Тері мен оның астында жаткан тіндердің толық некрозы немесе тіндердін көмірге айналуы.

Ыстық температураның жергілікті өсер ету жолдары тін нөруызда- рының үюымен, жасушалардың гіршілігін жоғалтуымен, тіндердің не- крозымен, қабыну дамуымен байланысты.

Күйіктің организмге өсері бүлінген тері қабатының аумағына бай- ланысты. Дененің 10—15%-нан астам аумағының терең күйіктері түтас организмнің бүліністеріне, ішкі ағзалар мен жүйелердің бүзылыстарьша әкелетін ауру туындатады. Бүл ауруды күйіктік ауру дейді. Ол келесі сатыларда өтеді:

1. күйіктік сілейме (шок),

2. күйіктік уытгану,

3. күйіктік жүқпалар,

4. күйіктік азу,

Сауығу.

Күйіп қалған жерден орталық жүйке жүйесіне қатгы ауыру сезімі беріледі. Осыдан қан тамырларының қимылдық жөне тыныс алу орта- лықтары адцымен қатты қозьш, артьшан өлсірейді. Қан қысымы төмен- деп, ағзалар мен тіндерде майда қан айналым бүзылады, күйіктік сілейме (шок) дамиды. Оның дамуына бүлінген тіңдерде нәруыздардың ыдыра- уынан пайда болған уытты заттардың қанға түсуі, қанның сүйық бөлшектерінің тамыр сыртына шығьш кетуінен қоюлануы мен аққыш-

тық қабілетінің бүзылыстары қолайлы ықпал етеді. Бүл кезде су мен электролиттердің алмасуы бүзылады. Күйгеннен кейін алғашқы сағат- тарда бүлінген тіндерде натрий көптеп үсталып қалады, артынан на- трий мен су қан плазмасынан жасушаларга ауысады. Осыдан жасушалар ісінеді. Бүл жағдайды күйіктік сілеймені емдеу үшін изотониялық сүйық- тарды қанға енгізу кездерінде есте сақтау қажет. Олар тез жасушаларға еніп кетуі мүмкін.

Бүлінген жасушалардан калий көптеп қанға түседі, гиперкалиемия дамиды. Ол жүректің жиырылғыштық қасиетін төмендетіп, жүрек арит- миялары дамуына әкеледі. Күйік эритроциггердің қатгы гемолизін туындатады. Осыдан қан плазмасыңда гемоглобиннің мөлшері артады, оның несеппен шығарылуы үлғаяды, бүйрек қызметінің жіті жетюліксіздігі дамуы мүмкін. Бүл организмнің уыттануын одан сайын күшейтеді.

Күйіктік ауру кезіңде тіндердің нөруыздары көптеп ьщьфатылады. Бүлінген жасушалардан протеолиздік ферменттердің қанға түсуі тіндердің антигендік қасиетін өзгертіп, аутоиммундық қүбылыстардың дамуына өкелуі мүмкін.

Бүл ауру әртүрлі жүқпалармен жиі асқынады. Олардың уытгары организмді одан сайын уьитандырады. Бүл жұқпалар организмге бүлінген тері арқылы өтеді жөне ішектердің микробтары қанға түседі. Күйіктік ауру кезінде терінің бүлінуі оның тосқауылдық қызметін өлсіретеді, бір ядролы фагоцитгер жүйесінің қызметі бүзылады және ішек-қарын жол- дарының шырышты қабықтарының қорғаныстық қабілеті азаяды.

Бүл аурудың нәтижесінде организмнің қатты үдемелі арьш-азуы, дененің ісінуі, анемия, ішкі ағзатардьщ дистрофиялық өзгерістері, окпе мен бүйректің қабынуы, бүйрек үсті бездерінің сыртқы қабатының өлсіреуі т.с.с. қүбылыстар байқалады.

Күйікіік ауру жеңіл түрде әтсе аргынан организмнің сауығуы бола- ды. Бүл кезде бүлінген тін тольпынан аласталынып, оның орнына тыр- тық тін қалыптасады.

Асқын қызыну (гипертермия). Сыртқы ортада температура көтерілгенде терінің қан тамырлары кеңіп, тер бөлінуі, тьшыс алудың жиілеуі арқылы денеден жылуды сыртқа шығару артады. Ал, қоршаған ортаның тем- пературасы мен ылғалдығы жоғары болғанда немесе адамның үстінде терді өткізбейтін киім болғанда денеден жылуды сьфтқа шығару шекгеліп, ауаның температурасы тілті 33°С болғанның өзінде дененің асқьпг кызынуьша (ыстық соғуына) өкелуі мүмкін. Бүл кезде дене қызымын реттеу жолдары бүзылады, денеде жылу өндірілу оны сыртқа шығарудан басым больш кетеді. Осыдан дене қызымы көтеріледі.

Асқьш қызьшу (гипертермия) екі сатыда өтеді. Бірінші теңгерілген сатысьшда дене қызымы қалыпгы деңгейде үстальш түрады. Жоғары температура организмге ары қарай өсер ете беруінен асқьш қызынудьщ екінші теңгерілмеген сатысы дамиды, дене қызымы қалышыдан көтеріліл кетеді. Бүл кезде организмде зат алмасуларының қарқыны артады, ты- ныс алу жене қан тамырларының қимылдық орталықтарының, орта-

лық жүйке жүйесінің қатты қозуы байқалады. Артынан олардың қалжырауынан тыныс алудың, жүрек қызметінің бүзылыстары, артери- ялық қан қысымының төмеңдеуі болады, организмде гипоксия дамиды.

Асқьш қызыну кезінде тердің көп бөлінуі организмнің сусыздануы- на, сумен бірге хлоридтердің т.б. электролиттердің сыртқа көптеп шы- ғарылуына өкеледі. Бүл кезде қанның қоюлануы оның түтқырлығын жоғарылатьш, журек қызметін қиындатады, қанайналым жеткіліксіздігі дамиды. Осыдан организмде оттегішң үдемелі жетіспеушілігінен адам- ньщ жан талсыруы болады. Дене қызымы тез көтерілуіне әкелетін қауырт қызынуды ыстық соғуы дейді.