Тақырып: Өлім және өлу.

Мақсаты: Өлім және өлу туралы таныстыруды құрастыру.

 

Қазір батыс елдерінің көпшілігінде адам өлімінің критерияларың мидың өлу критериясы деп қабылдап отыр. Бұл критериялар ғасыр қозғалысының, ауруға вербальді немесе моторлы реакциясының және діни рефлекстердің жоғалуың қосып отыр. Бұл критериялар науқастың ақылы немесе зерделі белсенділігінің жоқтығың көрсетіп қана қоймай, мидың белсенділігінің барлық белгілі функцияларға жоғалғаның көрсетіп отыр. Жоғарыда келтірілген реакциялардың жоғалуы, сол адамның енді ешқашан санасына келмейтінің, ми құрылысының зақымданғанына куәгер бола алады.

Біздің көз қарасымызбен науқасқа бағытталған медициналық араласу мен емдеу науқасқа пайда әкелуден тұратының білеміз. Шындап келгенде науқасты осындай жағдайда ұстауды тұспалдауды немесе денесінің қандайда бір мүшесің алып тастаудан не басын кесіп тастаудан еш айырмашылығы жоқ. Осыдан науқастың миы өлгеннен кейін оны алып қалуға әрекет жасауды тоқтатуымызға болады. Дегенмен мидың өлуің диагностикалау клиникалық жағдайларда әр уақытта мағыналы емес.

Гораций 22 жастағы студент жол-көлік апатынан зардап шеккен. Жарақат алғаннан бері 3 ай көлемінде уақыт өтті, Гораций содан бері тұрақты вегетативті жағдайда қалып отыр. Ол кейде жұтынып, дем алып, көзін жыпылықтатып, кейде көзін ашып айналдырады. Тыныс алу жоларының инфекциясының алдың алу мақсатында ішін ара антибиотиктер мен емдеп назогастральді түтікшенің көмегімен өмір онымен жалғасуда. Бірақ оның бас миында клиникалық немесе электроэнцефалографикалық белсенділік белгілері жоқ.

Тұрақты вегетативті жағдай (ТВЖ) – бұл жоғарғы мидың өлу клиникалық көрінісі. Мұндай жағдайларда науқастарда ақыл ой белсенділігі, олар түс көрмейді, ойланбайды, сыртқы ортаның ойын қабылдамайды өйткені олардың ешқандай неврологиялық негізі қызмет істемейді. Дәлме дәл мағынада олар «бұл өмірде болмайды». Сонымен қатар егер ТВЖ диагнозы дұрыс қойылса жазылу мүмкін емес. Сондықтан бұл жерде нақты диагноз қою өте маңызды, дұрыс диагноз қойылмаған науқастар интенсивті реабилитацияға душар болып, бірнеше апталар мен айлар өткеннен кейін олар қайткенмен ашылған жағдайлар болған.

ТВЖ бойынша жан жақты мамандардан жиналған топ диагностикалаудағы келесі критерияларын шығарды:

· Басқа адамдармен өз ара әрекет жасауға қабілетсіздігі және қоршаған әлемге немесе өзін жете түсінуге куәләнуінің жоқ болуы;

· Есту көру ауру сезімдеріне бағытталған тұрақты куәләнуінің жоқ болуы;

· Сөйлеу және түсінуді қолдану куәләнуінің жоқ болуы;

· Ұйқы – сергектік циклінің басыңда болатың ауыстырмалы сергуі

· Мейірбикелік күтім және дәрігерлік араласу шарттарыңда автономды функцияларды жеткілікті сақтау;

· Зәр және нәжісің ұстай алмауы;

· Жұлын – ми рефлекстерінің түрлі сатыларының сақталуы.

Бұл критериялар өте ауыр жағдайларын көрсетсе, ТВЖ – дағы науқастар денелерің қозғалтып, ал кей жағдайларда олардың беттеріңде күлкі пайда болып немесе жас ағады.Кейде олар айғайлап сөйлеуге де қабілетті болады. Көптеген вегететивті науқастарда туа біткен: құсу, жөтел, сору және жұтыну, асқазан – ішек жолдарының жұмыс істеу рефлекстері сақталып реттеліп отырады.

Көптеген жағдайларда соңғы функцияны сақтау ұзақ уақыт бойы ТВЖ- да науқастардың күнелтуіне мүмкіндігін туғызады.

ТВЖ – да мекендеу ең көп тараған ұзына бойы 5, 10, немесе 20 жас белгілі жағдайлардан ең ұзақ мерзім – 37 жас.

Кома vidilante деп ТВЖ – ң айырмашылығы бас ми қабығы зақымданбайды. Бұл науқастар қоршаған әлемді, сөйлегенді түсініп қабылдауға қабілетті келеді, бірақ олардың барлық моторлы функцияларың ерікті бақылаудан айырылады.

ЭЭГ- да тіркелгендей ми белсенділігің көрсетіп науқастың ми қабығыңа түскен қоршаған ортамен көзің қозғалту арқылы әсерлі қатынаста болуы мүмкін.

ТВЖ – дағы науқастардың туыстарының көпшілігі «Шындық емес пе? Ол енді осыңда жоқ қой» деп сұрайды. ТВЖ – дағы науқастардың өмірің ұзартуға біз моральді міндетті емеспіз, өйткені біздің көмегімізді қажет ететің ол субъект жоқ тек биологиялық қалдықтары сақталады.

Қазіргі уақытта егер науқасқа нақты ТВЖ диагнозы қойылған болса, заң жүзіңде өмірің қолдау үшін жасанды заттарды соның ішінде назогастральді зондты қолдануды тоқтатуымыз заңға қайшы келмейді.

Проблема шешімдері тиімсіз ауыр жағдайлардың тәуекелдік түсінігіне әкеледі. Науқастың өмірің құтқаруға бағытталған араласудың шешімдері оның жағдайың жақсартуы мүмкін. Көптеген дамыған елдерде бұл сұрақтар байсалды талқылауға айналған. Көптеген коментаторлар өмірді қолдайтың емді тоқтатуға рұқсат етілсе қатерлі қадамға әкеледі деп болжайды, өйткені біз белсенді эвтаназия мен енді тоқтату арасыңдағы шекараны қиып өтеміз.

Әдебиет:

1. Биоэтика: Оқу құралы/Ред. бойынша. П.В. Лопатина. – 4- е изд. – М., 2009.- 272 б.

2. Кэмпбелл, Г.Джиллетт, П. Джонс, Дәрiгерлiк әдеп: Қауырсындарды. ағылшынша:Оқу құралы/Ред. бойынша. Ю.М. Лопухин, Б.Г. Юдиннiң редакциясы посУПод. - М: Гэотар - медиа, 2007 – 400 б.

Бақылау сұрақтары:

1. ТВЖ жағдайы.

2. ТВЖ жағдайың диагностикалау критериялары.

 

Дәріс.