Budżetem nazywa się zestawienie planowanych dochodów i wydatków. W budżecie państwa rząd planuje dochody i wydatki państwa w ciągu najbliższego roku. Do wydatków państwa należą dotacje, czyli dopłacanie państwa do produkcji niektórych wyrobów, bez których to dopłat byąoby ono zbat drogie, a więc nie mogłyby być kupowane i w efekcie też producenci wytwarzający je nie mieliby pracy chodzi tuzaj głównie o artykuły rolne i węgiel. Są też wydatki państwa na ubezpieczenia społeczne, które m.in. pozwalają łagodzić duże różnice bogactwa w społeczeństwie przez wspieranie słabszych.
Wśród wydatków państwa znajduje się też opłacanie przez państwo sfery budżetowej, czyli opłacanie działalności szkół państwowych wraz z zatrudnionymi w niej nauczycielami i innymi pracownikami, opłacanie państwowej służby zdrowia, wyższych uczelni, wojska i policji, administracji centralnej i terenowej itd. Te wydatki zapewniają pracę wielu ludziom i pozwalają państwu istnieć.
Wśród wydatków państwa znajdują się też spłaty długów: zagranicznego i wewnętrznego.
Dług zagraniczny powstaje głównie wtedy, gdy przez dłuższy okres kraj przywozi towary z zagranicy (mówimy: importuje) za większą sumę pieniędzy niż wywozi za granicę (mówimy: eksportuje). Państwo ma również dług wewnętrzny. Bierze on się stąd, że często wydatki państwa są większe niż jego dochody. W takiej sytuacji mówimy o występowaniu deficytu budżetu państwa.
Państwo więc jest zmuszone dp zaciągania pożyczek w bankach, w tym przede wszystkim w najważniejszym banku w Polsce: Narodowyn Banku Polskim, oraz u obywateli głównie przez sprzedaż im obligacji. Tworzy to wewnętrzny dług państwa, tak samo jak powstaje dług każdego z nas, gdy chcemy dokonywać zakupów większych niż posiadamy pieniędzy i musimy brakujące nam kwoty pożyczyć. Dług państwa w stosunku do banków i obywateli musi być spłacany. W wydatkach budżetu państwa znajdują się więc kwoty na spłacanie tego długu. Łatwo się teraz domyśleć, że jeśli co roku istnieje deficyt budżetu państwa, a to często ma miejsce w wielu krajach, to ten dług wewnętrzny państwa rośnie i coraz więcej trzeba przeznaczać na jego spłatę, tym bardziej że pożyczanych pieniędzy nie dostaje się za darmo. Zarówno obywatele, jak i banki żądają za pożyczone pieniądze procentów. Dług wewnętrzny może być ciężarem dla gospodarki, jeśli utrudnia przedsiębiorstwom dostęp do kredytów z powodu wysokiej stopy procentowej lub gdy rząd nie chce lub nie może podnieść podatków, by sfinansować spłatę rosnących odsetek od coraz większego tego długu.
|
|
Państwo przez olbrzymie wydatki próbuje jakby zastępować rynek, czynić to, czego rynek według wielu ekonomistów i polityków nie potrafi robić dobrze. Aby jednak państwo mogło tak wiele pieniędzy wydawać, to musi mieć również duże dochody. Państwo czerpie dochody głównie z różnego rodzaju podatków. W historii ludzkości im bardziej państwo angażowało się w gospodarkę, tym więcej różnego rodzaju podatków wprowadzało i tym więcej pieniędzy w ten sposób ściągało od ludności.
Najważniejszą rolę odgrywają dwa rodzaje podatków:te, które ludzie wypłacają w cenie niektórych towarów, oraz te, które odejmuje się ludziom i przedsiębiorstwom od zarobionych pieniędzy. W pierwszym rodzaju podatków najważniejszą rolę odgrywa podatek od towarów i usług (VAT) oraz podatek akcyzowy bardzo wysoki, który płacą w cenie towarów nabywcy alkoholu, papierosów i czasami niektórych towarów uważanych w danym kraju za luksusowe.
Do drugiego rodzaju podatków należy podatek dochodowy, który płacą ludzie od zarobionych w ciągu roku pieniędzy (dochodów), oraz podatek od zysków osiąganych przez przedsiębiorstwa.