Өзендердегі араластыру жилігін анықтау мына формула бойынша (И.Д.Родзиллер) анықтау:
Мұнда: Q - өзендегі судың есептелген шығыны (м/с);
g- іркінді судың шығыны (м/с);
a –есептеу пунктінде іркінді судың өзен шығынымен араластыруға қатысатын бөлігін көрсететін араластыру коэффициенті
«Су тоғандарына іркінді суларды ағызудың санитарлық ережелері» бойынша сумен 95%
қамтамасыздандыру гидрологиялық жағдайы жыл бойғы судың аздығымен байқалатын орташа айлық шығын ретінде – есептік шығын (Q) қолданылады, яғни жылдағы аз сулы айдың болуы орташа есеппен 20 жылда бір рет қайталанады.
Араластыру коэффициенті мына формуламен есептеледі:
Онда: в- формула бойынша табылатын көлем:
Мұнда: L-есептелген бекеттен іркінді сулар шығарылатын жерге дейінгі қашықтық (м);
S- өзен суымен араласқан кездегі гидравликалық жағдайды есептейтін коэффициент және ол мына формуламен есептеледі
Мұндағы: r- иірімділік коэффициенті, ол іркінді сулардың қашықтығымен табылады, немесе екі пункт арасындағы тікелей қашықтық, егер жаға тік болатын болса ол коэффициент 1-ге тең.
С - шығару орнына байланысты коэффициент: жағадан жіберу 1- ге; өзеннің ортасынан 1,5-ке тең
Е - турбулентті диффузия коэффициенті, оны анықтау формуласы төмендегідей:
Онда: V- есептеу бекетіндегі өзеннің орташа жылдамдығы (м/с)
H- бұл учаскедегі орташа тереңдігі (м).
Су көздерінің ластануының алдын алу шаралары:
Технологиялық шаралар:
- технологиялық сумен қамтамасыздандырудың тұйық жүйесін ұйымдастыру
- шикізатты кешенді пайдалану: технологиялық процесс кезінде пайда болған іркінді судың құрамындағы химиялық заттарды бөліп алып, жаңа шикізат түрінде пайдалану
Техникалық шаралар: іркінді суларды тазалаудан өткізу.
Шаруашылық-тұрмыстық іркінді суларды тазалау схемасы
Механикалық (тор, құмұстағыштар, радиалды және горизонтальды тұндырғыштар)
Биологиялық: сулық әдістер: жасанды (аэротенктер) және табиғи (биотоғандар); топырақтық әдістер: жасанды (биосүзгі) және табиғи (сүзу алаңдары, себу (орашения) алаңдары)
Залалсыздандыру барлық тазалау кезеңдерінен өткен іркінді суларды хлорлау
Жоспарламалық шаралар:
- су көздеріне іркінді суларды ағызатын нүктелерді ұтымды белгілеу;
- санитарлық қорғау аймақтарын ұйымдастыру
Ғылыми зерттеу шаралары:
- су тоғандарында анықталған химиялық заттардың шектеліп рұқсат етілген концентрациясын (ШРЕК) бекіту.
- химиялық заттардыңқауіптілік кластары және лимиттік зияндылық көрсеткішін бекіту;
- іркінді сулардың шектеліп рұқсет етілген шығарыс деңгейін (уақытша келісілген шығарыс) бекіту;
- іркінді суларды тазалаудың жаңа жетілдірілген түрлерін өңдеу;
- суды аз қажет ететін технологиялық процестерді жетілдіру.
