Биотехнология: жаңа туу және даму

АЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

ИННОВАЦИЯЛЫҚ ЕУРАЗИЯ УНИВЕРСИТЕТІ

Жануарлар биотехнологиясы

Тіректік дәрістер жинағы

ПАВЛОДАР 2008 жыл

БЕКІТІЛДІ

Инженерлік Академия Директоры

вет.ғ.докт., профессор _____________Е.Б.Никитин

„______„________________2008ж.

Құрастырған:

зертхана меңгерүшісі, оқытушы_________Х.Х.Рафикова

« Қолданбалы биотехнология » кафедрасы

ТІРЕКТІК ДӘРІСТЕР ЖИНАҒЫ

«Жануарлар биотехнологиясы»

пәні бойынша

050701 «Биотехнология»

мамандығының студенттеріне арналған

Тіректік дәрістер жинағы Бакалавриат. 050701 – Биотехнология 2008 ж. Жұмыс бағдарламасының негізінде жасалған және Инновациялық Еуразия университетінің Ғылыми кеңесінде бекітілген.

«Қолданбалы биотехнология» кафедрасының мәжілісінде қарастырылды

«___» ________2008ж. №____ хаттама

«Қолданбалы биотехнология» кафедра меңгерүшісінің орынбасары

т. ғ. к., профессор___________ М.С.Омаров

Инженерлі Академияның ғылыми-әдістемелік кеңесінің мәжілісінде бекітіліп басып шығаруға ұсынылған «___» ________2008ж. № ___ хаттама

ИА ҒӘК төрағасы

тех. ғыл. канд., профессор___________Е.К. Ордабаев

Келісілді:

Ақпараттық — әдістеме бөлімінің бастығы

пед. ғыл. канд., профессор ___________ Н.М. Ушакова

ИнЕУ ИӘБ мақұлданған

Медиатекаға өткізілді ______________________

МАЗМҰНЫ

	бет
КІРІСПЕ
№ 1 Дәріс………………………………………………………………………..
№ 2 Дәріс………………………………………………………………………..
№ 3 Дәріс………………………………………………………………………..
№ 4 Дәріс………………………………………………………………………..
№ 5 Дәріс………………………………………………………………………..
№ 6 Дәріс………………………………………………………………………..
№ 7 Дәріс………………………………………………………………………..
ҚОЛДАНҒАН ӘДЕБИЕТ







…………………………………………………………….....

КІРІСПЕ

«Жануарлар биотехнологиясы» пәнінің мақсаты – студенттерде жануарлардың гендік және жасұшалы инженериясының мүмкіншіліктері тұралы, биотехнологияда жануарлардың жасұшаларын қолдану жолдары және әдістері тұралы білім дамыту. Осы курстың тапсырмасы – болашақ мамандарға жануарлар биотехнологиясы саласында сапалы және терең білім беру. Курсты оқып бітірген студенттер міндетті түрде:

Білу керек: жануарлардың биотехнологиясының жалпыбиологиялық негіздерін, жасұшалы және ұрық инженерияда өткізілетін эксперименттер тұралы, жануарлардың сома және жыныс жасұшаларының клондау және генетикалық ауысу ұстанымдарын. Студенттер медицинада және малшаруашылықта ғылыми және тәжірибе салаларында биотехнология әдістерінің қолдануы тұралы білу керек.

Қолдарынан келу керек: теориялық білімді ғылыми және тәжірибе жұмыстарына қолдану, жануарлар биотехнологиясының эксперименттерін білімді жоспарлау.

Ие болу керек: негізгі жануарлы объектілермен – тышқан, үй қоян, қой – тәжірибеде жұмыс істеу әдістеріне; микроскоп құралдарына (құрамы әр түрлі микроскоптар, микроманипуляторлар, микроинъекторлар); зертханалық құрал жабдықтарына (термостаттар, центрифугалар, анализаторлар және арнаулы құралдар), және тағында хирургиялық құралдарға.

Оқу үдірісінде кесте материалдары, плакаттар және өткізілетін сабақтың тақырыбына сәйкес келетін материалдар қолданылады.

«Жануарлар биотехнологиясы» пәнімен танысқанда негізінде келесі жалпы білім беру пәндерден түсініктеме болу керек: биохимия, жалпы және молекулярлы генетика, адам және жануарлар физиологиясы, жасұшалы биотехнология.

№1 Дәріс

Жануарлар биотехнологиясына кіріспе. Биотехнология әдістері малшаруашылықта

Мазмұн: Биотехнология: жаңа туу және даму. Малшаруашылықта биотехнологияның мақсаттары, объекттері. Биотехнологияның басқа ғылымдармен байланысы. Жануарлардың биотехнологиялық қоры. Жануарлар биотехнологиясы Қазақстанда. Биотехнология түрлері. Жануарлар биотехнологиясының бағыттары. Жануарлар биотехнологиясының әдістері.

Биотехнология: жаңа туу және даму

«Биотехнология» деген түсініктеме бірінші рет 1917 жылы шошқа етін өндеу үдіріске толық мінездеме берген Венгрия инженері Карл Эрекимен қолданылған. К.Эреки сөзі бойынша: «Биотехнология – ол тірі жандардың көмегімен өткізілетін жұмыстар.»

Биотехнология дамуын қарастырғанда келесі заңдылықты байқап өтуге болады: ХХ-шы ғасырдың 60-шы жылдарына дейін көбінесе көбею саласында зерттеулер өткізілген(жасанды ұрықтандыру, суперовуляция, ұрықтарды қайта отырту). 60-шы жылдардың соңында және 70-ші жылдардың басында биотехнология өз зерттеулерін жасұшалардың технологияларының саласында қадағалап өткізеді. Олар келесі зерттеулер: экстракорпоралдық ұрықтандыру, өсіру, гаметалармен жасұшаларды төмен температураларда ұзақ уақыт сақтау. Ал 1973 жылдан бастап биотехнология молекулярлық зерттемелерге қатысады.

Биотехнология саласының мақсаты – коммерциялық өнімді дамыту. Сондықтан биотехнологияның негізінде экономика жатыр. Экономика жағдайлары жоғары мемлекеттерде биотехнология дамуыда өте жақсы деңгейде. Олар келесі мемлекеттер: Америка Құрамы Штаттар, Ұлы Британия, Германия, Франция, Нидерланды, Жапония. Жалпы биотехнологиялық өнімдердің 50 пайызы Америкалық Құрамы Штаттарына, 20 пайызы Европаға, 11 пайызы Жапонияға, 9 пайызы қалған мемлекеттерге келеді. Биотехнология адамзатқа келесі пайдалы жағдайларды тұдырады:

- инфекциялық, нәсілдік ауруларды анықтап, емдеп, келешекте болдырмау;

- антибиотиктерді, полимерлерді, аминқышқылдарды, ферменттерді және басқа тағамдық қоспаларды өңдейтін микроағзаларды дамыту;

- паразиттік, вирустік ауруларға төзімді өсімдіктердің түрлерін шығару;

- тез өсіп жететін, ауруларға қарсы тұра алатын мүмкіншіліктері жоғары жануарлардың көмегімен асыл тұқымдық малшаруашылықты дамыту;

- қоршаған ортаны кірлететін себептерден босату.