САБАҚ ЖОСПАРЫНЫҢ ҮЛГІСІ

ОРТА МЕРЗІМДІ ЖОСПАРЛАУ

Мұндағы № тарауда берілген сағат саны (бұл сағат саны егер мұғалім қандай да бір оқыту әдісіне қатысты зерттеу сұрағы төңірегінде іс-әрекеттегі зерттеу жүргізу кезінде сәйкесінше өзгеруі мүмкін)

САБАҚ ЖОСПАРЫНЫҢ ҮЛГІСІ

Мұндағы № тарауда берілген сағат саны (бұл сағат саны егер мұғалім қандай да бір оқыту әдісіне қатысты зерттеу сұрағы төңірегінде іс-әрекеттегі зерттеу жүргізу кезінде сәйкесінше өзгеруі мүмкін)

Орта мерзімді жоспарлау: Тәжірибем кезінде 4 тізбектелген сабағымды 8 «Ә» сыныбында Қазақстан тарихы пәнінен өткізуді жоспарладым. Орта мерзімді жоспарлауда «ХХ ғасырдың басындағы Қазақстанның экономикалық дамуы», «Қазақстан Ресейдегі 1905 – 1907 жж революция кезінде», «Қазақтардың петициялық қозғалысы», «Ұлттық-демократиялық қозғалыстың өрлеуі «Саяси топтардың құрылуы» тақырыптарын алдым. Осы сабақтарымда жеті модульді орынды қолдануға тырысамын. Сабақтарымда сыни тұрғысынан ойлау технологиясын Ұқсастық пен даралық, Ыстық орындық, Қарлы кесек, Кубизм, «Дәмханада» әдістерін сабақта қолдану өте ыңғайлы, себебі оқушының ой әрекетін белсенді етеді, талқылауға қатысады, идеялар мен мәліметтерді біріктіреді, өздерінің сұрақтарын қоя алады, өз пікірлерін құрастырып сын тұрғысынан икемді ойлай алады. Сергіту сәттерінде «ән салу», «қаңқа биі» пайдаланып және әр сабақтың соңында кері байланыс жасата отырып сергіту сәттерін міндетті түрде жас ерекшелігіне байланысты қолданамын, себебі балалардың көңіл - күйін көтеріп тұруына, физиологиялық дамуына, денсаулығына, оқу мотивациясының дамуына, ынтымақтастық атмосферасын қалыптастыруға көмектесетін бірден - бір таптырмайтын құрал. Кері байланыс жасау мұғалімнің келесі күнге жоспар жасауына үлкен көмегін тигізеді себебі кері байланыс жасауда оқушылар өздері ізденіп, өздерін – өздері бағалай алады.Сабақ барысында топтық, жұптық жұмыстарда Жақын Арада Даму Аймағы теориясын жүзеге асырамын. Топтық жұмыстың тиімділігі оқушылар жаңа тақырыпты меңгереді, тапсырмаларды орындау, білім беру міндеттерін шешуге жәрдемдесіп, әр түрлі көзқарасты ұғынуға, оларды құрметтеуге, басқаша көзқарас оқуда позитивтік жағдай жасауға мүмкіндік беріп, өз беделін, өзіне сенімін сезінетін тұлғаны қалыптастыруға көмектеседі. Сабақ үсті өзара пікірлесіп, ұйымдасып, тапсырмаларды орындау, қорғау кезінде топтағы көшбасшылық қабілеті бар оқушыны байқауға болады. Топтық, жұптық жұмыстарында бірлесе отырып мәтінді оқып түсініп бір біріне ойларын жеткізеді өз ойларын топтық ортаға салып талқылайды, оқиғаның өзектілігін ашуға бағытталған тақырыптар беру барсында оқушылардың деңгейін, жас ерекшеліктерін ескере отырып, тапсырмалар беруге тырысамын. Себебі оқушылар өздері бір-біріне жаңа материалды меңгерте отырып, түсіндіреді.

Қайталау сабағында түрлі деңгейлік тапсырмаларды беруге тырысамын. Сабақтарымда сыни тұрғысынан ойлау технологиясының ойлан тап, жұптас, ортаға сал, білемін, білгім келеді, үйренгенім, сұрақ қоя білуді үйрету стратегияларын тиімді пайдалана отырып, әр баланың сыни тұрғыдан ойлануына мүмкіндік жасаймын. Талқылау кезінде «Сәйкестендіру», «Өрмекшінің торы», «Ия Жоқ», «Қарлы кесек», ойын элементтерін қолданамын. Ойын элементтері баланың сабаққа ынтасын аударуға, қабылдауын жетілдіруге, білімді толық игеруге, жылдамдыққа, үйреніп білім сапасының артуына ықпал етеді. Диалогтік оқыту арқылы оқытудың жаңа әдіс-тәсілдерін жүзеге асырамын.

Диалогты оқытуды таңдаудағы себебім менің пәнім тарих болғандықтан баланың сөйлеу тіліне көп көңіл бөлу және баланы сыни тұрғыдан ойлауға үйретудің бірден – бір тиімді тәсілі деп ойлаймын. Жұптық жұмыс ретінде алынған диалог топ ішіндегі барлық оқушы мен оқушы арасында өтіп, оны топ ішінде талқылап отыру оқушының ойын кеңейтіп, тілін дамытып отырады. Сонымен қатар сыни тұрғыдан еркін ойлау қабілетін кеңейте отырып, еркін сөйлеуге ықпал етеді. Сабақтан кейін бірлесе отырып, сабағымызды талдау барысында диалогты оқытуды жақсарту үшін сабағымызда күнделікті диалогты пайдалану арқылы және баланы сабақта да, сабақтан тыс кезінде сөйлескен кезде де сыни тұрғыда ойлауына ықпал ететіндей сұрақтар қойып отыру керек. Сұрақ қою маңызды дағдылардың бірі болып табылады, себебі сұрақ дұрыс қойылған жағдайда сабақ берудің тиімді құралына айналады және оқушылардың білім алуына қолдау көрсетіп, оны жақсарта және кеңейте алады. Тарих сабағын өткізген кезде оқушыларға сапалы білім беруде мына технологияларды пайдаланамын теледидар бағдарламалары, ғаламтор ресурстары, ұялы телефондар, компютер, интерактивті тақта, электронды оқулық.

Ақпараттық технологияларды тарих сабағында қолдану оқушыларды еркін ойлауға мүмкіндік береді, өз білімін өмірде пайдалана біледі, логикалық ой – өрісін дамытады, жан – жақты білім алады, сабақтың мәнін терең ашуға көмектеседі, оқушылардың барлығын сабаққа қатыстыруға мүмкіндік туады, жеке тұлғаның сипатын дамытуға, шығармашылығын шыңдауға, өзіне деген кәсіби сенімін қалыптастыруға көмектеседі, тіл байлығын дамытады, өз ойын жеткізуге жан – жақты ізденуге үйретіп шығармашылық белсенділігін арттырады. Өз бетімен білім алатын, ақпараттық технологияларды жақсы меңгерген, білімді жеке тұлғаны қалыптастырады. Оқушылардың жеке жұмыс жасау барысында дарынды және талантты балаларды бақылап, оларды дамыту мақсатында түрлі тапсырмалар қолданамын. Мысалы: РАФТ, эссе, «артығын тап», «сәйкесін тап», тірек сөздер, «дискуссиялық өрнек» келісемін келіспеймін, осындай тапсырмалар арқылы дарынды оқушылардың өзіне де, өзгеге де баға бере білуіне, сыни тұрғыдан ойлауына бағыт бағдар беруге болады.

Оқушылардың сабаққа деген қызығушылығын арттыру мақсатында формативті бағалау түрін қолданамын. Соның ішінде: бағдаршамның үш көзі, смайлик арқылы, қолдап қолпаштау арқылы бағалаймын, бес саусақ әдісі арқылы. Шульман айтуы бойынша мұғалімнің үш көмекшісі бас, қол, жүрек, егерде шын ниетімен мұғалім оқушыны марапаттап, қолдап, қолпаштап жатса бала бәрінде сезеді. «Оқуды және оқыту үшін бағалау» модулінің негізгі мән мағынасы бағалау, соның ішіндегі оқыту үшін бағалау оқушылардың өзін – өзі реттеу, күшті әрі әлсіз жақтарын анықтау, өзін – өзі бағалау жоспарлау дағдыларының қалыптасуына, шығармашылық жұмыстарын талдау арқылы топта және жұптасып бағалауға дағдыланады, өзге топты, немесе өзге оқушыны бағалауда жауапкершілікпен қарауға машықтанады, бағалауда әділ бағалау, өз дәлелдерін ретімен анық көрсету біліктерін қалыптастырады. Әр оқушы өзін – өзі бағалау арқылы келесі сабақта өзін реттеуге дағдыланып, кемшіліктерін түзетіп, жақсы қырынан танытуға ынталанады. Бағалауда критерилер арқылы топтар өзара бір-бірін бағалап, мұғалімнің көмегімен бағасы қойылады деген ойдамын. Жеке жұмыста, мысалы тест жұмыстарын орындау барысында 8-10 дұрыс жауап берсе – «5», 7-5 дұрыс жауапқа «4», 3- 4 дұрыс жауапқа «3», 2-1 дұрыс жауапқа «2» деген бағалау критерийларын ұсынамын. Өз – өздерін, бірін – бірі бағалау арқылы оқу үшін бағалау мен оқытуды бағалау модулін қолданбақшымын. Әр сабақтың соңында кері байланыс жазғызу арқылы осы сабақтың қандай деңгейде өткенін біле отырып, келесі күнгі сабағымның қалай өтілу керектігін де ойластырамын. Кері байланыстың тиімділігі. Кері байланыс жасау мұғалімнің келесі күнге жоспар жасауына үлкен көмегін тигізеді, кері байланыс оқушыны кез – келген ортада ойын ашық та айшықты жеткізе алатын, өздігінен қорытынды шығарып, кез келген дүниенің маңызы мен ерекшеліктерін іздейтін тұлға ретінде қалыптастыратын бірден – бір әдістің түрі. Топтық кері байланыс сұрақтары да өз тиімділігін көрсетеді мысалы: Жұмыс барысында топтағы қарым қатынас тапсырманың орындалуына қалай әсер етті? Топтағы қарым – қатынасымыз қай дәрежеде көбірек іске асты. Осы әдісті қолдану барысында көздеген мақсаттарымызға қол жеткізіп, болашақта зор жетістіктерге қол жеткізе беретінімізге сенімдімін. Тақырыпты қорытындылау мақсатында өлең құрастыру,шығармашылық жұмыстар арқылы дарындылық қабілетін анықтауға септігін тигізетініне сенімдімін. Менің орта мерзімді жоспарлау бойынша түйгенім оқыту мен оқу үдерісінде сындарлы оқыту теориясының тиімділігін пайдалануды түрлі әдістерін пайдалану арқылы, оқушы ынтасының артқандығын, бір – біріне сыни көзбен қарауға үйренгендігі, білім сапасының артатынын, өз деңгейлері арқылы нәтижеге қол жеткізетінін, өз пікірлерін дәлелдеуге, қорытынды жасауға, өз ойларын нақты және оны керекті жерде қолдана алатындарына сенемін.

Қысқа мерзімді жоспарлау: Өз тәжірибемде 8 «Ә» сыныбына Қазақстан тарихынан «Қазақтардың петициялық қозғалысы» тақырыбына жоспарладым.Қысқа мерзімді жоспарлау барысында оқушылардың ойлау қабілетін дамыту үшін қандай жұмыс түрін пайдаланатынымды ойластырдым.Негізгі мақсатым: тақырыптың мән-мағынасын ашу. Оқушылардың қиялын, шығармашылық қабілетін дамыту. Өзінің және өзгенің даралығын бағалауға баулу. Нәтижесінде өз ойларын жеткізе біледі, бағалайды, мәтінмен жұмыс жасайды, оқиғаға өзіндік баға береді. Топта жұмыс жасау қабілеттері қалыптасады.

Үй тапсырмасын сұрау барысында «Сынық вагон» әдісін қолданамын мен осы әдіс арқылы диалогтік оқытудың әдіс-тәсілдерін жүзеге асырамын. Ең әуелі «сарапшылар» тобы сайланады. Ол топ негізінен мәтінді тиянақты оқып, мазмұнын толық білетін, өздеріне аса сенімді 3 оқушыдан құралады. Олардың міндеттері басқа оқушыларды сұраққа жауап берілуін мұқият тыңдау, «вагондарды» бір – біріне «тіркеу», сынық вагонды анықтау. Қалған оқушыларға реттік нөмер таратылып беріледі. Бірінші нөмерлі оқушы (бірінші вагон) сұраққа жауап беруді бастайды. Сарапшылар ол оқушыны кез – келген жерден тоқтатып келесі оқушыға (вагонға) сұрақ қоюды бұйырады. Осылайша жалғаса береді. Ал сұраққа жауап бере алмаған оқушы «сынық вагон» болып есептеледі, «рельстен» тақта алдынан шығарылады. Ең соңынан сарапшылар «сынық вагондарға» жөнделуіне мүмкіндік береді. Әдістің тиімділігі сабаққа дайындалмай келген оқушыны мұғалім, сен қалыпсың ғой, онда келесі вагондардың жүруіне кедергі жасамай, рельстен шыға ғой деген ескерту арқылы тақта алдына ұрысып емес, енді қалғандарың мұқият тыңдап тұрсаңдар, жөнделуге мүмкіндік аласың деп сабаққа деген ынтасын, қызығушылығын арттырамын. Оқушыларды қима суреттер арқылы 3 топқа бөлемін. Топтық жұмыста оқушылар тақырыпқа байланысты қосымша материалдар іздене отырып постер, сызба жасау арқылы ізденімпаз белсенділігін арттырады. Топта мәселені бір - біріне баяндау барысында диалог әдісі жүргізілетінін байқаймын. Негізгі мақсатым: тақырыптың мән-мағынасын ашу. Оқушылардың қиялын арттырып, қызығушылығын дамыту үшін мен мынадай тапсырмалар ұсынамын қиялдау арқылы суреттер салғызу, логикалық ойлауын жетілдіретін тапсырмалар беру мысалы: ребустар, сөз жұмбақ, анаграммалар беру. Нәтижесінде өз ойларын жеткізе біледі, жауапкершілігі артады,басқаларды тыңдай біледі, өзін – өзі бағалайды, мәтінмен жұмыс жасайды, оқиғаға өзіндік баға береді. Сабақта сыни тұрғысынан ойлау технологиясында «Ыстық орындық», «Болжау», «Кубизм» стратегияларын тиімді пайдалана отырып, әр баланың сыни тұрғыдан ойлануына мүмкіндік жасаймын. Сонымен, сын тұрғысынан ойлаудың әдістемелік тәсілдерін оқу үдерісінде қолданғанда мотивацияның артуы, ойлаудың белсенді болуы, оқушылардың білігі мен біліктілігінің жан – жақты дамуы, логикалық ойлаудың жүйелілігін меңгереді. Сыни тұрғысынан ойлау технологиясын қолдану нәтижесінде оқушыларды қабілеттері жандана түседі.

Сонымен қатар сабағымда АКТ-ны жүзеге асыру барысында оқушылар «Қазақтардың петициялық қозғалысы» тақырыбына байланысты ұялы телефондары арқылы мәлімет жинап сабаққа қолдандырамын қолдану барысында өз ойын толық жеткізеді, жан – жақты ізденеді, ұжымдық іс – әрекетке тәрбиелейді.Топтық жұмыстарын қорғау барысында мына нәрсеге мән беретіндігін айта кетемін. Әр оқушы идея авторы, әрі суретшісі, әрі қорғаушының рөлін атқарушы болады. Жұмыс кезеңін үш кезеңге бөлемін Идеяны ойлап табу, Оны жүзеге асыру, қорғау. Әр оқушы критерий арқылы өзін-өзі бағалайды. Осы кезеңдерде оқу үшін бағалау мен оқуды бағалау модулін қолдану арқылы әділ бағалаймын деп ойлаймын. Себебі: сабаққа оқушылардың барлығы АКТ- ны қолданып барлығы ізденіс үстінде болады. Оқушылар топта мәселені бір - біріне баяндау барысында диалог әдісі жүргізілетінін байқаймын. Қосымша сұрақтар мен шығармашылық тапсырма әңгіме құрастыру, сурет салу, арқылы дарынды, талантты және жас ерекшеліктерін байқаймын. Қысқа мерзімді жоспарды меңгеріп, іс-тәжірибеде қолдана алуым мұғалімнің көшбасшылығына жатса, топтағы оқушылардың белсенділігі, тың ойларын айта білуі, қорғау барысында оқытудағы басқару және көшбасшылық модулі жүзеге асады деп ойлаймын.

Бағалауда критериалды бағалау арқылы топтар өзара бір-бірін бағалап, мұғалімнің көмегімен бағасы қойылады осы арқылы оқу үшін бағалау мен оқытуды бағалау модулі жүзеге асады.

Әр сабақтың соңында кері байланыс жасатамын оқушылар шеңбер құрып бүгінгі сабақтан алған білімдерін саралайды. Осы сабақтың қандай деңгейде өткенін біле отырып, келесі күнгі сабағымның қалай өтілу керектігін де ойластырамын.

Менің қысқа мерзімді жоспарлау бойынша түйгенім ХХІ ғасыр оқушысы қандай болуы тиіс? Ол әлемдік өркениетке сай сапалы білім алушы, үнемі даму үстінде болатын жауапты шешімдер қабылдауға қабілетті болуы тиіс. Оқушылардың білім сапасының артатынын, өз деңгейлері арқылы нәтижеге қол жеткізетінін, өз пікірлерін дәлелдеуге, қорытынды жасуға, өз ойларын нақты және оны керекті жерде қолданалатынына сенімім мол.