Ярты колак ничек итеп ата–аналы була

 

Булгандырмы, юктырмы, бер заман кояш кыздырган комнан ишәккә атланып, дөя җитәкләп бер карт бара икән. Таң атканчы тегермәндә эшләгәнгә, карт бик нык арган була. Аркасына авыр капчыклар төягән дөя дә арый. Карт атланган ишәк тә арый. Ә авылга кайтып җитәргә әле ерак була.

Барханнан барханга, бер ком тавыннан икенче ком тавына көне буе кайта карт юл буйлап. Ул юлның очы–кырые бармы, юкмы икәнен кошлар да белми икән,. Чүлнең чиге бармы, юкмы икәнен хәтта җил дә белми икән.

Ул юл буенча җырлап бара, аның җыры узган гомере шикелле озын, уйлаган уйлары кебек моңлы икән. Моңлы булмый нишләсен соң: үзе бик картайган, сакалы мамык тавыдай агарган, ә менә картлык көнендә ярдәмчесе булырдай бер генә улы да юк икән аның. Күңелендәге шул сагышны җырлый икән ул:

Кояш кебек сөйкемле,

Мәк чәчәгедәй йөзле,

Бал корты кебек уңган,

Бармактай гына буйга

Булса иде малаем –

Булыр идем бәхетле...

Карта кинәт кемдер эндәшкән төсле тоела:

– Әй, әти җаным! Улың булмаса әйдә мине ал.

Карт аптырап кала. Ишәген туктатып, аяк астына күз сала, әмма юлда корыган дөя үләне күчләреннән башка берни дә күрми.

Теге тавыш яңадан кабатлана:

– Бөркетне күрим дисәң, җиргә карама син!

Алай дигәч, карт башын югары күтәрә, әмма күктә дә берни дә күрми.

Ә теге тавыш ныграк кычкырып:

– Әй, әти җаным, юлбарысны кем болытлар арасыннан эзли инде?! – дип куя.

Карт тәмам гаҗиз була.

– Йә, җитәр, качма! Хәзер үк күрен!

Зарыгып сорап алган улын тизрәк күрәсе килә икән картның. Шуннан ни күрсен бу: дөя колагыннан башын чыгарып бәләкәч кенә малай карап тора. Ул картка елмаеп карый да нәзек тавыш белән чиелдап җибәрә:

– Мин монда! Күрәсеңме? Зинһар өчен, дим, шушы кысан тирмәдән чыгарга булыш, югыйсә тончыгам мин монда.

Карт аны дөя колагыннан тартып чыгара да уч төбенә утырта – менә нинди бәләкәй була бу малай! Аның маңгай өсте башка төрекмәнмалайларныкы шикелле үк, кырган, ә ике колак артында тыгыз итеп үрелгән кечкенә–кечкенә ике толым була.

Карт аңардан ягымлы гына итеп:

– Синең исемең ничек соң? – дип сорый.

Малай аптырап калмый:

– Ничек дисәң дә ярый, – ди дә чәчен үрергә тотына. Үзе бер дә кабаланмый, яргаланып беткән уч төбендә түгел, өендә йомшак киез өстендә утыра диярсең.

Карт башын чайкый:

– Бигрәк бәләкәй бит син! Ант итеп әйтәм, дөя колагының яртысыннан зур түгел!

Малай картка күтәрелеп карый да көлеп җибәрә:

– Тот та шулай ата! Миңа бу исем ошый!

Шуннан карт моны Ярты колак дип атый.

– Ярты колак, синең бар җирең килгән, – ди карт һәм көрсенеп куя, – тик менә картлык көнемдә кул арама керә алырсыңмы икән? Бигрәк бәләкәй инде син!

Улы атасына хәйләкәр генә күз кысып куя да:

– Әти җаным, алмазда зур түгел, шулай да бер алмазга йөзләгән зур дөя бирәләр. Тик син, әти, мине йәз дөягә алышма, мин синең йортыңа бәхет һәм шатлык китерермен, – ди.

Шул сүзләрне әйтүгә, Ярты колак сикереп торып баса дайокымсрап торган ишәккә гомере буе кәрван йөрткән кеше кебек кычкырып җибәрә:

– Ио, ио, ишәккәй! Тизрәк кайтарып җиткер, югыйсә әниемнең пылавы көеп бетәр!

Ишәк колакларын селкетеп ала да, дүртесе дә кузгалып китәләр.

Алар шулай кайта торсын, ә син карчыкның нишләгәне турында тыңлап кара.

Карчык ишегалдында урта бер җиргә җәйгән ак киез өстенә утырып палас тукый икән. Ул җон җебеннән кечкенә–кечкенә төеннәр төйни һәм үзенең кайгысын кайгырта. Кайгы–хүсрәтле кеше я елый, я җырлый инде ул. Карчык та җырлый икән:

Әгәр минем булса иде

Бармак хәтле бер улым,

Тукыр идем үзенә

Кояш төсле алтынсу,

Күк йөзедәй зәңгәрсу,

Канәфер чәчәгедәй

Янып торган бер палас.

Карчык, урамга күз ташлау белән, иренең туп–туры өйгә таба чаптырып кайтып килгәнен, ә карт дөянең иясе артыннан тап–топ басып йөгергәнен күреп ала.

Карты ерактан ук кычкыра карчыгына:

– Әй, анасы! Бәзхет ул бер яшьлектә, бер картлыкта килә икән. Безгә бәхет бик соңгарып килде, аның каравы кадерен белә төшәрбез. Мин сиңа малай алып кайттым бит әле!

Карчыкның ачуы чыга:

– Нәрсә дип син безнең бәхетсезлегебездән көлгән буласың?! – ди ул.

Карт:

– Язмыш безгә кечкенә генә ул җибәреп сөендерсә, нишләрсең? – ди, һәм малайга күрсәтә.

Ярты колак бу вакыт дөянең ике колагы арасыннан бик эре генә әниләрен күзәтеп утыра икән.

Карчык аңа карап ала да ботын чабып куя:

– И, балакаем, йөзләрең нинди нурлы синең, битләрең нинди алсу!

Карчык малайны кулына ала, карап туймый. Ул аңа җылы сүзләр әйтә, әле пешкән алмам дип, әле кечкенә дөячегем дип атый. Аннары:

– Шулчаклы бәләкәй булырсың икән! – дип куя.

– Кайгырма, әни җаным, улың кечкенә булса, җиләнгә ефәк азрак китәр! – дип җибәрә Ярты колак.

Шуннан карчык улын тирмәгә алып кереп китә. Бу хәл көндез була, аннан соң кич җитә.

Карчык бөтен күршеләрен әйләнеп чыгып, ахирәтләрен өмәгә чакыра. Кунакларга ул бернәрсәсен дә җәлләми: олы казан тутырып пылау пешерә, тәмле кабартмалар пешерә, өстәлгә тагын агач табак белән кишмиш һәм баллы кавын кисәкләре китереп куя.

Күрше хатыннары кич буе җырлыйлар, караңгы төнгә чаклы дутара оңы ишетелеп тора.

Шулай җырлый–җырлый хатыннар кечкенә генә яулыктан Ярты колакка өч җилән тегәләр, мамык тартмачыгыннан түбәтәй чигәләр, чиби тиресеннән читек эшләп бирәләр.

Алар Ярты колакны киендерәләр, ясандыралар, аңа уңнан карыйлар, сулдан карыйлар да кул чабып көлеп җибәрәләр:

– Менә, ичмасам, егет! – диләр.

Ярты колак әтисе белән әнисенә баш иеп, эре генә итеп:

– Кайгыртуыгыз өчен рәхмәт. Картлык көнегездә инде ял итегез. Хәзер йорт–җирне үзем карармын, – ди.