Warunki polityczne i prawne
Maj 1926 – zmiana sytuacji politycznej – obóz piłsudczyków:
Układ dwubiegunowy:
obóz rządzący– SANACJA oraz opozycja: Endecja, PPS, ruch ludowy
Polityka prasowa obozu władzy:
- budowanie własnego systemu prasowego (dotychczas namiastka)
- ograniczanie wpływów opozycyjnych tytułów
- zaostrzenie przepisów: kary finansowe za zniewagę władzy oraz rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji
Ograniczanie wolności prasy:
- Konstytucja kwietniowe z 1935 roku: zapewnia się wolność sumienia, słowa i zrzeszeń, ale z zastrzeżeniem, że wolności te ogranicza „dobro powszechne”. Pominięto wolność prasy.
- Конституція квітневе з 1935 року: забезпечуєтьсясвобода совісті, слова і об'єднань, але із застереженням,що ті свободи обмежує "загальне благо". Обійденосвободу преси.
- 1938 (listopad) – dekret prasowy prezydenta RP „kagańcowy”
§ cenzura represyjna: konfiskaty nakładu – straty finansowe
§ cenzura prewencyjna była dobrowolna, ale pisma się jej poddawały
W latach 30. dominuje na rynku prasa sanacji, prasa opozycyjna ma coraz większe kłopoty. Coraz bardziej ogranicza się wolność słowa i swobodę wydawania prasy.
Prasa informacyjna i polityczna
I. Sanacja:
- pozyskuje tytuły popularne здобуває популярні заголовки i niezależne (np. przez wykupienie udziałów): „czerwoniaki” w Warszawie i „IKC” w Krakowie
- sporadycznie likwiduje pisma opozycyjne „Gazeta Warszawska” 1935
- kontroluje PAT(polska agencja telegraficzna) (przez swoich ludzi)
- wspiera finansowo tytuły przychylnych władzy підтримує фінансово заголовкиприхильних владі
1. Własne pisma:
„Kurier Poranny” i „Kurier Polski” - Warszawa
„Gazeta Polska” 1929, oficjalny organ rządu, 30 tys.
„Polska Zbrojna” gazeta wojskowa, po 1926 organ rządowy, 10 tys.,
Gazety w: Katowicach, Lwowie, Wilnie,
2. Tytuły popierające підтримані:
Sanację poparli konserwatyści, a więc i ich prasa: „Czas” i „Słowo”
„Czas” krakowski, który przeniesiono do Warszawy w poł. L. 30.
Prasa sensacyjna
Rozwój w latach 30. – zainteresowania nią ze strony czytelników i rządu
Połączenie prasy sensacyjnej z polityczną (sanacja)– wyraźne oblicze ideowe
- rozbudowane działy miejskie
- mało wytworne komentarze
- atrakcyjne pierwsze strony z dużą fotografią i sensacyjnymi tytułami
- okazjonalnie dobre nazwiska, aby zyskać ambitniejszych czytelników
- Сполучення сенсаційної преси з політичною(санація) -виразне ідейне обличчя
- розбудовані міські відділи
- мало вишукані коментарі
- привабливі перші сторони з великою фотографією ісенсаційними заголовками
- okazjonalnie добрі прізвища, щоб набути амбіційнішихчитачів
Koncern „Prasa Polska” S.A. - prasa „czerwona”, Dom Prasy
- „Dzień Dobry” i „Dobry Wieczór” – nowe dzienniki
- czasopisma: „Cyrulik Warszawski”, „Kino”, „Przegląd Sportowy”
Koncern „Republika” w Łodzi, mniejszy, ale wpływowy, własność przemysłowców włókienniczego,
- dzienniki: „Republika”, „Express Ilustrowany”, „Express Wieczorny Ilustrowany”, „Gazeta 5 Groszy dla Wszystkich”
- komiksy dla dzieci i zaszyty powieściowe
Koncern Mariana Dąbrowskiego „Pałac Prasy”
- „IKC” czasopisma: „Wróble na Dachu”„Tempo”,„Na Szerokim Świecie” –
Sensacyjna prasa katolicka
Prasa katolicka: 27% rynku prasowego
Wydawnictwo w Niepokalanowie
„Mały Dziennik” fenomen prasowy lat 30. – nakład 100 tys.
- wydają OO. Franciszkanie z Niepokalanowa od 1935 roku
- formuła: połączenie sensacji z ideologią katolicko – narodową, wydawcy sami reklamowali dziennik jako „ponadpartyjny, katolicki i używający zdrowej sensacji”
- antykomunizm, antylewicowość, antysemityzm
- stereotypy, uproszczony obraz świata i Polski
- niskie koszty produkcji, kolportaż przez parafie
„Rycerz Niepokalanej” – miesięcznik w nakładzie 700 tys. egzemplarzy
„Kalendarz Rycerza Niepokalanej” osiągał nakład 1 miliona
Czasopisma
- rozwój czasopism w latach 30.
- zwiększenie się liczby czytelników – inteligencja powojenna
- alternatywa wobec upolitycznionej i sensacyjnej prasy codziennej
- sanacja bardziej interesuje się wysokonakładową prasą niż elitarnymi czasopismami, co daje im większą swobodę
„Wiadomości Literackie” Mieczysława Grydzewskiego
Prasa w okresie II wojny światowej 1939 – 1945
1939: klęska kampanii wrześniowej: okupacja i koniec systemu prasy II RP
polityka okupantów:
- likwidacja wszystkich instytucji kulturalnych i społecznych
- instalacja nowych – własnych
System prasowy Generalnego Gubernatorstwa
1. Pełna kontrola informacji przez odcięcie od alternatywnych źródeł
- zakaz wydawania jakichkolwiek prasy poza własną
- zakaz odbierania jakichkolwiek informacji poza oficjalnymi – obowiązek oddania radioodbiorników władzom okupacyjnym
2. Budowa nowego systemu opartego na zasadach propagandy III Rzeszy
„prasa gadzinowa”:
- Osiem dzienników informacyjnych (z mutacjami) w wielkich miastach
Kraków: „Goniec Krakowski” dla całej GG, 60 tys.
Warszawa: „Nowy Kurier Warszawski”, 200 tys.
Wysokie nakłady prasy i duże jej czytelnictwo, mimo propagandy:
- Oficjalne komunikaty i rozporządzenia władz okupacyjnych
- Ogłoszenia prywatne: kupno, sprzedaż, praca
- Nawyki czytelnicze
Zawartość propagandowa „prasy gadzinowej”:
- Deprecjonowanie II RP i obarczanie jej odpowiedzialnością za klęskę
- Podkreślanie dokonań Niemców w Europie Środkowej
- Wskazywanie na przejawy kultury niemieckiej w Polsce
- Wskazywanie wroga: Żydzi, potem „bolszewizm”
- Wydawnictwa udające konspiracyjne np. „Przełom”
Cel: wyrobienie przeświadczenia o potędze III Rzeszy, jej dominacji cywilizacyjnej i kulturowej oraz wynikającej z tego bezcelowości oporu
System prasowy pod okupacją ZSRR
Te same zasady co w GG:
likwidacja istniejących tytułów tworzenie nowych: 10
„Czerwony Sztandar” od 27 września 1939, wyd. we Lwowie,
Zawartość propagandowa:
- Deprecjonowanie II RP i obarczanie jej odpowiedzialnością za klęskę
- Teza o naturalności przyłączenia Kresów do ZSRR
- Kadry: działacze komunistyczni
Prasa konspiracyjna
1. Represje okupanta
- Problemy techniczne:
- Finanse: nielegalny zakup papieru, energia, transport, itd.
- Lokale (wentylacja, hałas), energia – zakonspirowane zasilanie
Wydawcy prasy: ugrupowania polityczne w konspiracji
Delegatura Rządu na Kraj i jej siły zbrojne (ZWZ – AK),
podporządkowane rządowi w Londynie
Od 1940 r. w Komendzie Głównej ZWZ działa Oddział Polityczno-Propagandowy, potem Biuro Informacji i Propagandy (BIP), koordynuje politykę wydawniczą. Pod koniec wojny w Tajnych Wojskowych Zakładach Wydawniczych drukowano miesięcznie: 230 tys. egzemplarzy druków, zużywano ponad 4,5 tony papieru. Dystrybucja wg. zasady: przeczytaj i podaj dalej
Cechy prasy ZWZ – AK i Delegatury:
- dobry poziom edytorski
- uniwersalny język i charakter
- kontrast dla prasy gadzinowej: podtrzymuje na duchu, przekonuje do ostatecznego zwycięstwa
- informuje o działaniach władz, akcjach podziemia w kraju i działalności Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie
- informuje o porażkach Niemców i zbrodniach okupanta
- propaguje kodeks etyczny: bezwzględny zakaz kolaboracji
Główne wydawnictwa ZWZ:
- Dla Polaków
- „Biuletyn Informacyjny” co tydzień, do 50 tys., informacje, oświadczenia władz państwa podziemnego, publicystyka polit.
- „Wiadomości Polskie” i „Insurekcja”
- Działalność dywersyjna pod kryptonimem „N”
- pisma dla Niemców: żołnierzy, administracji GG, mieszkańców Rzeszy, wysoki poziom, dobra informacja i publicystyka
- Imitacje prasy gadzinowej
Powstanie Warszawskie: 130 tytułów różnych organizacji podziemnych
Przez dwa miesiące: jawny „Biuletyn Informacyjny”, 15 tys. egz.
Radiostacja „Błyskawica”
Prasa emigracyjna 1939 – 1989
Okres wojny: rząd w Londynie, partie, wszędzie gdzie są Polacy
Po 1945 – prasa emigracyjna -Emigracja wojenna
I. Londyn - największa ilość gazet i czasopism, dużo znanych dziennikarzy
„Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza”: linia emigracji londyńskiej:
- Niezłomna niezgoda na powojenną sytuację Polski
- Niezgoda na utratę ziem wschodnich
- Uznanie ciągłości prawnej władz na obczyźnie
2.Wewnętrzne sprawy emigracji: kontynuacja działalności politycznej
3.Misja emigracji - strażnica wartości, tradycji i pamięci o przeszłości:
egzaltacja patriotyczna, żal za „dawnością” - II RP, agresja wobec „wrogów” (Niemców, Ukraińców, Rosjan, komunistów, inaczej myślących emigrantów –Paryża)
Czasopisma londyńskie
„Gazeta Niedzielna”: poczytny tygodnik katolicki, prosty i przystępny
„Wiadomości”: M. Grydzewski,
„Lwów i Wilno” tygodnik, S. Cat-Mackiewicz i J. Mackiewicz, do 1950 r.,
„Orzeł Biały” tyg. polityczno społeczny środowiska gen. Andersa:
Видавалася з 1811 по 1944 роки та з 1988 (регулярно — з 24 лютого 1990[2]) у Львові
.Від початку виходу 1811 до 1918 — офіційний друкований орган австрійської влади. З 1812 року почала виходити також німецькою мовою [3] . Друкувала додатки «Rozmaitości» («Всяка всячина»). Спочатку друкували офіційні оголошення, а від 1873 почали з'являтися статті на політичні теми, джерелом інформації служила офіційна віденська преса.
Головним редактором від 1873 року був В. Лозинський. З 1874 як додаток до газети виходив «Przewodnik naukowy i literacki», де публікували статті на історичні, етнографічні, літературні теми. Упродовж 1890—1914 і 1918 щоденно як додаток виходила «Народна часопись» — галицько-українська народна газета.
Під час німецької окупації виходила польською («Gazeta Lwowska»), німецькою («Lemberger Zeitung») та українською («Львівські вісті») мовами, займаючи колабораціоністську позицію [4] .
До 1944 року виходила щоденно, після 1990 — кожні два тижні.
Редактор — Ірена Масальська.
