Жүрек жұмысының интракардиалдық механизмдері қалай сипатталады?

Жүрек қызметі 1-1мен байланысты 3 түрлі механизм арқылы реттеледі. Интрацеллюлярлық, интракардиалдық, экстракардиалдық.

Жүрек еті арасында көптеген метасимпатикалық жүйке жүйесіне жататын интрамуралдық нейрон бар. Олар сезімтал, аралық, қозғалтқыш, тежеуші нейрондар. Сезімтал нейрондардың ұштарында орналасқан рецепторлар жүрек етіндегі механикалық және жүрек қуысындағы гидродинамикалық өзгерістерді қабылдап аралық нейрондарға, содан соң қозғалтқыш нейрондарға жеткізіп отырады. Нәтижеде рефлекс арқылы жүрек қызметінде өзгерістерді тудырады. Аралық нейрондар арасында тежеуші нейрондар бар. Қозғалтқыш нейрондар талшықты өз ұшынан ацетилхолин немесе норадреналин медиаторларын бөліп отырады. АЦЕТИЛХОЛИН ЖҮРЕК қызметін әлсіретсе, НА ЖЕДЕЛДЕТЕДІ. Демек жүрек бөлімдері қызметін өзара үйлестіретін ондағы нейрондар тобы, рефлекстік қызметі. Алайда жұрек қызметі олның автоматизмі, жасушалық тетіктер мен жүректің өзіндегі шеткі рефлекстерге ғана байланысты емес. Экстракардиалдық реттелуде жүрек қызметін бүкіл денемен үйлестіреді.

Жүрек жұмысының экстракардиалдық механизмдері қалай сипатталады?

Жүрек қызметін бүкіл дене қызметіне үйлестіріп, сәйкестендіріп отыратын –орталықтағы ВЖЖ яғни экстракардиалды реттелу.Күнделікті жұмысқа қарай жасушалар мен тіндерге қажет қан мөлшері өзгеріп отырады. МЫСАЛЫ. Қара жұмыста аяқ-қолға күш көп түседі. Оларға қажет қан мөлшері артады. Осыған орай жүрек соғуы жиілейді. Қатты жиырылады, жүрек қызметі күшиеді. Мұны ОЖЖ мен қандағы әсері күшті химиялық заттар реттейді. Жүректің жүректен тыс гуморуалді және ОЖЖ АРҚЫЛЫ реттелуін –ЭКСТРАКАРДИАЛДЫ РЕТТЕЛУ д.а. ВЖЖ қос нейронды біреуі ОЖЖ де 2ші сидан тыс ганглийлерде соңғысы белгілі бір ағзаға жүрекке келіп тарамдалады.Бұлар жүрек және олар арасындағы ганглийлер, эфференттік нейрондармен түйіспе құрайды. Сөйтіп парасимпатикалық және симпатикалық ЖЖ жүрекке ақпаратты нейрондар арқылы жүргізеді.Парасимпатикалық жүйке жүрек қызметін әлсіретеді. Симпатикалық жүйке болса күшейтеді.

Гемодинамиканың маңызды заңдылықтарын атаңыз. Қан ағысы, қысым және қан ағысына кедергі арасында қандай байланыс бар?

Гемодинамика көбіне гидродинамика заңына бағынады. Жүректің сол қарыншасынан қолқаға қан әлсін әлсін тек систола кезінде өтеді. Бұған қарамастан қан тамырларда үздіксіз ағады. Мұның себебі ірі артериалардың қабырғасында серпімді талшықтардың көп болуы. ГИДРОДИНАМИКА ЗАҢЫ бойынша сұйықтың түтік арасындағы ағуы сол түтіктің бос жағы (Р1) мен аяқ жағындағы қысымның (Р2) айырмашылығына және түтік қабырғасының сұйықтыққа кедергі жасау дәрежесімен байланысты. Р1 мен Р2 айырмашлы сұйықтық жылжуына қ/е.

Артерия жарақаттансы қан шапшып ағатыны белгілі яғни оларда Р жоғары, венада төмен. Сондықтан қан үнемі артериядан венаға қарай ағады. Қан қысымы (Р1- Р2 айырмашылығы) төмендесе, қан жылжымай қалуы мүмкін. Қан қысы қолқаның 120-130 орташа артериаларда 100-110 артериола 70-80, каппилярлар 25-30, вена 9-12 мм.с.б. болады. Жоғары және төменгі қуысты веналарда қысым атмосфералық қысымнан төмен. Сондықтан жарақаттанса сыртқа ақпай ішіне ауа кіріп эмболия пайда болады.

Қан тамырлардың қан ағысына көрсететін кедергілері.

А) тамыр серпімділігіне байланысты

Б)тамыр түтігінің көлемін

С)Қан тұтқырлығы да әсер етеді

9.Қан ағысы кедергісінің мөлшеріне әсер ететін факторларды атаңыз. Жалпы перифериялық кедергі деген не? Әсер ететін3 фактор бар: Тамыр серпімділігі, тамыр түтігі көлемі, қан тұтқырлығы

10. Қан тамырлардағы қан ағысының жылдамдығы мен көлемі қандай?Қан қысымы- систола кезінде жүректен ағып өткен қан мөлшеріне, ЖСЖ және жиырылу күшіне байланысты. Жүрек систола кезінде қанды неғұрлым айдаса, соғұрлым қысым қолқада жоғары болады. Мұнымен қатар жүрек: қан айдау күші жүрекке қайтып оралған, қан мөлшеріне тікелей байланысты/гетерометрлік заң/. Сыртқы қан ағысы н/е сыйымды веналар /тонусы төмендеген қайта жүрекке оралатын қан мөлшері азайса, АҚҚ төмендейді. Артерия тамыры жүрекпен алыстаған сайын,ҚҚ төмендейді. Қан қысымы тамыр кедергісін жеңүге жұмсалады. Қан тамырының қан ағысына көрсететін кедергісі, бірден серпімділігіне бпайланысты. Қартайғандарда қандары қатайып, серпімділігі төмендейді де АҚҚ жоғ. Екіншіден: тамыр түтігі көлеммен байланысты. Қ т тарылса Р көтеріледі. Қан ағысына өте үлкен кедергі жасайтын тамыр артериоласымен капилярлары. 3-ден қан қысымына оның тұтқырлығыда әсіресе қан неғурлым қою болса кедергі жоғарылап қысым жоғ болады. Аортада с.б.б. 120-130. Орташа жуандықтағы артерияда 100-110. Артериолада 70-80. Капилляр/да 25-30с.б.б. орташа жуан вена/да 9-12 мм с б

11. Қан қысымын анықтау тәсілдерін атаңыз. Қан тамыры бойымен қанның қысымы қалай өзгереді?

Қан ағысының жылдамдығы 3 түрлі өлшеммен сипатталады: көлемдік, сызықтық және қан айналымының толық мерзімі.Қан ағысының көлемдік жылдамдығы деп тамыр түтігінің тұрақты диаметрі арқылы белгілі уақыт ішінде өтетін қан көлемін айтады. Бұл мл/сек. Есебімен белгіленеді.. Қан ағысының көлемдік жылдамдығыР тамырдың бас ағымен аяқ жағында,ғы қысымдарының айырмасына және тамырлардың шеткей кедергісіне байланысты R. Q=P1-P2/R қан ағысының сызықтық жылдамдығы қан тамырының ортасында, қабырғасына таяу жерінде бірдей болмайды ламинарлық ағыс. Дегенмен неғұрлым кең болса, қан ағысының сызықтық жылдамдығы солғұрлым жай, яғни қан ағысы солғұрлым баяу болады. Мәселен, қолқада ол 30-50 см/сек. Құысты веналар қолқадан екі есе кең болғандықтан ондағы сызықтық жылдамдық 15-25 см/сек. Қан ағысының толық мерзімі деп бір тамшы қанның үлкен және кіші қан айналымы шеңберлерінен бір айналып шығатын уақытын айтады. Бұл мерзім сау адамда қалыпты жағдайда 17-25 секундка тең

12. Систолалық, диастолалық, пульстық және орташа артериалық қысым деген не? Оларды қалай анықтауға (есептеуге) болады?

Қан қысымын847 ж ЛюдвигUтәрізді сынап монометрімен өлшеп қан қысымының қисық сызығын жазып алды. Артериялық кан кысымының қисық сызығы төмендегідей3 түрләі толқыннан тұрады.Қан қысымының 1 реттік толқыны жүрек соғуының жиілігіне тәең, сондықтанда ол пульстік толқын деп аталады. Систола кезінде кан қысымы с.б.б. 105-125 мм-ге жетеді, бұл ең жоғарғы қысым. Ең төмен қан қысымы диастола кезінде дәл келеді. Аталған 2 түрлі қысым пульстік қысымды анықтауға мүмкіндік береді. Пульстік қысым- ең жоғарғы қысыммен ең төмен қысымның айырмасы: с.б.б. 105-60* 45 мм, 125-85*40мм. Пульстік қысым қалыпты жағдайда с.б.б. 40-50 мм. Бүкіл әлемде адамда қан қысымы Коротков /аускультациялық –дыбыс тыңдау/ әдісімен анықталады. Оның жоғарылауы гипертензия,төмендеуі гипотензия д а. Ал венадағы қан қысымын қан шығаратын әдіспен өлшейді.қуысты ірі веналарда 2-5 мм теріс қысым болу мүмкін. Мұнда қан қысымын анықтау үшін оған кең түтікті ине кіргізіп инені Вальдман флебатонометрімен байланыстырып өлшейді

13. Қан тамырлардың иннервациясы қалай іске асырылады, олардың тонусы мен қан ағысы қандай? Ағза қызметі нәтижелі болу үшін, канайналым қызмет қарқынына сай болу керек. Қ Қ қалыпты болғанымен ағзада қан ағу жылдамдығы өзгеріп отырады. Осының бәрі кан тамырларның кеңейіп тарылуына, қабырғасының тонусына байланысты. Қанайналым тамырларның тонусын өзгертіу арқылы реттеледі. Тонусы жоғарыласа, оның түтігі тарылады, ол төмендесе кеңейеді. Орт, артериялар қабырғасында ет қабаттары қалың келеді. Осы тамырлардың тонусы ағзалардың қанмен жабдықталуын реттейді

14.Артериялық қысымды реттеудің жедел түрде жүруінің механизмін сипаттаңыз.-

15. Артериялық қысымды реттеудің жедел емес және баяу түрде жүруінің механизмін сипаттаңыз.-

Тыныс алу жүйесі

1. Тыныс жолдарының физиологиялық маңызы, ауаны тазалау мен кондиционирлеу механизмдері қандай?-

Тыныс алу жүйесінің маңызы. Адам организмі өзін қоршаған сыртқы ортамен қатты, Сұйық және газ түріндегі заттармен алмаспай өмір сүре алмайды. Адам үнемі сыртқы ортадан қоректік заттарды, суды және оттегін алады. Оттегі адам өмірі үшін аса маңызды. Оттегі ұлпалардағы тотығуға қатысады. Тотығу кезінде заттардың ыдырауынан көмір қышқыл газы пайда болып, денеден сыртқа шығарылады. Дем алғанда организм мен сыртқы орта өздерінің құрамындағы газдарымен алмасады. Бұл оттегінің үнемі денеге кіріп және көмір қышқыл газының денеден сыртқа айдалып тұруын қамтамасыз етеді. Бұл қызметті кеуде қуысында орналасқан өкпе орындайды.

Оттегінің қысымының ең көбі біз дем алғанда жұтатын сыртқы ауада, өкпе альвеолаларында төмендейді, қан тамырларында мүлде азаяды. Сондықтан ауадағы оттегі организмге қарай диффузды түрде қозғалады, бірақ Бұл өте әлсіз қозғалыс. Бұл қозғалысты тыныс мүшелері күшейтеді.

Дем алу мен дем шығарудың ырғақты түрде ауысуы біздің денеміздегі барлық ішкі мүшелерге әсер етеді.

Механизм

Главная задача легких не просто перегонять воздух, а осуществлять процесс газообмена. В легких меняется состав вдыхаемого воздуха. И здесь основная роль принадлежит кровеносной системе. Что же представляет собой кровеносная система нашего организма? Ее можно представить большой рекой с притоками из маленьких речушек, в которые впадают ручейки. Вот такими ручейками-капиллярами пронизаны все альвеолы.

Кислород, поступивший в альвеолы, проникает в стенки капилляров. Это происходит потому, что в крови и воздухе, содержащимся в альвеолах, давление разное. Венозная кровь имеет меньшее давление, чем воздух альвеол. Поэтому кислород из альвеол устремляется в капилляры. Давление же углекислого газа меньше в альвеолах, чем в крови. По этой причине из венозной крови углекислый газ направляется в просвет альвеол.

В крови имеются специальные клетки – эритроциты, содержащие белок гемоглобин. Кислород присоединяется к гемоглобину и путешествует в таком виде по организму. Кровь, обогащенная кислородом, называется артериальной.

Дальше кровь переносится к сердцу. Сердце − еще один наш неутомимый труженик − перегоняет кровь, обогащенную кислородом, к клеткам тканей. И далее по «реченькам-ручейкам» кровь вместе с кислородом доставляется ко всем клеткам организма. В клетках она отдает кислород, забирает углекислый газ – продукт жизнедеятельности. И начинается обратный процесс: тканевые капилляры – вены – сердце – легкие. В легких обогащенная углекислым газом кровь (венозная) поступает опять в альвеолы и вместе с остатками воздуха выталкивается наружу. Углекислый газ, также как и кислород, переносится с помощью гемоглобина.

Итак, в альвеолах происходит двойной газообмен. Весь этот процесс осуществляется молниеносно, благодаря большой площади поверхности альвеол.

2. Өкпелер мен кеуде сарайының эластикалық тарту күші деген не?+

Өкпеде эластикалық тіндер көп. Сондықтан ол созылып, қайта алғашқы қалпына келе алады. Оның ширығуы мен созылуы тығыз байланысты. Созылған өкпе тінін бұрыңғы қалпына келтіретін күш- эластикалық күш дейіледі. Өкпе неғұрлым созылғыш болса серпімділігі де соғұрлым жоғары.

Серпін күші – өкпенің аумағын тарыпта отырып, висцералдық плевраны париеталдіден тартып ажыратуға тырысады. Бұл – плевра қуысындағы қысымды азайтатын негізгі себептің бірі. Созылған өкпенің қайта тарылуы бронх еттерінің тонусына да байланысты.

3. Плевралық қуыстағы теріс қысым немен қамтамасыз етіледі және оны сақтап тұратын механизмдер қандай?+

Атм. ауа қысымы -760, плевра 3 мм кем. Сондықтан ол теріс қысым болады.

Демалуда көкірек қуысы кеңейеді де, плевралық қысым одан әрі төмендеп – 6 мм ге теңеледі. Терең дем алғанда 9-15 мм дейін төмендейді. Плевралық қуыста Р әр уақыт төмен және қатты созылса, соғұрлым төмен болады.

Теріс қысым ауаның өкпеге кіруін, яғни демалуды жеңілдетеді, венадағы қан жүрекке қайтып оралуын қамтамасыз етеді: плевра жапырақшалары аралығындағы, қысымның төмендеуіне байланысты көкірек қуысындағы үлкен веналар мен жүрекше кеңейіп қанды жүрекке қарай тартады.

Плевра жапырақшалары арасында әдетте ауа болмайды. Плевралық қуысқа аздап болса да,ауа кірсе, біртіндеп қанға сіңіп-пневмоторакс

Плевра қуысындағы теріс қысымның тағы бір себебі алвеолалардың ішкі бетінде сурфактант атты беткі кернеу күші өте төмен заттың болуы. Әр алвеоланың ішкі беті сурфактантпен майланған. Алвеола көлемі кішірейген сайын беткі кернеу күші төмендейді. Сондықтан сурфактантпен көмкерілген алвеола өкпенің трансмуралдық қысымы қанша жоғарыласа да, қабыспайды, әрқашан керіліп тұрады, ателектаз болмайды.

4. Тыныс алу мен тыныс шығарудың механизмдері қандай?+

Сыртқы тыныс алу: демалу және демшығарудан тұрады.

Адам демді ішке тартқан кезде инспирация еттеріжиырылады да, көкірек қуысын кеңейтеді: диафрагма жиырылады, күмбезі жазылып 1,5 см төмендейді. Сөйтіп көкірек қуысы жоғарыдан төмен қарай кеңейеді. Сыртқы қабырғааралық және шеміршекаралық еттері тартылып, қабырғаларды жоғары қарай көтереді. Көкірек өлшемдері ұлғайып,кеңейеді. Өкпе альвеолаға серпімді тіндерге бай, осыған байланысты ұлғайып, көкірек қуысын кернеп, түгелдей жайпап алады. Осы сәтте альвеолаларда қысым азаяды да, сырттан тартылған ауа өкпеге қарай ауысады. Одан әрі инспирация еттері босап, қабырғалармен төс орнына түседі,өкпе аумағы кішірейеді.

Көкірек қуысы тарылуы- экспирация еттеріне бай. Дәл осы кезде альвеолаларда ауа қысымы күшейеді, мұндағы ауа өкпеден сыртқа ығысады. Терең тыныс алғанда,қосымша тыныс алу еттері (үлкен және кіші кеуде еттері, алдыңғы тіс тәрізді еттері) күшейтеді. Демді шығару тура, қиғаш,көлденең еттері жиырылуына байланысты.

5. Атмосфералық ауаның, өкпелерден шығатын және альвеолярлық ауалардың құрамы қандай? Қалыпты тыныс алу кезіндегі альвеолярлық ауа құрамының салыстырмалы тұрақтылығын қамтамасыз ететін механизм неге негізделеді?+

Атм. ауа құрамы:20,94 О2 0,07 СО2 79,03 N2 және инертті газдар

Деммен бірге шығатын ауа құрамы: 16,0 О2 4,5 СО2 79,5 N2 және инертті газдар

Альвеолалық ауа құрамы: 14,0 О2 5,5 СО2 80,5 N2 және инертті газдар

Өкпеде газ алмасуының негізгі көрсеткіші альвеолалардағы газдар құрамы мен

6. Оттегінің қанмен транспортталуына, НвО₂қисық диссоциациясына сипаттама беріңіз. Гемоглобиннің оттегіге жақындығына түрлі факторлар қалай әсер етеді? +

Транспорт кислорода кровью

Кислород в крови находится в растворенном виде и в соединении с гемоглобином. В плазме растворено очень небольшое количество кислорода. Поскольку растворимость кислорода при 37 °С составляет 0.225 мл * л^{-1 *}кПа^-1(0.03 мл-л^-1 мм рт.ст.^-1), то каждые 100 мл плазмы крови при напряжении кислорода 13.3 кПа (100 мм рг.ст.) могут переносить в растворенном состоянии лишь 0.3 мл кислорода. Это явно недостаточно для жизнедеятельности организма. При таком содержании кислорода в крови и условии его полного потребления тканями минутный объем крови в покое должен был бы составлять более 150 л/мин. Отсюда ясна важность другого механизма переноса кислорода путем его соединения с гемоглобином.

Каждый грамм гемоглобина способен связать 1.39 мл кислорода и, следовательно, при содержании гемоглобина 150 г/л каждые 100 мл крови могут переносить 20.8 мл кислорода.