Экспозиция бағалауы және тәуекелдердің сипаттамасы

Қауіптілікті және тәуекелдерді бағалау 3 кезеңді қамтиды.

Біріші кезең - зерделеуге арналған жұмыс орнын тексеру:

- Еңб е кті ұйымдастыруды қоса алғанда, пайда болатын немесе бірге жүретін, өндірістік ортаның қауіпті және зиянды факторлары,

- Құрал-жабдықтарды жүргізуде, тазалауда және апаттық жұмыстарды қоса алғанда, жұмысшылар қауіпті фактораларға тап болуы мүмкін жұмыс түрлері.

Екінші кезең – Тәуекел деңгейі мен қорғаныстың мүмкін болатын шараларын анықтауға арналған қауіпті және зиянды факторлар туралы ақпарат жинақтау;

Жұмысшылардың фатор деңгейі мен оның әрекетінің уақытына және оның нормативтермен салыстыруы бойынша экспозициялық бағалауы.

Үшінші кезең – қауіптілікті жою мүмкіндігін бағалау немесе оны мүмкін болатын шекті деңгейге дейін төмендету, ол уақтыт өте келе білімімен барлық еңбек өтілінің ұзақтығына кері әсерін тигізбейтін болады.

Экспозициялық бағалауда екі кезеңді ерекшелейді:

- Сынақ және өлшем;

- Экспозицияны анықтау (өлшем немесе есептеу бойынша) және тәуекелдерді бағалау.

Бірінші кезең метрологиялық қамсыздандыруға сәйкестендірілген инженерлік-техникалық компенсацияны, ал екінші – гигиеналық компентенцияны талап етеді, сондықтан да, оны еңбек гигиенасы бойынша сертификаты бар мамандар орындайды.

Экспозицияны бағалауда пайда болатын стандарттар бойынша жүргізу қажетті болады; бұл артықшылықты халықаралық ИСО стандарттарына беруге болады.

КТ бағалаудың қорытынды кезеңі болып дәлелденген тәуекелдің категориясы және еңбек шарттары класын орнату табылады.

Тәуекел шаралары болып еңбек шаралары танылады. Қауіпсіз деп 1-ге қатысты болатын (оптималды) және 2-ге (мүмкін болатын) еңбек шартттары класына қатысты еңбек шарттарын айтады, ал қауіпті деп – 3.1, 3.2, 3.3, 3.4 немесе 4 айтады.

Тәуекелдің дәлелденген шарасы ретінде 1А категориясы (дәлелденген), 1Б (жорамал), немесе 2 (күмәнді) категориясы табылады.

Басқарушылық шешімдерді қабылдау кезінде тәуекелдерді төмендету бойынша (тәуекелдерді басқару немесе профилактика (сауықтыру)) және басымдықьтарды таңдауда тәуекелдің дәлелді категоисяын есепке алған жөн, ол яғни, оның деңгейі, аталған участоктегі жұмылдырылған жұмысшылардың саны, сорнымен қатар, кейбір топтар – кәселетке толмағандар, жүкті әйелдер, емізуші аналар, мүгедектер.

Тәуекелдің профилактикасы. Қазіргі уақытта сақтандыру жағдайларынан профилактикаға қарай ә әсер ету қағдаларынан ауысуға өтіп жатқан, еңбекті қорғауды басқару жүйесін реттеу қажеттілігі негізге алына бастады. Осыған орай реформаның негізгі мақсаты болып еңбек қызметіндегі жұмысшылардың денсаулығының зақымдану тәуекелдерін басқару танылады. Бұл мақсат кәсіби тәуекелдерді басқару жүйесінің орнығуымен мүмкін болуын жорамалдайжы, және оның жеке ұйым ретіндегі, және түрлі еңбек қорғанысын басқарудағы мемлекеттік басқару деңгейінде қарастырады.

Қауіпсіздіктің теориялары мен тәжірибелерінің мәселелері - өндірістің қауіпсіздік деңгейін көтеру. Бұл мәселенің шешімі үшін құралдарды үш бағытқа ажыратып қарастыруға болады:

- Сенімді инженерлік шешімдерді таңдау әрі жобалау;

- Техникалық жүйелер мен объектілерді арттыру;

- Қызметкерді дайындау.

Тәжірибесіз (априорсыз) инвестицилардың әрбір бағыт бойынша ара-қатынасын анықтап айту қиынға соғады. Нақты мәліметтер мен шарттарға негізделген арнайы сараптама қажеттілік туғызады. Тұжырымдар осыған орай мейлінше күтпеген кездейсоқ болуы мүмкін.

Қолайлы тәуекелге өту () – өндірістің қауіпсіздігін көтерудің жаңаша мүмкіндіктерін аша түседі, яғни, техникалық, ұйымдастырушылық, әкімшілікке тәуекелдерді экономикалық басқару тәсілі енеді. Тәуекелдерді экономиткалық басқару тәсілі: сақтандыру, шығынның ақшалай өтемділігі, кәсіби тәуекелдерге арналған төлемдер және т.б. Мамандардың пікірінше, ең абзалы заңнамалық тәртіпте тәуекелдерге квота енгізу деп танылады. Тәуекелдерді есептеу үшін статистикалық мәліметтерді негіздеу қажет. Тәуекелдерді басқару негізінде шығындарды салыстыру әдісі және оны төмендетуден келетін пайда салыстыырлады.

Кәсіби тәуекелдер - еңбек шарты (келісім-шарт) бойынша міндеттерлі орындаумен байланысты және өзге де орнатылған заңнамалық жағдайлардағы денсаулықтың зақымдалуы (шығын) немесе өлімнің болуы ықтималдығы. Кәсіби тәуекелдің класы интегралдық көрсеткіште анықталады, ол мына формуламен есептелетін болады

Мұнда - интегралды көрсеткіш; - ағымдағы күнтізбелік жылдағы сала бойынша есептелген, өндірістегі қайғылы жағдайлар мен кәсіби аурулардың нәтижесінде сақтандырылған ақаудың орнын толтыру; - ағымдағы жылдағы Әлеуметтік сақтандыру Қорына аударылған салымның сала бойынша (салал ішілік) төлем қоры көлемі.

Құрылыс саласындағы жұмыс үрдістерін (операцияларын) орындау кезіндегі кәсіби тәуекелдер (нақты) «Жарлық бойынша...» орнатылғандардан, мейлінше жоғары, бірақ «кәсіби тәуекелдер» класы экономика саласының экономикалық көрсеткіштерінің есебінен анықталған.

Халықаралық еңбек ұйымы (ХЕҰ) нұсқауларымен сәйкестендірілген профилактикалық шаралар (тәуекелдерді басқару) кешенін таңдау кезінде келесідей артықшылықтарды басшылыққа алған жөн:

- Қауіпті фактор немесе тәуекелді жою;

- Қауіпті фактормен күрес немесе негізгі көзі бойынша тәуекелдері;

- Қауіпті фактор деңгейін төмендету немесе жұмыстың қауіпсіз жүйесін енгізу;

- Жеке қорғаныс құралдарын пайдалнудағы қалдық тәуекелдерді сақтау кезінде.

Көрсетілген шараларды олардың саналылығына, тәжірибесіне және жүзеге асуы бойынша, жасалған еңбек өтіліні ескере отырып жүргізеді.

Дербес қорғаныс құралдарын профилактикасында және қорғаныс шараларының кешенінде қауіпсіз еңбек шарттары қамтамасыз етілген жағдайда немесе өзге шараларды қолдану қауқарсыздық танытқан жағдайда пайдаланылады. Осыған орай келесілер ескерілуі тиіс:

- ДҚҚ қызмет көрсету және дұрыс пайдаланудың қажеттілігі;

- ДҚҚ ыңғайсыздық танытуы мүмкін немесе жұмысқа қауіпті немесе денсаулыққа зиян келтіруі мүмкін;

- ДҚҚ тек пайдаланушыны қорғайдағ сол кезде, өзге жұмыс аумағындағы жұмысшылар қорғанышсыз қалады;

- ДҚҚ дұрыс пайдалабаған кезде немес бұрыс қызметі кезінде жалған қауіпсіздік сезімін құруы мүмкін.

Профилактика шаралры соынмен қатар ескереді:

- Еңбек шарттарының жүйелі бақыланып отыруын;

- Жұмысшылардың денсаулық жағдайын жүйелі қадағалау (алдын ала және периодты медициналық тексерістер, диспансерлік бақылаулар, мақсаттық медтексерістер және т.б.);

- ДҚҚ қолданысындағы және қабілетінің қорғанысын жүйелі бақылау;

- Денсаулықтың бұзылу тәуекелі пайда болғандығы туралы жұмысшыларға хабарлаудың жүйелілігі, қажетті қорғаныс шаралары мен профилактиаксы;

- Салауатты өмір салтын (зиянды қылықтармен күресу, дене тәрбиесімен және кәсіби бейімдк спорт үрлерімен ацналысу) және өзге де сауықтыру түрлеріме насихаттау.

Тәуекелдерді басқару жұмысшылардың. Жұмыс берушілердің және өзге де жұмысшылардың денсаулығын сақтау әрі еңбек шартын жақсарту негізіндегі тараптардың қызығушылығында болуы тиіс.