Сабақ: Энергия алмасуы. Тотығу түрлері

Өзіндік дайындалуға арналған сұрақтар мен олардың жауаптары:

1. Энергия алмасуының сатылары:

А) 1 - сатысы – арнайылықты катаболизм жолдары

Тағамдық заттардың қорытылуындағы негізгі аралық зат активті сірке қышқылы: ацетил- КоА болып табылады. Аэробты жағдайда ацетил- КоА глюкозадан- ПЖҚ-ның тотығудан декарбоксилденуінен түзіледі; липидтерден БМҚ-ның ß –тотығуынан және глицериннің тотығуынан түзіледі; 18 амин қышқылдарынан аралық қосылыстар арқылы: пируват(ала,гли,сер,цис,тре),a -кетоглутарат және оксалоацетат (асп,глу,фен,тир,тис,арг,мет,про,вал), ацетоацетил-КоА(лей,лиз, фен, тир, три) түзіледі.

Ацетил- КоА-ның орталық рөл атқаруының себебі, ол белоктардың, кө-мірсулардың, липидтердің, көптеген амин қышқылдарының катаболи-калық өнімі бола отырып, үшкарбонқышқылы циклінде(ҮКЦ) тотыға алуында.

б) ІІ-сатысы- ҮКЦ. Негізі, маңызы. ҮКЦ-да жүретін реакциялар және оған қатысатын ферменттер.

ҮКЦ энергия алмасуының 2-сатысына жатады және барлық органикалық заттардың катаболизмінің басы болып табылады. ҮКЦ-ның жалпы теңдеуі:

АцетилКоА 2 СО₂ + 3НАДН₂ + ФПН₂ + АТФ

ҮКЦ-ның атқаратын қызметтері:

1. ҮКЦ – амфиболикалық циклге жатады, себебі онда катаболикалық та, анаболикалық та процестер жүреді.

ҮКЦ-дағы анаболикалық процестер – көптеген молекулалардың син-тездерінің алдыңғы заттары. Мұны ҮКЦ-ның пластикалық қызметі деп те айтуға болады. Мысалы, a- кетоглутараттан аланинмен әрекеттесті-ріп қайта аминдену реакциясы арқылы амин қышқылы-глутаматты және пируватты, ал оксалоацетатты аланинмен әрекеттестіріп осындай жолмен аспартатты алуға болады. Сукцинил-КоА-ны гемоглобиннің, миоглобиннің, цитохромның, каталазаның және пероксидазаның гемдерінің синтезіне пайдалануға болады. Лимон қышқылын бос май қышқылдарының синтезіне қолданады. ҮКЦ-дағы катаболикалық процестер ацетил-КоА-ның, БМҚ-ның және амин қышқылдарының ыдырауын туғызады.

2. ҮКЦ- жасушалардың тыныс алуының және энергияны жинақтап, оны аэробты жасушалардың жұмсауының маңызды бөлігі болып табылады. Бұл циклде активті сірке қышқылы «жанады», яғни бұл АСҚ-ның жасушалардағы тотығуының жалғыз жолы. ҮКЦ энергия көздері болып табылатын барлық метаболикалық қосылыстардың - көмірсуларының, БМҚ-ның, кетон денелерінің, амин қышқылдары-ның толық тотығуының жалпы жолының басы деп есептелінеді. Көрсетілген қосылыстар кофермент-КоА-ға, НАД+-қа және ФАД-қа таласады.

3. ҮКЦ-да тотықсызданған дегидрогеназалар түзіледі, олар ары қарай БТ тізбегінде пайдаланылады. Сондықтан ҮКЦ БТ-ға тотықсыздан-ған ДГН2 -ні апарушы процеске жатады.

4. ҮКЦ (Кребс циклі) барлық зат алмасуының айқасқан ортасы бол-ғандықтан, осының нәтижесінде барлық заттардың метаболизмдері-нің бір-бірімен байланысын тудырады.