Синоніми на позначення процесу мовлення

Синоніми до слова mówić є дуже різноманітними, вони відрізняються між собою відтінками значень, походженням, вживанням у різних стилях та формальними показниками. Підбираючи та вивчаючи синоніми до лексики на позначення процесу мовлення можемо зробити такі їх поділи:

1)Поділ залежно від походження:

Слова латинського походження:

· artykułować (łac. articulare);

· akcentować (łac. accentus - przyśpiew, przycisk wyrazowy);

· awizować (śr. łac. Avisare);

· deklamować ( łac. Declamare);

· komunikować (łac. Communicare);

· referować (łac. Referre).

Слова чеського походження:

· prawić (czes. prawiti).

Власнепольські слова:

· Bajać ( starop. pleść, łgać);

· głosić;

· odmawiać.

Слова німецького походження:

· prezentować (niem. präsentieren);

· reagować (niem. reagieren);

· traktować (niem. traktieren);

Запозичення є результатом тривалої історичної взаємодії мов та їхнього змішування, тому запозичення займають значне місце у лексиці польської мови.[16]

Найдавніші запозичення прийшли у польську мову із латинської, найновіші – з англійської. Щодо запозичень лексем, які позначають процес мовлення, то можемо зазначити, що дійсно багато запозичень є з латинської мови (приклади наведено вище), а що стосується англійський запозичень, то слова, що позначали б процес мовлення у цій роботі не досліджено.

2) Стильовий поділ:

Офіційно-діловий стиль:

· Deklarować ( oświadczać co oficjalnie, oznajmiać), наприклад:

– Tak deklaruię że te wszystkie Cyrkumstacyie na ktore Woysko przysięga to strictius [ściślej] obsorwować [obserwować] będę anizeli kto pod Iuramentem. [23, 122];

· informować (pouczać, objaśniać), наприклад:

Stalismy [...] rellegowawszy czeladz na stronę ktorych potym Informowano że by tez powiedzieli ze nie widzieli Tatarow. [23, 239];

· świadczyć (zeznawać), наприклад:

– Sądzic tedy Pana Lubomirskiego Conclusum [postanowiono] zwodzą na Niego Swiadkow przekupuią że by na niego Swiadczyli. [23, 191];

· zwiastować (przynieść wiadomość, oznajmić), наприклад:

– Przeczytawszy Listy za cudowałęm się kto to tam o tym zwiastował. [23, 251].

Художній стиль:

· awizować (zawiadomić, zawiadamiać, donieść, donosić), наприклад:

-Wiedział on [król Jan III] zawsze o każdym nabożeństwie i odpuście, dwór swój i panów awizował o nim, sam go solennie [...] odprawował.[19, 245];

· głosić (ogłaszać, wypowiadać, upowszechniać idee, myśli lub treści);

· powiadać (mówić, oznajmiać, oświadczać, opowiadać), наприклад :

– Wy powiedacie ze Swiętych łaska na nic się nieprzygodzi. [23, 60]

· rzec (książk. przest. mówić, odzywać się, komunikować coś), наприклад:

AlePódźwa-Śmiga niedarmo jest frontowy wyga, geniusz decyzji, że tak rzekę, dał rozkaz.[ 21, 1990];

Розмовний стиль:

· gdakać (dużo mówić, paplać);

· kręcić (nie mówić prawdy, oszukiwać, kłamać);

· powiedzieć (rzec, oznajmić; donieść, opowiedzieć, zrelacjonować), наприклад:

– Poiechał do krola y wszystko to co widział powiedział. [23, 254]

· trzeszczeć (mówić dużo, bez przerwy).

3) Поділ слів залежно від їх емоційного забарвлення:

Слова, з певним емоційним забарвленням:

· Bełkotać (. ekspr.» mówićto, co denerwuje, drażni, oburza), наприклад:

– PETRUS Błogosławieni [...] elemozyny w Imię Boże dają, A naszy, chociaj skąpi, a wżdy nic nie mają. Błogosławieństwo Pańskie majętnymi czyni I będą ci zbawieni, niech mię, kto chce, wini. (WSZYSCY) [...] Wyjedziemy na tobie, jedno bełkoczdalej, Idźże, ani tu bywaj. [20, 383];

· gdakać (przen., ekspr.» dużoi głośno mówić),наприклад:

– Znowu iákiś zwyczáy w niektorych Trebnikách o Używániu Pokutuiącym wody święconey położony wspominász na pag: 25. Ktory że w Graeckich Trebnikách nie nayduie się [...] tedy niepotrzebnie gdaczesz. Ale się niedziwuy y te mu miły Bakułá/ ná tobie podobny nowiniárz te ládászczyce (iákobny ty teráz nie iedne wyłátał) wymyslił. [22, 87].

· mleć.

Нейтральні слова (слова, що не мають емоційного забарвлення):

· ogłaszać;

· deklamować, наприклад:

– Nie ták to, iáko dzisia bywało, tylko mi, Zá złe nie mieć: Pánowie proszę Galántomi. Ktorzy Ciceronowym, ná kazdy dzień stylem, Nie odnowiwszy sławy, Domow swoich tylem, Deklamuiecie licząc ktore iuż z pámięci, Czas wyskrobał, Infuły, bułáwy, pieczęci. [24, 143];

· Bajać ( starop. pleść, łgać), наприклад:

– Tych często iako poddanych grozieł się pobrac pan Czerny [...] a okupiwszy się powiedac smieią [...] ze są z podolia rodzicy, y o enelogiey Swe[g]o Sliachectwa przed ludzmi niewiadomemi baią.[25, 41];

· głosić (ogłaszać, rozgłaszać co, opowiadać o czym), наприклад:

– Iustyfikować się inaczey Niemogę y Szczerzey iako przed WMMPanem [...] o to upraszaiąc humilime [najuniżeniej] abysWMMPan tego niegłosił ze się tak szczerze cum invocatione [z wzywaniem] Imienia Boskiego sprawuię. [23, 145];

· powtarzać (mówić, czynić co po raz drugi lub to samo, co kto inny), наприклад:

– Począł spiewać Mazurowie nasi po Iaglaney kaszy. Słone wąsy maią w piwie ie maczaią. y tak owę piosnkę kilka razypowtarza. [23, 229];

· stwierdzać (uznawać co za prawdziwe, poświadczać), наприклад:

– Skrypt ten własney ręki podpisem y pieczęci przyciśnieniem, ztwierdzam. [23, 161].

Стиль літературної мови — різновид мови (її функціональна підсистема), що характеризується добиранням таких засобів із багатоманітних мовних ресурсів, які найліпше відповідають завданням спілкування між людьми в даних умовах. З поданої вище інформації можемо зробити висновок, що лексика польської мови, яка позначає процес мовлення найчастіше зустрічається у офіційно – діловому, розмовному та художньому стилях.

З погляду на таку ознаку як спільнокореневість, можемо зауважити, що більшість синонімів до слова mówić є різнокореневими (dialogować, głosić, informować, komunikować, mleć, monologować, odpowiadać, powiadamiać, prezentować, referować, replikować, traktować, uwiadamiać, wypowiadać, zaznaczać тощо), і лише декілька із досліджених синонімів мають із цим словом спільний корінь, наприклад, mawiać, omawiać, przemawiać, rozmawiać, wymawiać, zmawiać.

З погляду на формальний показник, слова можна також поділити на такі дві групи:

1)лексеми, що позначаються одним словом (akcentować, anonsować, artykułować, awizować, bajać, bajcować, bajdurzyć, bajerować,bajtlować, bąkać, bełkotać, brechać, bredzić, bujać, gaworzyć, gdakać, gęgać, ględzić, głosić,

mamłać, mamrotać, marudzić, mawiać, meldować, mendzić, miamlać, odklepywać, odkrywać, odmawiać, odpisywać, odpowiadać, odsłaniać, podkreślać, pogadywać, polecać, rajcować, rąbać, reagować, recytować, referować, relacjonować, replikować, zaznaczać, zdradzać, zeznawać, zmawiać, znaczyć тощо)

2)лексеми, які позначаються двома і більше словами (bić pianę, być przy głosie, być zdania, chlapać jęzorem, chlapać językiem, chlapać ozorem, klepać bez ładu i składu, klepać od rzeczy, klepać trzy po trzy, mieć konferencję z kimś, mieć mowę, mleć jęzorem, mleć językiem, mleć ozorem, młócić słomę, opowiadać bajki, opowiadać głodne kawałki, opowiadać koszałki-opałki, opowiadać o czymś, pleść androny,pleść bez ładu i składu, podawać do ogólnej wiadomości, podawać do publicznej wiadomości, podawać do wiadomości, pleść androny, pleść bez ładu i składu, \podawać do ogólnej wiadomości, podawać do publicznej wiadomości, podawać do wiadomości, strzępić sobie język, występować publicznie, występować z mową, zwracać się do kogoś, żonglować frazesami тощо).

Деякі із усіх цих синонімів є стійкими фразеологічними сполуками, наприклад: chlapać językiem, mleć językiem, młócić słomę, pleść bez ładu i składu, strzępić sobie język, żonglować frazesami та інші.