Тапсырма. Төмендегі сұхбатты оқыңыз

 – Дефиле десе, қазіргі сәнқой жандардың ішкен асын жерге қоятыны сөзсіз.

– Әлбетте, әдемі киініп, сәнді көріну кімге болса да ұнайды. Алайда бұл сөздің және жалпы, дефиленің қашан, қайда пайда болғаны жайлы білетіндер аз. Олай болса дефи­ленің кешегісі мен бүгіні жайлы не айтасыз?

– Шетелдік зерттеушілердің кейбір деректерінде дефилені дүниеге әкелген ХІХ ғасырдың сәнгері Чарльз Фредерик Ворт делінеді. Ол өз заманында киім сататын дүкен қызметкерлерін әдемі киіндіріп, қалталы клиенттеріне өз тауарларын ұсынған.

– Қазіргі тілмен айтқанда?

– Модельдердің қатарында өзінің әйелі де болған деседі. Дүкенге келгендер жайлы жайғаса отырып, сәнді киініп әрлі-берлі жүрген сатушы қыздарды тамашалап, соңынан өз ұнатқан тауарын сатып алған. Бірақ ХІХ ғасырдың соңы мен ХХ ғасырдың бас кезінде мұндай үрдіс жалғыз Чарльзде емес, барлық сән үйлерінде болған көрінеді.

–Оны қалай дәлелдейсіз?

–Олардың басым бөлігі жабық бөлмелерде арнайы көрсетілім залдарын ұйымдастырып, жаңа топтамаларын тұтыну­шыла­рына таныстыра бастаған. Дегенмен бұл көрсетілімдерді кәдімгі дефилемен салыстыру қиынырақ болатын.

–Неге?

– 1905 жылы Лондонда Люсилль есімді дизайнер тұңғыш рет дефиле өткізіп, музыканың сүйемелдеуімен сахнада өз топтамасын таныстырады. Оған көптеген модельдер қатысып, тапсырыс берушілерінің саны да екі есеге артады.

–ХХ ғасырда дефиле қайда дами бастайды?

–ХХ ғасырдың басында дефиле АҚШ-та да кеңінен тарай бастайды. Сәнді киім-кешек пен әшекей бұйымдарды өндірушілер сән индустриясын дамыту мақсатында бірігіп көрмелер өткізеді. 1903 жылдан бастап Нью-Йорк сән көрсетілімдеріне келушілердің қатарын көбейту үшін жер-жерге шақырту билеттерін таратуды ойлап табады. Ал 1910 жылдарға қарай жаңа топтамалардағы бұйымдар дүкен сөрелерінде сатылымға шығып, қысқа мерзімде сатылып отырады.

–Ол барлық адамдарға бірдей қол жетімді болды ма?

–Әрине жоқ, алайда сәнді болған киім-кешектер жайлы ақпараттардың таралымы тым тар болғандықтан, қалталы әйелдер ғана сәнді салондарға барып, қажет дүниелеріне еш қиындықсыз қол жеткізген. Ал әлеуметтік жағдайы төмен нәзікжандылар байлардың киіп тоздырып, сәннен қалды­рып, арзандаған заманында ғана сатып ала алған.

–Алғашқы ұйымдастырылған дефилелер жарияланып отырды ма?

–Ең алғаш ұйымдастырылған дефилелер адамдарды қайран қалдырып, тіпті олар жайлы New York Times газеті жиі-жиі жазып отырды.

–Дефиле бәсекелестікте болды ма?

–Ал қымбат бутиктердің арасында бәсекелестік орнап, дефиле ХХ ғасырда Атлантикаға дейін жетеді. Бірақ сән көрсетілімдері ұзақ уақыт бойы тек әйел адамдардың киім-кешегіне ғана арналды.

–Дефиле тек әйелдер киімімен ғана шектелген бе, сонда?

– Жоқ, әрине. Тек 1952 жылы Флоренцияда Brioni сән үйінің ұйым­дастыруымен ер адамдарға арналған сәнді киімдердің көрсетілімі өтеді.

–Тағы қандай өзгерістер болды?

–Сонау ХІХ-ХХ ғасырларда шағын дүкендер мен үйлердің тар бөлмелерінде өткізілген дефиленің бүгінгі сән әлеміндегі орны ерекше. Сарапшы мамандардың сөзіне сенсек, қазіргі заманда жыл сайын сән көрсетілімдерін ұйымдастыруға 200 млн АҚШ доллары жұмсалады екен. Атағы жер жарған сән үйлерінің 20 минуттық дефилесін өткізу үшін орта есеппен 100-500 мың доллар жұмсалатын көрінеді.

Тапсырма. Төмендегі мәтінді оқып, сұрақтар дайындаңыз

Сән…силуэт…стиль

Сән (мода) – латын сөзі (modis – өлшем, тәсіл, іс-қимыл бейнесі деген ұғымды білдіреді). Ал «Силуэт», «пішін», «үлгі», «пропорция», «стиль» деген түсініктер адамдармен тығыз бай­ла­нысты.

Силуэт (француздың siluett сөзі) – ұзындығы мен ені бойынша адам фигурасының пропорциясына жақындау келетін геометриялық фигуралардың (тікбұрыш, трапеция, үшбұрыш, сопақ т.б.) бірін беретін киімнің кез келген бөлігінің сыртқы пішімі. Бір айта кетер жайт – сәнқойлардың силуэт түрлерін білгені абзал. Олар: тік силуэт, белдес силуэт, сопақ силуэт, Х-силуэт, трапеция силуэт және жартылай жантайған силуэт болып бөлінеді. Ал пропорция дегеніміз – көйлектің ұзындығы мен енінің, жакеттің ұзындығы мен белдемше ұзындығының, бұйымның тұтас көлеміне қарай әр бөлшек мөлшерінің ара қатынасы.

Сәнде тағы бір маңызды ұғым бар, ол – стиль. Стиль – (styios деген грек сөзі) – мәнер, сипат, ерек­ше­лік деген мағына береді. Киімде бірнеше: классикалық, романтикалық, спорттық, фольклорлық (этни­калық) стильдер болады.

Классикалық стиль – келісті, іскерлі, элегантты, өзгермейтін стиль. Классикалық стильдің заттары: ағылшын жакеті, тік тар белдемше, ерлердікі секілді шалбарлар және т.б.

Романтикалық стиль – киімде әйелдік қасиеттерді бейнелейтін бөлшектерді, жиектерді пайдалану.

Спорттық стильге демалыс, спортпен жаттығу, саяхат үшін ыңғайлы киімдер жатады.

Фольклорлық (этникалық) стиль – халықтық дәстүрлер сипатындағы осы заманғы киімдер. Фольклорлық сипаттағы киімдер сәнділігімен ерекшеленеді. Онда халықтық кестелер, құрастырылмалы ою-өрнек, қол жұмысының көптеген элементтері кеңінен пайдаланылады.