Су. Гидроэнергетикалық жүйелер табиғи ағындармен әрекеттесу арқасында жүреді, онда қуат тең болады, Q0 – берілген қимадағы судың шығыны, ал Н – ағынның құлау биіктігі(§8.2). Ағынның Q0 – і тұнбаның тұнуына байланысты, алайда ол энергияның қажеттілік ырғағына сай келе бермейді. Барлық ірі гидроэнергетикалық жүйелердің су қоймасы бар, ол энергияны шоғырландыруды қамтамасыз етеді(1.5 в- суретті және 8.7 қарау). Су Н биіктігінде жиналады және басқарылатын шығынмен трубина арқылы жарамсызданады. 100 метрлік бөгет арқылы қорланатын потенциалды энергияның тығыздығы Wv=1,0Мдж/м3 болады. Бұл мөлшер салыстырмалы түрде алғанда үлкен болмағанмен, су қоймаларында сақталатын толық энергия орасан зор болуы мүмкін.
Екі режимде істейтін гидрошоғырландырушы станциялар(ГШЭС) екі сұйыққойма пайдаланады – жоғарғы және төменгі. Энерготорда қуат артылған кезде су жоғарғы бассейнге айдалады. Ал энергия қажет болғанда суды трубина арқылы төменгі бассейнге жібереді, яғни электр энергиясын гененирлеуді қамтамасыз етеді. Практикада ГШЭС-да екі режимде жұмыс істейтін агрегаттарды қолданады: сорғыш ретінде жіне турбина ретінде жұмыс істейтін. Энергетикаға қажеттілікті азайту үшін осы типтегі бірнеше ірі станциялар тұрғызылған. Олар тұрақты салмақтағы әдеттегі АЭС пен ЖЭС-ң жұмысын анағұрлым тиімді режимде атқарады.
ГШЭС-да өндірілетін энергияның 15%- ы агрегаттарды бір режимнен екінші режимге ауыстыруға кетсе, 15%-ға жуығы үйкеліс пен ағындарды қайта бөлуге кетеді. Мұндай станциялар салмақты автоматты түрде басқарған кезде жоғары көрсеткішке жетер еді(§1.4).
Сермер. Айналып тұрған дененің кинетикалық энергиясы:
(16.13)
Мұндағы J – айналу өсіне қатысты дене инерциясының сәті; ал - бұрыштық жылдамдық, рад/с. Қарапайым жағдайда масса радиусы
болады. Тура сол массадағы біркелкі дискіде инерция сәті 2 есеге кіші(
), себебі масса өске жақын орналасқан. (16.3)-тен біркелкі дискіде қорланған энергия тығыздығы мынаған тең екенін көреміз:
Сермерді энергияның аккумуляторы(жүруді түзететін құрал деп емес) ретінде қолдану үшін оған мүмкіндік болса үлке жылдамдықты ескерту қажет. Алайда бұрыштық жылдамдық орталық күштердің әсерімен сермерді жарып жіберетін кернеу арқылы тоқтатылады. Р тығыздығы бар материалдан жасалған біркелкі дискі үшін жарушы кернеу:
Қарапайым формадағы сермер үшін инерция сәті өрнегімен беріледі, мұндағы К – 1-ге тең тұрақты. Сөйтіп
және
Осы үшін қолданылатын болат жоғарғы тығыздықтағы энергия алуға мүмкіндік бермейді.
16.3 –мысал. Айналып тұрған болат дискі энергиясының максималды тығыздығы. К=1 болғанда (16.7)-ден анағұрлым берік болат үшін мынаны аламыз:
Энергияның анағұрлым жоғарғы мәнін жеңіл шыны тәріздес материалдарды пайдалану кезінде алуға болады. Мысал ретінде шыны талшық негізінде жасалған композит пен байланыстырушы ретінде р тығыздық аз болғанда Qmax болатын эпоксидті қарамайды алуға болады. Мұндай материалдарды жақсы пайдалану үшін сермерге максималды әрекеттің бағытына қарай созылған талшықты форма береді. Мұндай құралдар энергия 0,5МДж бастап(қорғасын – қышқылды аккумулятордан жақсырақ) одан жоғары тығыздығын береді(16.3 –тапсырма).
Ірі энерготорлардағы энергияны тұтынуды дұрыстау үшін сермерлер кез келген жерге орналастырылады, себебі орында көп алмайды. 100 т массасы бар сермерлі блоктың 10Мв*с-қа тең шоғырландырғыш қабілеті болуы мүмкін. Одан да көп қажеттілік кезінде осындай «мини» блоктардан каскад құрастырса да болады.
Бұдан басқа сермерлер көлік құралдары электр энергиясымен қоректенетін дәстүрлі аккумуляторлы батареяларға қызықты баламалы болжам жасайды, әсіресе қуатталу аз уақыт қажет еткен жағдайда.
Сығылған ауа. Ауа тез сығылып, баяу таралуы мүмкін. Осының есебінен гидравликалық жүйедегі қысымның күлтілдеуін оңай түзеуге болады. §8.7 осы ұстаныммен жұмыс істейтін гидравликалық қақпақшалы сорғыштың үлгісі берілген.
Сығылған ауаны қолдану арқылы алынатын энергияның тығыздығы шамалы ғана үлкен. Мысал үшін көлемі V1=1м3 болатын ауа 2*105 қысымында және тұрақты температурада 0,4м3 көлеміне дейін ақырын сығылады. Идеалды газдың n молі үшін
Бұдан жоғарыда келтірілген көлемде аяқталған жұмыс(қорланған энергия) мынау екенін көреміз:
Сығылған жағдайда Бұдан азырақ идеалды жағдайда жұмыс істеп жатқан жүйеде
–ның мәні аз болады. Мұндай әдіспен энергияны шоғырландырудағы басты қиындық қыздырудан сығылу үдерісінің барысында шығынның аз болуы.
Энергияның берілуі
Кіріспе. 16.2 – кестеде энергетикада тұтынушыларға энергияны берудің негізгі әдістері берілген.
Әдістер негізінде берудің үзіліссіз тәсілдері болуына(мысалы, құбырлар) байланысты немесе кезеңдік(мысалы, судтың көмегімен) болуына байланысты категорияларға бөлінген. Сонымен қатар топтауда оларды ұзақ, орташа және қысқа арақашықтықтарға қолдануға болып – болмайтыны да ескеріледі. Мұнда жеке типтік жағдайлар үшін энергетикалық ағымдар көлемінің сипаттамалық қалаулы мәндері келтірілген.(мысалы, құбыр бойымен жеке тізбек арқылы тасымалдағанда). Масштаб бойынша бұл ағымдар кең ауқымда құбылғанына қарамастан, олардың практикадағы салыстырмалы мәні сәйкес түр көрсетеді және бір тұтынушы үшін күніне 10МДж-ны құрайды. Келесі параграфтар мен тапсырмаларда(16.6-16.8) 16.2 – кестеде берілген көлемдерге анықтама беріледі.
Бастаулары кеңістікте бөлінген және интенсивтілігі төмен жаңартылатын энергияны түрлендіретін құралдар үшін энергияны ұзақ қашықтыққа қарағанда қысқа арақашықтықта берген дұрыс; биомассаны қысқа қашықтықта ауыстыру және жылуды ғимарат ішінде беру – осыған тән. Механикалық орын ауыстыру арқылы(су ағысымен, желмен, толқынмен берілетін) әрекетке түсетін энегргияны құрылғыға тұтынушылар қолдана алатын электр энергиясы ретінде берген дұрыс. Егер сутегін алу энергияны шоғырландырудың қарапайым әдісі болса, онда оны құбыр арқылы беру және түскен жерінде түрөзгеріске келтіру үлкен масштабты болады.
Газ құбыры. Газ түріндегі отынды беру үшін қолданылатын құбырларда біз турбулентті дыбыссыз ағымдармен ұшырасамыз. Мұндай құбырларға §2.7 берілген теорияны қолдануға болады. Оның талдануына газдың сығыллуы әсер етеді.
(12.12)формулаға сәйкес D диаметрлі құбыр кесіндісінің бойындағы қысымның градинеті мынаған тең: 
Мұндағы
Бекітілген газ ағымында p мен u тартылған құбыр ұзындығы бойынша өзгеріссіз қалады, алайда массалық шығын тұрақты болып қалады:
Мұндағы - көлденең қиманың аумағы.
Бұдан басқа берілген газ үшін кіші немесе үлкен К мәнінде р тығыздық өзгерген сайын р қысым да өзгереді:
Мұнда R – әмбебап газ тұрақтысы; T – абсолютті температура; M – грамм/молекулалық масса/1000(килограммды молге айналдыру үшін). Егер Рейнольдс саны үлкен болса, құбыр бойындағы мәні айтарлықтай өзгермейді және оны х1-ден х2-ге дейінгі аумақта әдейі шиеленістіріп, мынаны алуға болады:
Өстіп, құбыр бойындағы қысым тез төмендейді және газдың берілуін қамтамасыз ету үшін компрессорлық станцияларды жиі орнатып отыру керек. Сандық үлгі ретінде мынандай мысал алайық: атмосфералық қысымнан 40 есе көп метанды диаметрі 30 см болатын құбыр арқылы беру үшін 500 МВт салып, ағым энергиясын ұстап тұру керек болады(16.7 - мысал).
(16.23) сәйкес, диаметрі үлкен құбырлардың шығыны аз болады. Құбырларды қолдану мүмкіндігіне құбырлар өлшемі арасындағы анағұрлым экономикалық арақатынас(қапиталды шығын) және компрессорлық станциялардың қажетті мөлшері(қызмет етуге кеткен шығын) күшті ықпал етеді. Құрылыстардың қүны жиі өзгереді, алайда практикада олардың шығыны 0,2долл/(Гдж*103км)-ден аспайды.
Газдың сығылуы қосымша пайда алуға көмектеседі. Құбырға үлкен шығынды газ толтырғанда ол өздігінен уақытша қойманың қызметін атқарады. Бұл жағдайда сығылған газ қорланады. Жоғарыда сипатталған құбыр үшін 100 километр кесіндіде қорланған энергия мынаған тең болады:
Шоғырландырудың мұндай әдісі өте маңызды болып табылады.
16.6 – сурет. Электр энергиясының берілуі. Генератордың Rw қарсыласуы бар жүкке шектік қарсыласуы RL болатын өткізгіш сызық арқылы тікелей қосылуы(а). Генератордың жоғары кернеуі арқылы тұтынушыдағы келесідей төмендеу кернеу жіберудің анағұрлым қолайлы тәсілі(б).
Электр энергиясының берілуі. Екі түрлі жүйеде ұзындықтың бір бірлігінде бірдей R қарсыласуымен әркелкі U1 және U2 кернеулерінде желі бойымен тиімді қуат беріліп жатыр деп есептейік(16.6 - сурет). Жүйедегі тоқтар сәйкесінше ал жүйедегі шығындардың арақаынасы:
Айтарлықтай аз қуат жоғары кернеуде жұмыс істеп жатқан жүйелерде ыдырап кетеді. Шығын көлемдері бойынша төменвольтті жүйелерді жоғарывольтті жүйелермен тек үлкен қималы қымбат кабелдерді қолданған кезде ғана салыстыра аламыз. Мысалы, егер электр энергиясы қарапайым тұрмыстағы кернеумен(220В) берілсе, онда кабель құны ұзындық 200 м-ден асқан кезде шектеуші факторға айналады. Егер энергияны одан да төмен кернеумен берсе(12В шамасында), қиындықтарды жеңу мүмкін болмай қалады.
Берілген факторлар кез келген электр күшінің торын жобалау кезінде ескеріледі. Әдеттегі айналмалы электр генераторлары 10КВт кернеу кезінде өте жақсы жұмыс істейді. Айнымалы кернеудің өте жеңіл тұрақты немесе жоғары, төмен кернеуге айналғаны айнымалы кернеудің неге барлық жүйелер үшін(тіпті ең кіші торлар үшін де) қолайлы болғанын түсіндіріп береді. 16.6, б – суретінде көрсетілгендей, генератордан алынатын кернеу трансформатормен көтеріледі, себебі тұтынушы үшін талап етілетін төмен қалыпқа түсуі керек. Кернеудің мәні желілер айналасындағы ауаның диэлектрлік ойығы арқылы және жердің потенциалына қарайтын жоғарывольтті берілулердің металл тірек сызығының оқшаулану сапасы арқылы төмендетіледі. 1900 жылдары изоляторларды дамыту арқылы ұзақ қашықтыққа 600В көлемінде кернеу жіберуге мүмкіндік алса, қазіргі күндері 200 000В – тан артық жіберуге болады.
Бұдан да үлкен кернеу үшін қазір шығарылып жатқан түрөзгерткіштер электр энергиясының берілу сызығындағы экономикалық көрсеткіштерді жақсартады деп айта алмаймыз. Ол тұрақты тоқтың жоғары вольтті жүйелеріне тән, себебі олардың үлкен қашықтыққа жіберу кезінде өзіндік артықшылығы бар әрі анағұрлым қымбат түрөзгерткіштерді қажет етеді.
Қарсыласуы 0-ге тең жоғары өткізгіш желілер де көзге түседі, алайда олар өте төмен температурада ғана жұмыс істей алады(- 2600С). Мұндай төменвольтті жүйелерді үлкен қашықтықта қолдану қиын, оның үстіне мұндай желілер әзірге тек перспективті жоба ретінде ғана қарастырылған.
Жеке электр станциялары әдетте айтарлықтай ірі энергожүйелерге біріктіріледі, сол себебпті олардың бірі жөндеу жұмыстарына немесе сақтандыру шараларына жабылып қалса, оның жүгін басқалар өзін алады. Барлық ірі энергожүйелер мұндай электр энергиясының тербелісін(20%-дай) тез қалыпқа келтіре алса, онда олар оны өндірудегі тербелістерді де жеңіл жөндей алады. Сондықтан жаңартылған энергияның тұрақсыз көздерін түрөзгертумен айналысатын электр станцияларының қуаты осындай жүйелерге тікелей берілуі мүмкін. Осының арқасында станцияның энергожүйесіне болжаусыз тербелісті электр энергиясын өндіруді, мысалы ВЭС-ті қосып – қоспау мүмкіндігі анықталады. Бәрінен жеңілі егер айтарлықтай ірі СЭС(немесе ГШЭС) бар энергожүйені басқаруды қосу.
Биомассаның тасымалдануы. Биомассаны ыңғайлы көлемдегі контейнер арқылы қолмен, жолмен, рельспен, су жолымен тасымалдауға болады. Бірақ төмен тығыздықтың кесірінен биомассаның көп түрін үлкен қашықтыққа тасымалдау экономикалық тұрғыдан тиімсіз болады(1000 км-ден артық). Тіпті орташа қашықтықта да(1-1000км) биомассаны тек энергия алу мақсатымен тасымалдаудың құны қымбат болып кетеді. Биомасса ағынын қосымша басқа мақсаттар үшін де қолдануға тасымалдаса, мысалы қант құрағынан қант алу үшін, онда энергетикалық қолдану экономикалық және экологиялық тұрғыдан ақталған болып шығады. Бұл жағдайда пайдаланылған биомассаның ағыны тура сол фабрикаға отын ретінде жіберіледі. Осы жағдайда отынды тасымалдау «таза» болыр классификацияланады(§11.1 қараңыз). Өз кезегінде биоотын шикі биомассадан өзгерген соң орташа, тіпті ұзақ қашықтықтарға тасымалдана береді(§11.5 қараңыз).
Балама ретінде биомасса оның бастауының жанында тікелей қолданылады. Мұндай жағдай әдетте ағашты жаққанда болады, ол көптеген дамыған елдерде энергияның басты көзі болып саналады.
Жылу. Ғимарат ішінде жылудың арнайы тұрғызылған калорифер немесе бу құбырлары арқылы қозғалуы – энергияның өте қысқа қашықтықта берілуінің негізгі үлгісі. Бұл әсіресе энергияның көп шығыны жылытуға жұмсалатын суық климаттық белдеулерде орналасқан елдерде өте маңызды(мысалы, 16.2 - сурет). Будың көмегімен жылудың берілуі көптеген өндірістік үдерістерде өзекті.
Жылудың берілуі құбырлар қабырғасы арқылы жылу шығынының болуына байланысты қысқа қашықтықпен шектеледі.
16.4 – мысал. Бумен жылыту құбырындағы жылу шығыны. Диаметрі 5 см құбыр 100 м қашықтыққа жылу беру үшін қолданылады. Ол қалыңдығы х=1 см болатын шыны мақта қабатпен оңашаланған. Тa =100Cдеп алып, трасса бойындағы жылу шығынын есептеңіз.
Шешуі. Бірінші жуықтау ретінде барлық құбыр бойынша будың температурасы Тv=1000C деп аламыз(жоғары қысымдағы будың температурасы анағұрлым жоғары болады, инженерлік термодинамика анықтаушысын қараңыз). Шыны мақтаның жылу өткізгіштігі жеңіл микроқуыс қолданатын басқа изоляторлардағы сияқты: . Жылу шығынының негізгі түрі – изолятор арқылы жылу өткізгіштік (3.9)-ға сәйкес:
Бұл есеп құбырдағы ағын жылдамдығын ескерусіз жасалған. Жылудың үлкен ағынын берген кезде(10МВт-тан жоғары) қатыстық шығындар азаяды. Көптеген қалаларда осы ұстаныммен жұмыс істейтін аймақтық жылу желілері жұмыс істейді.
Қысқа қашықтықта жылу энергиясының үлкен көлемін тасымалдаудың басқа тәсілі – жылу құбырларын қолдану. Бір бөлігі сұйық, ал екінші бөлігі бу тәрізді жылу өткізгіштермен толтырылған мұндай құбырларда тиімді жылуөткізгіштік мысқа қарағанда жоғары болады. Мұнда айналым қуыс білтедегі капиллярлық құбылыстар есебінен жүреді.
Тапсырмалар
16.1. реакциясының әсерінен су түзілгенде энталтпия, энтропия және еркін энергияның өзгеруі сәйкесінше
құрайды. Н2Отермодинамикалық тұрақсыз болатын жоғары температураны есептеңіз. Ұсыныс: (16.1) қолданыңыз.
16.2. Швейцарияда сыналған жолаушылар автобусы сермерде қорланған энергия арқылы қозғалысқа келтірілді. Сермер тұрақта электр желісіне қосылатын электромотор арқылы оталдырылды. Сермер ретінде массасы 1000 кг, диаметрі 180см тұтас болат цилиндр алынды және ол 3000айн/мин жиілігімен айналды.
А) максималды жылдамдықта сермердің кинетикалық энергиясы қандай?
Б) егер автобус пайдаланатын орташа қуат 20кВт болса, қуаттауға арналған тұраұтардың орташа уақыты қандай?
16.3. Жалпы орталықтың маңында айналатын үш бірдей біліктен құралған сермер тығыздығы р=2200кг/м3 болатын шыны мақта композитінің негізінде жасалған және шектік беріктігі σ=3500МН/м2 тең болады. Талшықтар біліктердің бойына бағытталған және өзара елеусіз тығыздықтағы компаундтың минималды санымен(10%) және осындай тығыздықтағы шыны мақтамен байланысқан. Осындай сермердің көмегімен жетуге болатын максималды энергия тығыздығын анықтаңыз. а=1,0м2 болғанда сәйкес бұрыштық жылдамдық қандай болады?
16.4. 16.2 – суретте берілген мәліметтердің дұрыстығына көз жеткізіңіз.
А)Ұлыбританияның халқы шамамен 50млн.адамды құрайды. Әлемдік орташа 2 т шартты отынмен салыстырғанда энергиядағы бір адамға есептегендегі жалпы қажеттілік қандай?
Б) «Отындық емес» қажеттіліктер маусымнан маусымға қалай өзгереді? Бұл қандай өндіріс қызметіне сәйкес келеді?
В) Қыста белгіленген тұтыну шыңы күндізгі температураға сәйкес келеді(-30С). Бір шаруашылыққа қанша жылу қажет? Ол мүмкін бе?(жылу қолдануға сәйкес графикте шаруашылық емес мақсатта қолдану да берілген(16.2 – суретті қараңыз)).
Г) Ұлыбритания солт.ендікте 500 орналасқан деп алып, маусымға байланысты 1м2 горизонталь және вертикаль беткейлерге түсетін күн көзінің жылу мөлешерін анықтаңыз(4.16 –суретте және 4-бөлімде берілген мәліметтерді пайдаланыңыз). Күн қыздырғышының типтік тиімділігі қандай? 16.2 – суретке сәйкес қыздыруға қажетті қуатпен қамтамасыз ету үшін коллектордың қандай көлемі керек? Пассивтік күн құрылғыларын вентиляциямен басқарылатын жылуизоляциясымен сәйкестендіріп қолдану тиімді бола ма?
Д) Желдің орташа жылдамдығы 8м/с болғанда жел дөңгелегімен үйірілген 1м2 аумақтан алынатын электрлік қуат қандай болады (9.73 қараңыз)? Ұлябританияның құрлықтағы және жағадағы тыныш суларын(долбармен) белсенді желге үлкен жақтармен айналыдырып, 1000*200км болатын екі тікбұрышпен жуықтатуға болады. Дөңгелек өсінде 8м/с жылдамдық кезінде орташа жылдамдық кезінде диаметрі 100 м болатын жел дөңгелегі бар ЖЭС қолданылады деп есептейік. Елдің барлық территориясында орташа 30ГВт қуат өндіру үшін қанша ЖЭС қажет болады? Олардың арасы орта шамамен қандай қашықтықта болу керек, егер қондырғының жартысы құрлықта, ал жартысы судың бетінде?
Е) (12.12 суретті) қарай отырып, қуаттарды бөліп, Ұлыбританияның батыс және солтүстік жағалауында 30 ГВт алу үшін толқындық энергияның түрлендіргіш желінің жалпы ұзындығы қандай болу керек?
16.5 Қарапайым электромагнит арқылы алуға болатын салыстырмалы м агниттік индукцияның ең жоғарғы көрсткіші, В0 ~ 1 Тл. Магниттік аумақтың энергия тығыздығы Wv = B2/2μ0 тең. Табу керек Wv егер В=B0?
16.6 Келесі жағдайларда энергетикалық ағынды анықтау:
А) 1984 жылы шамамен 30 млн. баррель мұнай күніне Парсы жағалауынан тасымалданып отырды (1 баррель = 180 л)
Б) Ирактан Жерорта теңізіне дейін желі арқылы жыл сайын 10 млн. шикі мұнай тасымалданады.
В) Төрт адамнан тұратын жанұя тұрмыста тамақ пісіруге 13 кг сұйытылған газ қолданады.
Г) Сол жанұяның көліктері жылына 7 л/км пайдалана отырып, 8000 км жол жүреді
Д) Папуа (Жаңа Гвинея) ауыл тұрғыны өзінің арқасында 20 кг жарылған ағашты тасу үшін 2 сағат кетіреді.
Е) 3 тонна ағаш отынын дөңгелекті көлікпен қалаға 30 км/сағ жылдамдығымен әкеледі.
16.7 Газ түріндегі метан (СН4) диаметрі 30 см болаттан жасалған құбыр арқылы тасымалданады. Құбыр бойымен 100 км ара қашықтықта компрессорлық станциялар орналасқан. Олардың әрқайсысының қысымы 3-тен 6 МПа-ға дейін көтеріледі. Массалық (а) және энергетикалық (б) ағындарды анықтау керек. Күн сайын әр компрессорлық станция қанша көлем газды құбырмен тасымалдайды (в)? Ұсыныс: алдымен Рейнольдс санын жоғары қойып ς табу керек. Содан кейін m және тығыздық өзгерісін табу керек. Метанның тұтқырлығы 10-5 Н*с/м2.
16.8 Жоғары вольтты (220 кВ) электр тасымалдаушы желі 200 км қашықтықта жатқан қуаты 200 МВт ГЭС-пен жалғастырып жатыр. Желілер тасымалданатын қуаттың 1% жоғалтуға арнайы жасалған. Желілердің көлденең қимасының ауданын табу керек және неге 1% қуаттың жоғалтуы экономикалық тұрғыдан тиімді екенін түсіндіру керек.
Шешімдері
16.1 3800 К (егер ΔН және т.б. Т-дан тәуелсіз)
16.2 а) 20 МДж; б) 16 мин
16.3 0,5 МДж/кг; 1,8*103 рад/с = 17000 айн/мин
16.4 а) 2 т шартты жылдық отынды 50*106 = 150 ГВт көбейту керек.
б) Орта есеппен 60 ГВт; қайта өндіргіш өндіріс орындары және т.б.
в) тұрмысқа 14 кВт; жоқ, шынайы қажеттілік шамамен 1 кВт.
г) 4.16 суреттегі графиг арқылы үй үшін 25 м2 жазда, 360 м2 қыста.
д) 90 Вт/м2. Жел дөңгелектерінің диаметрі 100 м болғанда шамамен 30 000 жел энергетикалық қондырғыларын орнату керек.
е) 70 кВт/м болғанда 400 км. Сәйкес келеді.
Ескерту: бұл жауаптар жаңартылған энергияны қолдану, тіпті өзінің мұнай және газ көздері, қорлары бар мемлекеттер жетістікке жететінін көрсетеді.
16.5 0,4 МДж/м2
16.6 16.2 кестесін қараңдар
16.7 а) 11 кг/с; б) 540 МВт; в) 1,3*106 м3/күніне
16.8 мыс желі болған жағдайда көлденең қимасының ауданы 1500 мм2 (4 мыс желі 22 мм диаметрмен әрқайсысы)
