөл зонасы. Теңіз экожүйелері. Ауыз су экожүйелері. Түр аралық және ішкі байланыстар..		Н-1,2,3,6.қ-1,2,3,6,9,18,23,24.
	Экологиялық жүйесінің гомеостазы.Экожүйе динамикасы: тәуліктік, маусымдық, көпжылдық. Экологиялық суксессиялар: бірінші және екінші ретті, суксессиялық үрдістердің жалпы заңдылықтары. Климакстық күй. Ағзалардың бір-бірімен қарым-қатынастар. Гетеретиптік қарым- қатынастар.паразитизм. эктопаразиттер. Симбиотизм. Басекелестік. Түрішіндегі тураралық, тікелей, шанама басекелестігі.		Н-2,3,5,6,қ-6,9,11,16,22.
	Экологиялық жүйесіндегі энергия.Қуаттың ағыны. Экожүйелердің биологиялық тиімділігі. Маусымдық өзгерістер		Ң-1,2,5,6қ-1,3,5,17,19
	Агроэкожүйелер.Жасанды экожүйелердің қасиеттері.МонодакылдарыЭкологиялык жарылыс Бумеранг-эффект. Ауыл шаруашылықты экологизациялау.		Н-1,2,4,6 Қ-3,8,15,18,20.
	Биосфера туралы ілімі.Биосфера туралы ұғым. В.И. Вернадскийдің ноосфера туралы ілімі. Биосферада тіршіліктің таралуы. Биосфера дамуына ағзалардың әсері мен маңызы. Тірі зат және заттың қасиеттері. Биосфераның тұрақтылығы. Ноосфера.		Н-1,4,5.қ-1,3,8,9,15,17,21.
	Биосферадағы айналымы.Көміртек айналымы Азот айналымы биоталық айналымы Биосферадағы энергия ағыны Тірі заттар, оның қызыметі. Тірі жүйелердегі энергетикалық үрдістер.Энтропия заңы.Тірі жүйедегі алмасудың антиэнтропиялық сипаты. Биологиялық жүйелердің тұрақты теңсіздік принципі.		Н-2,3,5,6,қ-6,9,11,16,22.
	Табиғат қорғаү.Қорықтар.Биологиялық қорлардың жөнімен пайдалануды экологиялық негіздері Табиғат ресурстары және оны пайдалану. Қоғам мен табиғаттың өзара қарым-қатнасының төрт кезеңі: биогендік,аграрлық, индустриялық постиндустриялық. Ғылыми-техникалық революция және табиғаттың ғаламдық бұзылуы. Қоршаған ортадағы антропогенді ластаушыларды анықтау. Жеке қорғалатың территориялар – қорықтар. Ұлттық парктер. Табиғат ескерткіштері. Рекрециялық аймақтары. Резерваттар		Н-1,2,5,6.қ-1,7,9,12.
	Жанүарлары мен өсімдітердің азаюі Организмдердің экологиялық жіктелуінің маңызы мен ерекшіліктері. Ағзалардың көп түрлігі. Организмдердің тіршілік түрлері. Жануарлардың тіршілік түрлері. Биота. өсімдіктердің тіршілік үшін маңызы. Топырақ өсімдікткрі. Жер беті өсімдіктері. Жануарлардың табиғаттағы маңызы. Омыртқасыз жануарлардың табиғаттағы маңызы. Ағзалардың пайдасы мен зияндылығы. Жануарлар мен өсімдіктарі қорғаудағы «қызыл кітаптын» маңызы. Сирек кездесетін және жойылып бара жатқан ағзалар Қазақстанда сирек кездесетiн және жойылып бара жатқан өсiмдiктер мен жануарлар		Н-1,2,3.қ-1,3,5,7,14,19.
	Адам экологиясы Атмосфералық ауаны ластаушы көздер мен ластағыштардың құрамы. Улы шығарындылар Қазақстандағы атмосфераның ластануы. Ауадағы зиянды заттектер Атмосферадағы ластанудан қорғау жолдары. Антропогендiк физикалық әсерлер Қазақстандағы атмосфераның ластануы. Ауадағы зиянды заттектер Қазақстанның су ресурстары. Су қорын ластайтын негiзгi факторлар. Су ресурстарын пайдалану Топырақтың ластануы Су және жел эрозиясы. Энергетикалық ресурстар және энергетика өндiрiстерiнiң қоршаған ортаға тигiзетiн әсерi.		Н-2,3,5,6,қ-6,9,11,16,22.
	Барлығы

 

СОӨЖ

№	Тақырыптың аты	сағат	әдебиет	апта
	Экология пәнінің міндеттері мен мақсаттары.Экология ғылымының қалыптасуы және ілімнің тарихы. Экология пәніне әсер тигізген ғалымдардың еңбектері. Экология пәнінің басқа пәндермен байланыстары.		Н-2,3,5,6,қ-6,9,11,16,22.
	Экология пәнінің мәселелері халықаралық биологиялық бағдарлама. Аут және синэкология. Экология пәнінің зерттеу әдістері.		Н-1,2,4,6 Қ-3,8,15,18,20.
	Тіршілік орта.Жер үсті – ауа тіршілік орта. Жануарлардың жарыққа экологиялық бейімділіктері. Өсімдіктердің және жануарлардың температураға бейімділігі.		Н-1,3,5,6, Қ-11,13,16,17,
	Тірі организмдердің жер үсті ауа ортаның су балансқа бейімділіктері. Ауаның түрі организмдерге әсері және маңызы. Топырақ. Ағзалардың тіршілігінде жер үсті ауа ортаның ауа райы және климаттың ерекшеліктері. Тірі организмдердің орта жағдайларына бейімділіктердің негізгі жолдары. Су тіршілік орта гидробионталар бейімділіктердің ерекшеліктері. Су ортаның негізгі қасиеттері. Тірі ағзалар басқа тірі ағзаларға тіршілік орта.		Н-1,4,5.қ-1,3,8,9,15,17,21.
	Экологиялық факторлар.Орта факторлардың тірі организмдерге әсер етуі, Организмдердің экологиялық жіктелуінің маңызы мен ерекшіліктері. Ағзалардың көп түрлігі.		Н-2,4,5.қ-1,3,8,19,21.
	Организмдердің тіршілік түрлері. Жануарлардың тіршілік түрлеріАбиотикалык биотикалық факторлары. Антропогендік факторлары.		Н-2,3,5,6,қ-6,9,11,16,22.
	Орта факторлардың негізгі занылықтары		Н-1,2,3,6.қ-1,2,3,6,9,18,23,24
	Оптимум заңы. Толеранттық принципі. Оңтайлы белдем. Пессимум белдем.Төзімділіктің шекткрі, валентілігі.		Н-2,3,5,6,қ-6,9,11,16,22.
	Стенобионтар, эврибионттар.Негізгі және ілеспелі факторлар. Шектеуші факторлар.		Н-1,2,4,6 Қ-3,8,15,18,20.
	Популяция туралы үғым.Экологиядағы популяциясының ұғымы. Популяциясының биологиялық, жынысы жасы бойынша, жайылым, экологиялық құрылым. Сан мөлшері және сан мөлшерінің ауытқуы.		Н-1,3,5,6, Қ-11,13,16,17,
	Популяциянын курылымы.Түрдің популяциялық биологиялық құрылымы. Популяцияның жынысты құрылымы. Популяцияның жасы бойынша құрылымы. Жануарлар популяциясының этологиялық құрылымы.		Н-1,2,4,6 Қ-3,8,15,18,20.
	Популяцияның сан мөлшері және сан мөлшерінің ауытқуы. өсімдіктер ценопопуляциясының динамикасы. популяциядағы сан мөлшерінің тұрақтылығы.		Н-1,4,5.қ-1,3,8,9,15,17,21
	Экологиялық жүйе үғымы.Биоценоз ұғымы. Биоценоздың құрылымы. Биоценоздағы түрдің құрылымы. Биоценоздағы жайылым құрылымы. Биоценоздағы экологиялық құрылымы. Ағзалардың биоценоздағы қарым-қатынастар. Комменсализм. Мутуализм. Нейтрализм. Аменсализм. Қақтығыс. Экологиялық мекені. биоценоздағы популяциясының сан мөлшерінің реттелуі.		Н-1,2,4,6 Қ-3,8,15,18,20.
	Экологиялық жүйесінің гомеостазы Ағзалардың бір-бірімен қарым-қатынастар. Гетеретиптік қарым- қатынастар.паразитизм. эктопаразиттер. Симбиотизм. Басекелестік.		Н -2,4,5.қ-1,3,8,19,21.
	Түрішіндегі тураралық, тікелей, шанама басекелестігі.. Сукцессиялар.		Н-1,2,4,6 Қ-3,8,15,18,2
	Экологиялық жүйесіндегі энергияҚуаттың ағыны.		Н-2,4,5.қ-1,3,8,19,21.
	Экожүйелердің биологиялық тиімділігі. Маусымдық өзгерістер.		Н -2,4,5.қ-1,3,8,19,21.
	АгроэкожүйелерЖасанды экожүйелердің қасиеттері.Монодакылдары		Н-2,4,5.қ-1,3,8,19,21.
	Экологиялык жарылыс.Бумеранг-эффект. Ауыл шаруашылықты экологизациялау.		Н-2,3,5,6,қ-6,9,11,16,22.
	Биосфера ілімі Биосфера туралы ұғым. Биосферада тіршіліктің таралуы. Биосфера дамуына ағзалардың әсері мен маңызы.		Н-1,2,4,6 Қ-3,8,15,18,20.
	Тірі зат және заттың қасиеттері. Биосфераның тұрақтылығы. Ноосфера.		Н-1,2,4,6 Қ-3,8,15,18,20.
	Биосферадағы айналымы Көміртек айналымы Азот айналымы биоталық айналымы Биосферадағы энергия ағыны.		Н-1,2,4,6 Қ-3,8,15,18,20.
	Табиғат қорғаү.Қорықтар.Биологиялық қорлардың жөнімен пайдалануды экологиялық негіздері Жеке қорғалатың территориялар – қорықтар.		Н-2,3,5,6,қ-6,9,11,16,22.
	Ұлттық парктер. Табиғат ескерткіштері. Рекрециялық аймақтары. Резерваттар.		Н-2,4,5.қ-1,3,8,19,21.
	Жанүарлары мен өсімдітердің азаюі. Организмдердің экологиялық жіктелуінің маңызы мен ерекшіліктері. Ағзалардың көп түрлігі. Организмдердің тіршілік түрлері. Жануарлардың тіршілік түрлері Биота. өсімдіктердің тіршілік үшін маңызы. Топырақ өсімдікткрі. Жер беті өсімдіктері.		Н-2,3,5,6,қ-6,9,11,16,22.
	Жануарлардың табиғаттағы маңызы. Омыртқасыз жануарлардың табиғаттағы маңызы. Ағзалардың пайдасы мен зияндылығы. Жануарлар мен өсімдіктарі қорғаудағы «қызыл кітаптын» маңызы. Сирек кездесетін және жойылып бара жатқан ағзалар Қазақстанда сирек кездесетiн және жойылып бара жатқан өсiмдiктер мен жануарлар.		Н-1,2,3.қ-1,3,5,7,14,19.
	Адам экологиясы Атмосфералық ауаны ластаушы көздер мен ластағыштардың құрамы.		Н-1,2,5,6.қ-1,7,9,12.
	Улы шығарындылар Қазақстандағы атмосфераның ластануы. Ауадағы зиянды заттектер Атмосферадағы ластанудан қорғау жолдары. Антропогендiк физикалық әсерлер.		Н-1,3,5,6, Қ-11,13,16,17,
	Қазақстандағы атмосфераның ластануы. Ауадағы зиянды заттектер Қазақстанның су ресурстары. Су қорын ластайтын негiзгi факторлар.		Н-1,2,4,6 Қ-3,8,15,18,20.
	Су ресурстарын пайдалану Топырақтың ластануы Су және жел эрозиясы. Энергетикалық ресурстар және энергетика өндiрiстерiнiң қоршаған ортаға тигiзетiн әсерi.		Н-2,3,5,6,қ-6,9,11,16,22.
	Барлығы

 

СӨЖ

 

№	Тақырыптың аты	сағат	әдебиет	Бақылау түрі	апта
	Экология пәніне әсер тигізген ғалымдардың еңбектері. Экология пәнінің басқа пәндермен байланыстары. Экология пәнінің мәселелері халықаралық биологиялық бағдарлама. Қазіргі экологияныңсипаттамасы.Білімдерді экологизациялау. Экологияның әдістері, мақсаты мен міндеттері. Қазіргі экономикалық және саяси мәселелерді шешудегі экологияның орны. Аут және синэкология. Экология пәнінің зерттеу әдістері. Экологияның зерттеу әдістері. Жүйелілік,табиғатты нақты бақылау, эксперимент, модельдеу. Мониторинг және биоиндикация. Математикалық және ғаламдық модельдеу.		Н-2,3,5,6,қ-6,9,11,16,22.	ауызша презентация
	Жануарлардың жарыққа экологиялық бейімділіктері. Өсімдіктердің және жануарлардың температураға бейімділігі. Тірі организмдердің жер үсті ауа ортаның су балансқа бейімділіктері. Ауаның түрі организмдерге әсері және маңызы. Топырақ. Ағзалардың тіршілігінде жер үсті ауа ортаның ауа райы және климаттың ерекшеліктері. Тірі организмдердің орта жағдайларына бейімділіктердің негізгі жолдары. Су тіршілік орта.		Н-1,2,4,6 Қ-3,8,15,18,20.	ауызша презентация
	Организмдердің экологиялық жіктелуінің маңызы мен ерекшіліктері. Ағзалардың көп түрлігі. Организмдердің тіршілік түрлері. Жануарлардың тіршілік түрлері Абиотикалык биотикалық факторлары. Антропогендік факторлары.Аутэкология - ағзалардың тіршілік ортасымен өзара қарым- қатынасын зерттейтін ғылым. Ағза - ол кез келген тірі зат. Тірі жүйелердің ұйымдасу деңгейі- молекулалық (гендік), жасушалық, ағзалық, популяциялық, экожүйелік, биосфералық.		Н-1,3,5,6, Қ-11,13,16,17,	ауызша презентация
	Оптимум заңы. Толеранттық принципі. Оңтайлы белдем. Пессимум белдем.Төзімділіктің шекткрі, валентілігі. Стенобионтар, эврибионттар.Негізгі және ілеспелі факторлар. Шектеуші факторлар.Тіршілік ортасы және экологиялық факторлар.Экологиялық факторлар: климаттық, орографиялық, эдафикалық, химиялық, физикалық және космостық. Экологиялық факторлардың ағзаларға тигізетін әсері және организмнің ортаға бейімделуінің негізгі жолдары.		Н-1,4,5.қ-1,3,8,9,15,17,21.	ауызша презентация
	Популяциясының биологиялық, жынысы жасы бойынша, жайылым, экологиялық құрылым. Сан мөлшері және сан мөлшерінің ауытқуы.		Н-2,4,5.қ-1,3,8,19,21.	ауызша презентация
	Биоценоздың құрылымы. Биоценоздағы түрдің құрылымы. Биоценоздағы жайылым құрылымы. Биоценоздағы экологиялық құрылымы.Ағзалардың биоценоздағы қарым-қатынастар. Комменсализм. Мутуализм. Нейтрализм. Аменсализм. Қақтығыс. Экологиялық мекені. биоценоздағы популяциясының сан мөлшерінің реттелуі.		Н-1,3,5,6, Қ-11,13,16,17,	ауызша презентация
	Синэкология - өсімдіктермен жануарлардың және микроорганизмдердің қауымдастығын зерттейтін ғылым. Биоценозбен биотоп аралығындағы динамикалық тепе-теңдік экожүйенің тұрақтылығын сақтайды. Жер биотасы үшін автотрофтардың маңыздылығы. Биоценоз: фитоценоз, зооценоз, микробиоценоз. Биотоп: климатоп, эдафотоп,гидротоп		Н-1,2,3,6.қ-1,2,3,6,9,18,23,24.	ауызша презентация
	Экожүйе, оның компоненттері, қасиеттері.Биоценозбен биотоп аралығындағы динамикалық тепе-теңдік экожүйенің тұрақтылығын сақтайды. Жер биотасы үшін автотрофтардың маңыздылығы. Биоценоз: кроценоз, фитоценоз, зооценоз, микробиоценоз. Биотоп: климатоп, эдафотоп,гидротоп.Жер беті және су экожүйелерінің түрлері. Шөл зонасы. Теңіз экожүйелері. Ауыз су экожүйелері. Түр аралық және ішкі байланыстар..		Н-2,3,5,6,қ-6,9,11,16,22.	ауызша презентация
	Экожүйе динамикасы: тәуліктік, маусымдық, көпжылдық. Экологиялық суксессиялар: бірінші және екінші ретті, суксессиялық үрдістердің жалпы заңдылықтары. Климакстық күй.Ағзалардың бір-бірімен қарым-қатынастар. Гетеретиптік қарым- қатынастар.паразитизм. эктопаразиттер. Симбиотизм. Басекелестік. Түрішіндегі тураралық, тікелей, шанама басекелестігі.. Сукцессиялар		Ң-1,2,5,6қ-1,3,5,17,19	ауызша презентация
	Қуаттың ағыны. Экожүйелердің биологиялық тиімділігі.Маусымдық өзгерістер Экожүйе, оның компоненттері, қасиеттері		Н-1,2,4,6 Қ-3,8,15,18,20.	ауызша презентация
	Биосферада тіршіліктің таралуы. Биосфера дамуына ағзалардың әсері мен маңызы. Тірі зат және заттың қасиеттері. Биосфераның тұрақтылығы. Ноосфера.Биосфера құрлымы мен сипаттамасы. Тірі заттар концепциясы.Жер сфералары және биосфера, олардың өз-ара байланысы.Биосфера-жердің ғаламдық экожүйесі.		Н-1,4,5.қ-1,3,8,9,15,17,21.	ауызша презентация
	Көміртек айналымы Азот айналымы биоталық айналымыБиологиядағы зат айналымы мен биохимиялық циклдер. Күкірт, азот, су, оттегі, көміртегі, фосфордың биогеохимиялық циклдері. Биосферадағы энергия ағыны Адамның зат айналымын бұзуы.		Н-2,3,5,6,қ-6,9,11,16,22.	ауызша презентация
	Биологиялық қорлардың жөнімен пайдалануды экологиялық негіздері Жеке қорғалатың территориялар – қорықтар. Ұлттық парктер. Табиғат ескерткіштері. Рекрециялық аймақтары. Резерваттар		Н-1,2,5,6.қ-1,7,9,12.	ауызша презентация
	Организмдердің экологиялық жіктелуінің маңызы мен ерекшіліктері. Ағзалардың көп түрлігі. Организмдердің тіршілік түрлері. Жануарлардың тіршілік түрлері.Биота. өсімдіктердің тіршілік үшін маңызы. Топырақ өсімдікткрі. Жер беті өсімдіктері. Жануарлардың табиғаттағы маңызы. Омыртқасыз жануарлардың табиғаттағы маңызы. Ағзалардың пайдасы мен зияндылығы. Жануарлар мен өсімдіктарі қорғаудағы «қызыл кітаптын» маңызы. Сирек кездесетін және жойылып бара жатқан ағзалар Қазақстанда сирек кездесетiн және жойылып бара жатқан өсiмдiктер мен жануарлар.		Н-1,2,3.қ-1,3,5,7,14,19.	ауызша презентация
	Атмосфералық ауаны ластаушы көздер мен ластағыштардың құрамы. Улы шығарындылар Қазақстандағы атмосфераның ластануы. Ауадағы зиянды заттектер Атмосферадағы ластанудан қорғау жолдары. Антропогендiк физикалық әсерлер Қазақстандағы атмосфераның ластануы. Ауадағы зиянды заттектер.Қазақстанның су ресурстары. Су қорын ластайтын негiзгi факторлар. Су ресурстарын пайдалану Топырақтың ластануы Су және жел эрозиясы. Энергетикалық ресурстар және энергетика өндiрiстерiнiң қоршаған ортаға тигiзетiн әсерi.ҚР-ның “Қоршаған ортаны қорғау туралы заңы”. ШҚО-ның экологиялық жағдайына баға беру.		Н-2,3,5,6,қ-6,9,11,16,22.	ауызша презентация
	Барлығы

 

Әдебиет

 

негізгі

1. Жатқанбаев Ж. Биосфера. Алматы, 1981

2. Бродский А.К. Жалпы экологияның қысқаша курсы. Алматы, 1997

3. Сағымбаев Ғ.Қ. Экология негіздері. Алматы, 1995

4. Мұқаұлы С., Үнішев Е. Табиғатты пайдалану экономикасы. Алма-Ата, 1999

5. Молдахметов З.М., Газалиев А.М., Фазылов С.Д. «Экология негіздері». Қарағанды, 2002

6. Дарибаева А.О., Оразбаева Р.С. «Экология негіздері». Астана, 2001

7акбасова саинова экология

қосымша

 

7. Акимова Т.А., Хаскин В.В. Экология. М., 1998

8. Андерсон Дж.М. Экология и наука об окружающей среде. Л., 1985

9. Горелов А.А. Экология (курс лекций). М., 1998

10. Агаджанян Н.А., Торшин В.И. Экология человека. М.,1994

11. Одум Ю. Экология в 2-х томах. М., 1986

12. Вернадский В.И. Биосфера. М., 1967

13. Чернова Н.М., Былова А.М. Экология. М., 1988

14. Новиков Ю.В. Экология, окружающая среда и человек. М., 1998

15. Кормилицын В.И. и др. Основы экологии. М., 1997

16. Реймерс Н.Ф. Экология. М., 1994

17. Шилов И.А. Экология. М., 1997

18. Реймерс Н.Ф. Охрана природы и окружающаячеловека среда: словарь-справочник. М., 1994

19. Никоноров А.М., Хоружая Т.А. Глобальная экология. М., 2000, 285 бет

20. Экологическая антология. Город ХХ века (под ред.Т.Костиной), Алма-Ата, 1999

21. Тарасов А.О. Экология и охрана природы. М., 1990

22. Тонкопий М.С. Экономика и природопользование. Алматы: Экономика, 1998

23. Маркович Д.К. Социальная экология. М.: Просвещение, 1991

24. Моисеев Н.И. Человек, среда, общество. М.: Наука,1982

 

Курс мәні

Экология ұғымының мазмұны