Негізгі анықтамалар мен терминдер

Желі – бұл берілгендерді өңдеу және жіберу құралдарымен құрылатын объектілер жиыны. Стандарттау жөніндегі халықаралық ұйым есептеуіш желіні бір-бірінен тәуелсіз құрылғылар арқылы байланысқан ақпаратты кезекті бит-бағытталған жіберу ретінде анықтады. Желі әдетте қолданушының жеке меншігінде болады және біршама аймақты алып, аймақтық белгілер бойынша: локальді есептеуіш желі (ЛВС) немесе Local Area Network (LAN) юолып бөлінеді, олар бір немсе бірнеше жақын орналасқан ғимараттарда орналасқан. ЛВС әдетте қандай да бір ұйымның айналасында орналасады (корпорации), сондықтан оларды корпоративті және анықталған компьютерлік желілер, бүкіләлемдік немесе Wide Area Network (WAN), аймақтақ, аралас және бүкіләлемдік болып табылатын әр түрлі ғимараттарда, қалаларда және елдерде орналасқан. Осыған орай бүкіләлемдік желілердің төрт негізгі түрлері болады: қалалық, аймақтық, ұлттық және трансұлттық. Өте үлкен масштабты таралған желілер үшін мысал ретінде: Internet, EUNET, Relcom, FIDO алуға болады.

Желілер құрамына жалпы жағдайда келесі элементер кіреді: желілік компьютерлер (желілік адаптермен қамтамасыздандырылған) байланыс арналары (кабельдік, спутниктік, телефонды, сандық, талшықты-оптикалық, радиоарналар және т.б.), сигналдарды бейнелеуіштердің әр қилы түрлері, желілі құрылғылар.

Желінің екі түрін атап айтуға болады: коммуникациялық желі және ақпараттық желі (1.1сурет).

Коммуникациялық желі мәліметтерді жіберу үшін қолданылады және де мәліметтерді түрлендірумен байланысты тапсырмаларды орындайды. Коммуникациялы желілер байланыстың қолданылатын функциялық құралдардың типтері бойынша анықталады.

Ақпараттық желі ақпаратты сақтауға арналған және ақпаратты жүйелерден тұрады. Коммуникациялы желі қорында ақпараттық желілер тобы құрылған: Ақпаратты желілер астарынан, ақпараттарды қолданушы және жеткізушілер болып табылатын жүйені түсінуге болады. Коммуникациялық желі ақпараттық жүйелер мен байланыс арналарынан тұрады.

Ақпараттық желі түсінігінен ақпаратты жіберу немесе өңдеп, сақтай алатын объектті түсінуге болады. Ақпараттық жүйелердің құрамына компьютерлер, программалар, өңдеу процесіне және мәліметтерді жіберуге арналған қолданушылар мен басқа да құрылғылар кіреді. Алдағы уақытта қолданушының тапсырмаларын шешуге арналған ақпараттық жүйе, жұмыс станциясы (client) деп аталады. Желідегі жұмыс станциясы қарапайым адамдардың компьютерлерін желілік программалық қамтама мен мәліметтерді жіберу арналарының желілік картасының болуымен ажыратылады.

Байланыс арнасы түсінігінен сигнал берілетін жолды түсінуге болады. Сигналдарды беру құрылғысын абоненттік немесе физикалық канал деп атайды.

Байланыс арналары (data link) желілік құрылғылар мен байланыстың физикалық құрылымының көмегімен байланыс сызығы арқылы құралады. Байланыстың физикалық құрылымы витый бу, коаксиальды кабель, оптикалық арналар немесе эфир негізінде құрастырылған. Бір-бірімен байланысқан ақпараттық жүйелер арасында коммуникациялы желілердің физикалық арналары және коммутациялы жіптері арқылы логикалық арналар орнықтырылады.