Тақырып: Көмірсулардың алмасуы және міндеттері.

2. Мақсаты: Асқазан - ішек жолында көмірсулардың қорытылуын оқып үйрену. Ағзада глюкозаның негізгі қайнар коздерін және пайдалану жолдарын қарастыру. Глюкоза катаболизімнің анаэробты жолын талдау. Гликолиздің химизмінң, Пастер эффектісінің механизмін, глюкозаның дихотомиялық анаэробты ыдырвуының реттелуін механизмдерін, Кори циклында және глюконеогенездің биохимиялық процестерін оқып үйрені.

3. Оқудың және оқытудың мақсаттары: Адам ағзасында көмірсулар негізгі энергетикалық материал болып табылады. Сонымен қатар көмірсулар алмасуының бәрлік метаболитикалық жолдары аралық метаболиттердің түзілуі мен ілеседі. Олар аминқышқылдар, липидтер және басқа органикалық заттардың синтезіне пайдалану мүмкін. Сондықтан заттардың көмірсулар алмасуының бұзылыстары терен алдарға әкелу мүмкін. Олардың даму механизмін түсіну дәрігерлік ойлау қалыптасуына қажет. Осымен байланысты практикалық жұмыстарды орындауда теоретикалық материалды бекіту қажет.

4. Тақырыптың негізгі сұрақтары:

1. Асқазан-ішек жолында көмірсулардың қорытылуы.
2. Көмірсулардың қорытылу өнімдерінің сіңірілуі.
3. Ағзада глюкозаның қайнар көздері мен пайдалану жолдарының жалпы схемасы.
4. Глюкозаның катаболизмі. Пируваттың түзілуіне дейін реакциялар кезеқтілігі –

       глюкозаның катаболизмінің өзгешелік жолы ретінде. Глюкозаның анаэробты 

       дихотомиялық ыдырау (анаэробты гликолиз).

1. Глюконеогенез. Негізгі субстарттары. Гликогенді аминқышқылдар. Глюкозо-

аланинді цикл.

1. Гликолизбен глюконеогенездің өз-ара байланысы. Кори циклі.
2. Лактаттан глюкозаның биосинтезі (глюконеогенез). Айналма реакциялары. Дәрумен Н мәні.

 

Тәжірибелік жұмастыры:

1.Асқазан –ішек жолында көмірсулардың қорытылуы. Алейникова Т.Л. № 67.

2.Асқазан сөлінде сүт қышқылды ашу. Алейникова Т.Л. № 72

3.Ашу процессте фосфор қышқылды пайдалану. Жұмыстың барысы.

 

Жұмыс Бейорганикалық фосфатты ашу процесінде қолдану.

Ашытқы ерітіндісінің 5 мл-іне сахарозаның 1 г және дистильденген судың 5 мл-ін, одан кейін фосфорқышқылды т±здар ерітіндісінің 2,5 мл-ін қосып, жақсылап араластырады. Одан ары алынѓан қоспаныњ (бірінші сынама) 1 мл-ін пипеткамен басқа пробиркаѓа қ±яды және ‰шхлорсірке қышқылының 3 мл-мен т±ндырады. Қалѓан қоспаны басқа пробиркаѓа салып, оны термостатқа 37 ⁰ С–та 30 минутқа қояды. 30 минуттан соњ қоспаныњ 1 мл-ін µлшеп алады (екінші сынама) және ‰шхлорсірке қышқылының 3 мл –мен т±ндырады. Әрбір сынаманы фильтр арқылы µткізеді. Екі пробиркаѓа фильтраттың 1 мл-ін µлшеп алады (бірінші және екінші сынама) және молибден реактивінің 1 мл-ін, аскорбин қышқылы ерітіндісінің 0,5 мл-ін және судың 2,5 мл-ін қосады. Пробиркалардаѓы қоспаны араластырады. Кµк т‰с пайда болады. Бояудыњ қарқындылыѓы екінші сынамада әлсіздеу болады.

Ескертпе. Бейорганикалық фосфатқа т‰сті реакцияны бір уақытта екі пробиркамен жасау және боялуын бірден салыстыру қажет. ¤йткені, уақыт µткен сайын бояу қарқындылыѓы артады да, визуальды баѓалау қиындайды.

 

5. Оқытудың тәсілдері: Ауызша сұрау, аз топтар, тестілер.

6. Әдебиет:

Негізгі әдебиет:

43. Медициналық биохимия. Тапбергенов С.О., 2011г.

44. Медицинская клиническая биохимия. Тапбергенов С.О. Тапбергенов Т.С. 2009 г.

45. Медицинская и клиническая биохимия. Тапбергенов С.О. Тапбергенов Т.С. 2012 г.

46. Интерпретация клинико-биохимических анализов. Тапбергенов С.О. Тапбергенов Т.С. 2008 г.

47. Медициналық биохимия. Тапбергенов С.О. 2007 г.

48. Биологическая химия с упражнениями и задачами Под ред. С.Е.Северина. 2011 г.

Қосымша әдебиет:

29. Руководство к практическим занятиям по биологической химии. Под ред. Тапбергенова С.О. 2012 г.

30.  Биохимия. Под ред. Е.С.Северина. 2009 г.  

31. Сеитов З.С. Биохимия: Өзгертіліп, толықтырылып үшінші рет басылып шығуы / З. С. Сеитов. - Алматы: "ЭВЕРО", 2012. - 570 с.: ил.

32. Биохимия сұрақтары мен жауаптары. Биохимия в вопросах и ответах: учебное пособие / Т. С. Сейтембетов, Б. И. Төлеуов. - Алматы: ТОО"ЭВЕРО", 2010 г.

7. Бақылау: Ағымды бақылау. Тапсырмалардың орындауын және нәтижелерін тексеру, өз-өзін бағалау және сабақта жұмыс ітсеуде топты бағалау (қосылған).

 

 

Тесті бақылау

1. Көмірсулардың негізгі міндеті болып табылады:

1. энергетикалық
2. глюконеогенезге қатысуы
3. ауыстырылмайтын аминқышқылардың қайнар көзі
4. тасымалдау
5. метил топтарының қайнар көзі

2. Көмірсулардың қорытылуы мыналардың әсерінен жүреді:

1. оксидоредуктазалар
2. лиазалар
3. фосфотрансферазалар
4. гликозидазалар
5. пептидгидролазалар

3. Полисахаридтердің толық гидролизі мына қосылыстардың түзілуіне әкеледі:

1. көп атомды спирттердің
2. моносахаридтердің
3. қышқылдардың
4. жай эфирлердің
5. нуклеин қышқылдарының

 

4. Екіншілік – белсенді тасымалдау жолымен сіңіріледі:

1. фруктоза және глюкоза
2. галактоза және фруктоза
3. галактоза және глюкоза
4. пентоза және фруктоза

5 галактоза және пентоза

5. Гликолиз өтеді:

1. митохондрияларда
2. лизосомаларда
3. эндоплазматикалық ретикулумда
4. рибосомаларда
5. цитоплазмада

 

1. Қанда глюкозаның қалыпты деңгейі:

5,2 – 6,6 ммоль/л

7,0 – 14,0 ммоль/л

2,3 –3,3 ммоль/л

3,3 – 8,0 ммоль/л

3,5 – 5,7 ммоль/л

 

7.Көмірсулардың қайсысы перифериялық қанда болады:

глюкоза

гликоген

фруктоза

крахмал

лактоза

8.Гликолиз – бұл:

цитоплазмада анаэробты жағдайда глюкозаның тотығуы

аэробты жағдайда глюкозаның тотығуы

анаэробты жағдайда гликогеннің тотығуы

анаэробты жағдайда глюкозаның тотықсыздануы

аэробты жағдайда гликогеннің тотығуы

9.Анаэробты жағдайда пирожүзім қышқылы:

1. лактатқа тотығады
2. глюкозаға айналады
3. тотығу декарбоксильденуге ұшырайды
4. лактатқа тотықсызданады
5. қымыздықсірке қышқылына айналады

 

 

10.Бұлшық ет клеткаларында өтетін гликолиздің соңғы өнімдері болып табылады:

1. оксалоацетат
2. глюкозо – 6 – фосфат
3. сүт қышқылы
4. ацетил – КоА
5. фосфоенолпируват

11.Пастердің оң эффектісі неге әкеледі?

1. глюкозаның утилизациясының жоғарылауына
2. глюкозаның утилизациясының төмендеуіне және лактаттың жиналуына
3. лактаттың және глюкозаның түзілуінің жоғарылауына
4. глюкозаның анаэробты ыдырауының аэробтыға ауысуы
5. глюкозаның ыдырауының тоқталуы

 

12.Төменде көрсетілген процестердің қайсысын глюконеогенезге жатқызуға болады?

1. глюкоза - - - - - - - - > гликоген
2. фруктоза - - - - - - > глюкоза
3. лактат - - - - - - > глюкоза
4. глюкоза - - - - - - - > лактат
5. гликоген - - - - - - -> глюкоза

 13.Көмірсулар катаболизмінің қандай жолының нәтижесінде клеткада лактат

жинақталады?

1. апотомиялық жолда
2. пентозды циклде
3. гексозомонофосфатты жолда
4. гликолизде
5. аэробты дихотомиялық жолда

14.Адамның ауыз қуысында қандай көмірсулар ыдырайды?

1. лактоза
2. крахмал
3. фруктоза
4. сахароза
5. глюкоза

15.Ішекте бес молекула сахароза толық қорытылу үшін неше молекула су қажет?

1. біреу де емес
2. 6
3. 4
4. 5
5. 10

 

16.Ауыз қуысында он молекула сахароза толық ыдырау үшін неше молекула су қажет?

1. 10
2. 20
3. 30
4. 8
5. біреу де емес

17.Көмірсулардың қорытылуына қажетті қандай ферменттер тоқ ішектің кілегейлі қабықшасының клеткаларымен өндіріледі?

1. амилаза
2. лактаза
3. сахараза
4. изомальтаза
5. өндірілмейді

18. Галактозаның ішек қабырғасына сіңірілуі үшін не қажет?

1. калий және натрий иондары
2. калий және натрий иондары және АТФ –аза
3. АТФ және инсулин
4. инсулин және тасымалдаушы белок және АТФ
5. калий иондары, АТФ және тасымалдаушы белок

 

 

19. Қан плазмасында негізінен қандай көмірсулар болады?

1. гликоген және глюкоза
2. глюкоза және фруктоза
3. лактоза және глюкоза
4. тек глюкоза
5. тек фруктоза

20. Сүт қышқылы:

1. қанмен түседі және өкпеде жинақталады
2. қанмен бауырға жеткізіліп, глюкоза синтезіне пайдаланылады
3. соңғы өнім болып табылады және зәрмен шығарылады
4. аланинге айналады
5. липидтер синтезіне пайдаланылады

21. Анаэробты жағдайда глюкозаның тотығуы кезінде түзіледі:

1. 6 Н₂О + 6 СО₂ + 32 АТФ
2. СО₂ + НАДФН₂
3. 6 Н₂О + 6 СО₂ + 24 АТФ
4. 2 лактат + 4 АТФ
5. 2 пируват + 30 АТФ

22. Адамның ауыз қуысында көмірсулардың қорытылуына қандай кластың ферменттері қатысады?

1. трансферазалар
2. лиазалар
3. изомеразалар
4. гидролазалар
5. лигазалар

23. Лактаттың тотығу реакциясына қандай қосылыс қатысады?

1. КоА
2. НАД
3. ТПФ
4. ФАДН₂
5. НАДФН₂

24. Гликолитикалық оксиредукцияда сутегінің соңғы акцепторын атаңыз:

1. НАД
2. 3 – фосфоглицерин альдегиді
3. пируват
4. фосфоенолпируват
5. ФАД

25 Пастердің теріс эффектісі қалай көрінеді?

1. жоғары аэробты гликолизбен
2. глюкоза пайдаланылуының азаюымен
3. лактаттың түзілуінің тоқтауымен
4. аэробты ыдыраудың анаэробтыға ауысуымен
5. глюкоза ыдырауының тоқтауымен

 

 

Ключи к тестам.

1. 1

2.    4

3.   2

4. 3

5. 3

6. 5

7. 1

8. 1

9. 4

10. 3

11. 4

12. 3

13. 4

14. 2

15. 4

16. 1

17.  5

18.  2

19.  4

20. 2

21. 4

22. 4

23. 2

24. 3

25.   4