Эвакуацияланган барлык халык кауипсиз аймакка орналастырылган пункттерде тиршилик кызметине кажеттилеримен аз шамада камтамасыз етилуге тиис

орнын ұйымдастыру. Электр қауіпсіздігінің техникалық үйымдастыру шаралары 3-ке бөлінеді. Бүларды орындайтын жүмысшылар электр қондырғыларын іске қосқанда өте білімді жауапты маман болуы тиіс.

18.

Өндірістік жарақат дегеніміз – қауіпсіздік техникасының талаптарын ескермегендіктен болатын жарақат.

Кәсіби ауру – қызметкердің еңбек міндеттерін орындауымен байланысты оған зиянды өндірістік факторлардың әсер етуінен туындаған созылмалы немесе қатты ауруы.

Жаракат (гр. Trauma жара, булшу) - қоршаган орта турлі факторларының әсерінен болған мушелерінің немесе улпаның анатомиялық бүтіндігінің бұзылуы.

Зақымдану деп мынандай жаракаттарды айтамыз, мысалы, механикалық, химиялық, термиялық, акустикалық, психиатрлық және т.б. Дене закымдалуы ауыр, аса ауыр және жәй зақымдалу болып бөлінеді. Адам өміріне қауіпті зақымдалуға жататындар: 1 - бас суйегіне, омыртқаға, ішкі, кеуде ұлпанына енетін жарақат; 2 - бас суйек күмбезімен тубінің ашык және жабык, сыныктары; 3 - ауыр дәрежедегі ми жаракаты; 4- адам өміріне қауіпті бас суйегіне ішкі қан құйылу; 5 - омыртка жотасының мойын белінің закымдалуы және т.б. Ауыр дене жаракатына адам өміріне барлык қауіпті дене жаракаттары жатады, оларға ауыр залалдар тигізген мынандай зардаптар жатады: көздің көрмей қалуы, саңырау болып қалу, немесе кез-келген мүшенің закымдалуы, психикалық ауру, денсаулыктын бұзылуына байланысты жұмыс кабілетінің үштен 6ip бөлігінің жарамсыз болып калуы.

Аса ауыр емес дене жаракаттарына, денсаулыктын бұзылу ұзақтығы үш аптадан жоғары (21 куннен аса) немесе жұмыс істеу кабілеттілігінің 10-нан 33% дейін төмендейтін өміріне аса қауіпті емес жаракаттар жатады.

Жеңіл дене жаракаттарына, денсаулыктың бұзылуы қысқа мерзімде (узактыгы 6 куннен астам, 6ipaK 3 аптадан артык емес) немесе сәл ғана еңбек кабілеттілігінен 10% дейін айырылатын жаракат турін айтады.

Қазақстан Республикасының Еңбек Кодекстің 37-тарауынан алынған үйінділер.

Өндіріске байланысты өндірістік жаракатты рәсімдеу реті, тіркеу және есеп беру сәйкестігі анықталады.

Әp6ip жазым туралы зардап шегуші немесе куәгер міндетті түрде жұмыс берушіге немесе жұмыс уйымдастырушысына хабарлауы қажет. Жазымды зерттеулер жұмысшыға қатысты, сондай - ақ маманданған дайындык алушыларға жургізіледі; оку орындарында окушыларға, олар аркылы маманданған тәжірибе бар, алғашкы маманданған жоспарды жүзеге асырушы окудан кейінгі маманданған білімі бар адамдарга немесе жұмыс 6epyшiгe жұмысты орындаганда; жұмысты орындауга шакырылган әскери кызмет-керлерге, әскери кызметі өтеуге катысы жок; соттын шешімімен еңбекке шакырылган бейнелерге; әскериленген апаттан кұткарушы бөліктердің жеке курамдары әскериленген кузет, төтенше салдарын кұткару бойынша еркіті топ мушелері мүлік пен адам өмірін сактау бойынша дулей зілзаланың зардаптары.

Еңбек ету барысында 6ip куннен Tinxi, одак да көп уакыт ішінде және туракты турде еңбек кабілеттігінен айырылу, немесе әлемге дейін алып келетін жұмысшының денсаулыгына зиян келтіру, өндірісте жазым ретінде карастырылады.

Жұмыс беруші зардап шегушіге алгашкы медициналык жәрдем беруге және оны денсаулык сактау уйымына жеткізуге міндетті, сондай - ак жазым болган орынын окиганы зерттеуді бастаганга дейін сактап кою кажет. Жұмыс беруші жазым туралы немесе жұмысшынын денсаулыгынын закымданганын дереу хабарлау керек: 1) еңбек жөнінде мемлекеттік органнын мемлекеттік еңбек инспекциясынын аумактык бөлімшелеріне, 2) қауіпті өндіріс нысаналарында жазымдар болган кезінде төтенше жагдайлардын алдын алу және оларды жою жоніндегі жергілікті органдарга; 3) жұмысшылар уйымын ұсынушыларына (кәсіподақ); 4) кәсіптік ауру немесе улану жағдайлары жөнінде халықтың санитарлык-эпидемиологиялық салауаттылығы саласындағы жергілікті мемлекеттік органға; 5) қызметкер өкілдеріне; 6) кызметкердің өмірі мен денсаулыгына зиян келтіргені ушін жұмыс берушінің азаматтык-кукыктык жауапкершілігі сактандыру шартын жасаскан сақтандыру уйымына.

Осы тарауга сәйкес арнайы тексеруге тиіс жазым болган кезде жұмыс беруші: 1) жазым болган жердегі кукык қорғау органына; 2) өндірістік және ведомстволык бакылау мен кадагалаудың уәкілетті органдарына хабарлауга тиіс.

19. Өндірістегі жазымдарды арнайы тергеп-тексеру ерекшеліктері:

1. Жазымды арнайы тергеп-тексеруді мемлекеттік енбек инспекциясы органынын аумактык бөлімшесі курган комиссия мына қурамда жургізеді.

Төраға - мемлекеттік енбек инспекторы;

мушелері - жумыс 6epyшi және кызметкерлердің өкілі.

2. Адам кайтыс болган топтык жазымдарды тергеп-тексеруді облыстын, республикалык маңызы бар каланын бас мемлекеттік енбек инспекторы баскаратын комиссия жургізеді;

3. Қayinтi енеркәсіп объектілерінде болган жазымдар кезінде комиссия курамына төтенше жагдайлардын алдын алу және оларды жою жоніндегі мемлекеттік инспектор кіреді.

Техногендік сипаттағы төтенше жагдайлар кезінде болган жазымдар кезінде төтенше жагдайлардын алдын алу және оларды жою жоніндегі мемлекеттік инспектор арнайы тергеп-тексеру жоніндегі комиссияның төрагасы болып тагайындалады. Бул жағдай да мемлекеттік енбек инспекторы комиссия мүшесi болып табылады.

4. Қайтыс болган адамдар саны уш адамнан бес адамга дейін болса. топтык жазымдарды тергеп-тексеруді енбек жоніндегі уәкілетті мемлекеттік орган, ал бес және одан да көп адам кайтыс болганда - Қазақстан Республикасынын Укіметі курган комиссия жургізеді

5. Сараптамалык корытындыны талап ететін мәселелерді шешу ушін арнайы тергеп-тексеру жөншдегі комиссиянын торагасы уйымдардын мамандары. галымдар және бакылау-кадагалау органдары катарынан сараптамалык Kішi комиссиялар куруга кукылы.

Ауыр зардаптарга әкеп соккан немесе кісі өлімімен аякталған жазымды, кызметкерлердің топтык жазым және топтык катерлі улану жагдайын тергеп-тексеру енбек жоніндегі уәкілетті мемлекеттік орган белгілеген нысандагы арнайы тергеп-тексеру актісмен реамделедь.

Арнайы тергеп-тексеру жөніндегі комиссия төр агасынын келісімігсіз куәлерден, куәгерлерден жауап алуды, сондай-ак ресми тагайындалган

комиссиянын жумыс кундерінде кез келген 6ipeyдің немесе өзге де комиссиянын осы жазымга катысты катар тергеп-тексерулер жургізулуіне узіліс алу тыйым салынады.

¥йым объектілеріндегі жарылыстын, авариянын, кираудын және баска да жагдайлардын нәтижесінде зардап шеккен адамды (зардап шеккен адамдарды), жогалган адамды (жогалган адамдарды) 'іздеудің токтатылуын арнайы тергеп-тексеру жөніндегі комиссия авариялык-куткару бөлімше басшысынын және сарапшы мамандардын корытындысы негізінде айкындайды.

Өндірістегі жазымдарды тергеп-тексеру материалдарын рәсімдеу және оларды есепке алу:

1. Жазым туралы акт толтырылып, оган енбек кауіпсіздігі және енбеки коргау кызметінің және уйым бөлімшесінің басшылары,
сондай-ак уйым кызметкерлерінің өкілдері кол кояды және оны умыс беруші бектіп, уйымнын мерзімен расталады.

2. Улану жагдайларында жазым туралы халыктын санитарлык-эпидемиологиялык салауаттылыгы саласындағы мемлекеттік органнын өкілі де кол кояды.

Егер жумыс 6epyшi жеке тулга болса, жазым туралы акт толтырылып, оған жумыс беруші кол кояды және нотариалды турде расталады.

3. Акт тергеп-тексеру материалдарына сәйкес рәсімделуге тиіс оларды есепке алу:

жазым туралы акт толтырылып, оган енбек кауіпсіздігі және енбекті коргау кызметінің және уйым бөлімшесінің басшылары, сондай-ак уйым кызметкерлерінің өкілдері кол кояды және оны жумыс беруші бектіп, уйымнын мерзімен расталады;

4. Акт тергеп-тексеру материалдарына сәйкес рәсімделуге тиіс. Әp6ip жазымды

тергеп-тексеру аякталганнан кейін жумыс беруші уш куннен кешіктірмей зардап шеккен адамга немесе оның сенімді адамына жазым туралы актіні беруге міндетті. актінің 6ip данасы жумыс берушімен тшеп шарттык катынастары бар сактандыру уйымына, ал екіншісі - мемлекеттік енбек инспекциясына жіберіледі.

20.

Азаматтық қорғаныс туралы Қазақстан Республикасының Заңы 1997 жылғы 7 мамырда қабылданды. Заң Қазақстан Республикасының Азаматтық қорғанысының негізгі міндеттерін, қүрылу және жүмыс істеу принципін, орталық, жергілікті өкілетті және атқарушы орган-дардың, үйымдардың өкілеттігін және Азаматтық қорғаныс (АҚ) саласындағы азаматтардың қүқықтары мен міндеттерін анықтады.
Халық пен шаруашылық объектілерін қорғау АҚ-тың бірінші кезектегі міндеті және осы заманғы зақымдау қүралдары қолданылған кезде және табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдай кезіндегі залалды азайту мақсатында халықтың іс-әрекеттері мен шаруашылық объектілерін және аумақты өз уақытында дайындаудың тиімді әдістерін ғылыми түрде анықтау негізінде жүргізілөді.
АҚ-тың негізгі міндеттері:
- басқару, хабарлау және байланыс жүйесін үйымдастыру, дамыту және түрақты әзірлікте үстау;
- АҚ күштерін қүру, оларды даярлау және ТЖ кезіндегі іс-әрекетке түрақты әзірлікте үстау;
- орталық, жергілікті және атқарушы органдардың, үйымдардың қызметкерлерін даярлау және халықты үйрету;
- радиациялық, химиялық және бактериологиялық (биологиялық) ахуалды қадағалау мен лабораториялық бақылау;
- АҚ әскери қүрамаларының жүмылдырушылық даярлығын қамтамасыз ету;
- шаруашылық салалары мен объектілерінің түрақты жүмысын арттыру жөніндегі шаралар кешенін жүргізу;
- қорғаныс ғимараттарының қажетті қорын, жеке қорғаныс қүралдарын және АҚ-тың өзге бөлігін жинау және әзірлікте үстау;
- халықты, орталық, жергілікті және атқарушы органдарды адамдардың денсаулығы мен өміріне төнген қауіп пен қалыптасқан жағдайдағы іс- әрекет тәртібі туралы қүлақтандыру;
- құтқару-іздестіру және өзге кезек күттірмейтін жұмыстарды жүргізу, зардап шеккен халықтың тіршілік қамын ұйымдастыру және оларды қауіпті аймақтан алып кету;
- азық-түлікті, су көздерін, тамақ шикі затын, жемді, хайуанаттар мен өсімдіктерді радиоактивтік, химиялық және бактериологиялық (биологиялық) зақымдаудан, эпизоотия мен эпифитотиядан қорғау.
АҚ-ты үйымдастыру принциптері мен тәртіптері
Азаматтық қорғаныс республиканың бүкіл аумағында аумақтық-өндірістік принцип бойынша ұйымдастырылады.
АҚ шараларын орталық, жергілікті өкілетті және атқарушы органдары, ҚР жергілікті өзін-өзі басқару органдары, ұйымдар АҚ басқару органдары мен күштері, ҚР азаматтары жүргізеді.
АҚ-қа даярлық пен өткізу жөніндегі шараларды жүргізудің тәртібін, көлемі мен мерзімін ҚР Үкіметі анықтайды.
АҚ шараларын кешенді және саралай жүргізу мақсатында маңыздылық деңгейін ескере отырып, ҚР Үкіметі анықтаған тәртіппен қалаларды топтарға, ал үйымдарды санаттарға жатқызу жүргізіледі.
АҚ шараларын ұйымдастыру және жүргізу жөніндегі жауапкершілік орталық, жергілікті атқарушы органдар мен меншіктің барлық нысанындағы үйымдар басшыларына жүктеледі.

АҚ және ТЖ басқару органдары мен қызметтері
АҚ шараларын орындауды қамтамасыз өту үшін мына органдар құрылады:
- ТЖ жөніндегі ҚР орталық атқарушы органы мен оның қүрылымдық аумақтық органдары;
- орталық және жергілікті атқарушы органдардың АҚ бөлімдері (қызметкерлері);
- ұйымдарда - АҚ штабтары нөмесе АҚ бастығына тікелей бағынатын АҚ пен ТЖ жөніндегі қосалқы мамандар.
ТЖ басқармаларының (бөлімдерінің) бастықтары лауазымдары бойынша тиісті АҚ бастықтарының орынбасарлары сол мекемедегі ТЖ-ға жауапты мекемедегі ТЖ болып табылады.
АҚ арнайы шараларын орындауды және осы мақсаттағы күш пен
құралды даярлауды қамсыздандыру үшін республикалық, облыстық,
аудандық, қалалық АҚ және ТЖ қызметтері, сондай-ақ қажет жағдайда
АҚ бастығына тікелей бағынатын үйымдардың АҚ және ТЖ қызметтері
құрылады.
АҚ және ТЖ қызметтері ҚР Үкіметінің қаулысымен, облыс, қала аудан әкімдерінің, ұйымдар басшыларының шешімдерімен құрылады.
АҚ және ТЖ республикалық қызметтерінің тізбесін ҚР Үкіметі анықтайды. Олар туралы ережені ҚР орталық атқарушы органы бекітеді.
АҚ және ТЖ нүктелерінің, күштері мен құралдарының, қызметтерінің әзірлігі жөніндегі жауапкершілік орталық, жергілікті атқарушы органдар мен меншіктің барлық нысанындағы ұйымдар басшыларына жүктеледі.
Орталық, жергілікті атқарушы органдар мен ұйымдарда АҚ көшіру шараларын ұйымдастыру мақсатында көшіру, көшіру-қабылдау комиссиялар құрылады.

Төтенше жағдайлар туралы халық пен ұйымдарға хабарлау
Бейбіт уақытта (зілзала, авария мен апат қауіпі немесе болған кезде) және жау шабуылы қауіпі кезінде төнген қауіп туралы халыққа дер кезінде және сенімді хабарлауды, сондай-ақ халыққа жағдай туралы хабарлау мақсатында олардың назарын аудару үшін электр сиреналары мен өндірістік гудоктар және "Баршаңыздың назарыңызға!" АҚ ескерту дабылының берілгөндігін білдіретін өзге де қүралдар қосылады. Осы дабыл бойынша радионы, радио мен телевизиялық хабарлар қабылдағыштарын қосып ТЖ жөніндегі басқарманың (бөлімнің) шүғыл хабарын тындаған соң, берілген ақпаратқа сәйкес іс-әрекет ету керек.
Соғыс уақытында жау шабуылы мен әуе, радиациялық, химиялық және бактериологиялық қауіп төнген кезде де "Баршаңыздың назарыңызға!" дабылы беріледі, оның артынша халықтың алдағы іс-әрекеті мен панаханалардың орналасқан жері туралы ақпарат беріледі

21.Халықты қорғаудың негізгі әдістері мен жолдары туралы тегін реферат, қазақша! Ядролық қарудың ауа толқынының соққысынан, тек осы күшті есептеп салынған баспана немесе панахана (убежище) ғана сақтай алады.

Жарықтық сәулеленуден кез келген жарық өткізбейтін бөгет қорғай алады: ағаштың көлеңкесі, үйдің тасасы.Жауын, тұман, қар оның әсерін азайтады. Жаз кезінде оның әсерінен өрт болуы ықтимал.

Өткір радиация — әр түрлі нәрселерден өткенде гамма сәулелері әлсірейді, неғұрлым кедергі көп болса, соғырлым ол әлсірей береді. Мысалы, ашық траншея – 3 есе азайтады; жабық траншея – 7-10 есе азайтады; бір қабатты ағаш үй – 10-15 есе; Жер астындағы үй – 7-15 есе (земляка), арнай дайындалған жер асты үйі – 400 есе; Көп қабатты үй подвалы – 100-400 есе; арнай салынхан баспахана – 1000 есе; темір бетоннан салынған баспана, шахта, тау қуысы – түгел қорғайды еш зиянсыз.

Радиоактивті ластану – жарылыс болған жердегі топырақ, шаң жоғары көтеріліп жетмен ыққа қарай жылжи береді де, жол бойы жерге түсіп ластайды. Ол 3 зонадан тұрады:

• қауіпті зона;
• күшті ластанған зонасы;
• аздау ластанған зонасы.

Ластау мөлшеріне байланысты:

• жарылыс түрінен (бомбаның);
• оның күшінен (неше мегатонна);
• жарылыс болғаннан кейінгі өткен уақыттан;
• эпицентрден қашықтығынан;
• жер бетінің рельефінен (таулы, жазық дала т.с.) убежище), радиацияға қарсы панаханалар (РҚП) және қарапайым панаханалар жатады.

Арнайы қорғану құрылымы бұл соғыс және бейбіт уақыттағы ядролық және химиялық қауіп қатерде пайдаланатын герметикалық қорғау құрылымы. Арнайы қорғану құрылымында паналайтын адамдар тері мен тыныс жолдарын қорғайтын құралдарды пайдаланбайды.

Радиацияға қарсы панахана бұл адамдарды жедел сәуле мен радиоактивті заттар және биологиялық аэрозольдерден қорғайтын құрылым. Қарапайым панахана бұл жер қабатындағы саңлау, арық, траншея, арнайы қазылған үңгір (землянка). Бұларды жасауға көп уақыт кетпейді және оларда адамдар тиімді қорғана алады. Қорғаныс құрылымдары қызметіне, орналасу уақытына, қорғану қасиетіне және сиымдылығына байланысты топталады.

Қызметіне байланысты қорғаныс құрылымы жалпы және арнайы болып бөлінеді. Жалпы қызметтегі қорғаныс құрылымы қаладағы халықты қорғау үшін, ал арнайы қызметтегі құрылымы басқару органдары қызметіндегі қызметкерлер, байланыс және хабарлау жүйелері және емдеу мекемелерінің қызметкерлерін олардың құралдарымен қоса қорғау үшін пайдаланады. Себебі бұл органдар тоқтаусыз жұмыс жасау керек.

Көпшілікті қорғау құралдарына арнайы қорғану құрылымы орналасуы бойынша қосылып салынған және жеке тұрғызылған қорғану құрылымы болып бөлінеді. Қосылып салынған құрылымға ғимараттың подвалын жатқызуға болады. Бұл қорғаныс құрылымдардың ішінде кең тарағаны. Қорғану құрылымының жеке тұрғызылған түрі ғимараттан бөлек орналасады.

Тұрғызылу уақтысы бойынша алдын ала тұрғызылған және тез арада тұрғызылған болып келеді. Алдын ала тұрғызылған қорғаныс құрылымы жанбайтын құрылыс материалдарын пайдаланып салынған салынған тұрғылықты құрылым. Ал тез арда тұрғызылатын қорғаныс құрылымы қолдағы бар материалдармен төтенше жағдай туындағанда ғана тұрғызылатын құрылым.

Қорғаныс қасиеті бойынша қорғану құрылымы (убежище) бірнеше топқа бөлінеді. Атап айтқанда қорғану мүмкіншіліктеріне, оның қабырғаларының конструкциясына және оның соққылы толқынының қысымының белгілі бір шамасына шыдамдылығына байланысты болуы.

Сиымдылығына байланысты олар кіші сиымды (600 адамға дейін), орта сиымды (600-2000 адамға дейін) және үлкен сиымды (2000 адамнан артық) болып бөлінеді.

Жеке қорғаныс құралдары теріні және тыныс алу органдарын радиоактивті, улы заттар және биологиялық құралдардан қорғау үшін пайдаланады. Осыған орай жеке қорғаныс құралдары қызметіне байланысты тыныс органдарын және теріні қорғау, сонымен қатар медициналық қорғау құралдарына бөлінеді.

Тыныс органдарын қорғау құралдарына противогаздар, респираторлар және қарапайым қорғау құралдары жатады.

Противогаздар изоляциялық және фильтрлік болып бөлініп, азаматтық, жалпы әскерлік және балаларға арналған түрлерден тұрады. Изоляциялық противогаздар адамдарды ауа құрамындағы зиянды заттардан қорғаса, ал филтрлік противогаздар ауадағы әр түрлі зиянды қоспалардан фильтр арқылы тазалап қорғайды. Фильтрлік противогаздардың ГП-5, ГП-7(азаматтық), РШ-4, ПМГ-2 (жалпвәскерлік), ДП-6, ДП-6М, ПДФ-Ш (балаларға арналған) және т.б. маркалары пайдалануда. Изоляциялық противогаздардың ИП-4, ИП-5, КИП-5, КИП-7 және т.б. маркалары бар. Респераторлар тыныс алу логагын радиоактивті шаңдардан қорғайды. Мата және маталы-дәке таңбалар да тыныс алу жүйесін радиоактивті шаңдардан, бактериялық заттардан қорғайды

22. Химиялық қару — уландырғыш заттар мен құралдарды қолдануға арналған машиналар, приборлар, қару-жарақтар. Химиялық қару жаудың адам күшін жаппай қырып-жоюға арналған. Сондай-ақ белгілі бір жерлерді, қару-жарақты, әскери техниканы, әр түрлі тыл нысандарын уландыру үшін де қолданылуы мүмкін. Химиялық қарудың тиімділігі, көбінесе метеорологиялық жағдайларға, жердің жайына байланысты. Мысалы, ауа райы желді болса, уландырғыш заттардың таралатын аймағы ұлғайып, жел тымық болса, уландырғыш заттар бір жерде ұзақ тұрып қалады. Химиялық қаруды алғаш немістер 1915 жылы 22 сәуірде Шпредегі (Бельгия) шайқаста қолданды. Содан кейін басқа армиялар да қолдана бастады. 1-дүниежүзілік соғыс жылдарында тек ағылшын, француз және АҚШ армияларында ғана Химиялық қарудан 450 мыңдай адам шығын болды. 1925 жылы Женевахаттамасы бойынша Химиялық қаруды қолдануға тыйым салынып, оған бірнеше мемлекеттер қосылды. Бірақ кейбір мемлекеттер бұл хаттаманы бұзып (мыс, Италия Эфиопияға қарсы соғыста (1935 — 36), Химиялық қаруды қолданды. Тыйым салынғанына қарамастан 1- және 2-дүниежүзілік соғыс аралығында Химиялық қару көптеп шығарылды. 1943 жылға қарай фашістік Германия уландырғыш заттар әзірлейтін химиялық өнеркәсібінің қуатын жылына 180 мың тонна өнім шығаратындай дәрежеге жеткізді. Дегенмен, көп ұзамай Германия қарсыластарының да Химиялық қаруды қолданатынын ескеріп, бұдан бас тартты. 2-дүниежүзілік соғыстан кейін Германияның трофейлік Химиялық қаруы (300 мың тоннаға жуық) теңізге батырылу арқылы жойылды. Соғыстан кейін көптеген елдер Химиялық қарудың жаңа неғұрлым апатты түрлерін шығарды. Химиялық қару, әсіресе, артиллерия, авиация саласында одан әрі өрістеді. Артиллерия Химиялық қаруға жаудың жердегі күштерін атқылауға арналған химиялық снарядтар, миналар; авиациялық Химиялық қаруға әр түрлі улы заттармен толтырылған бомбалар, т.б. құрал-жабдықтар жатады. Белгілі бір аймақты улау үшін арнаулы химиялық машиналар қолданылады. Химиялық қарудан қорғану үшін әскерлер мен тұрғын халық арнаулы дайындықтан өтуі тиіс. Париж конвенциясына (1993) сәйкес, Химиялық қару табиғат пен адамзатқа тигізетін аса ауыр зардабына байланысты жойылуға жатқызылған. Химиялық қаруды жою арнайы нысандарда жүзеге асырылады. 1993 жылы Ресейдің Химиялық қару қоры 40 мың тоннаны, ал АҚШ 29 мың тоннаны құрады

23. Эвакуация – адамдардын омирин сактау жане ондиристин жумыс истеуине жагдай жасау максатында халык пен материалдык кундылыктарды тотенше жагдайлар аймактарынан жане осы замангы закымдау куралдары колданылуы мумкин аудандардан уйымдаскан турде кауипсиз жерге коширу.

Эвакуацияланган барлык халык кауипсиз аймакка орналастырылган пункттерде тиршилик кызметине кажеттилеримен аз шамада камтамасыз етилуге тиис.

Тотенше жагдай тартибин енгизе отырып, согыс кезинде, сондай-ак табиги жане техногендик сипаттагы тотенше жагдайларда эвакуациялауды Казакстан Республикасы Укиметинин шешими бойынша жергиликти аткарушы органдар, уйымдар жургизеди. Шараларды жоспарлауды тотенше жагдайлардын туындауы кауипи мен осы замангы куралдармен закымдау ошактарын ескере отырып, орталык, жергиликти аткарушы органдар, уйымдар алдын ала жургизеди.

Барлык категориядагы халыкты акетуди (шыгаруды) жане оларды кауипсиз аймакка орналастыруды олардын жумыс истейтин, окитын, туратын жерлери бойынша жергиликти аткарушы органдар, уйымдар уйымдыстырады.

Халыкты эвакуациялау сабактас тасилмен – халыкты жаяу немесе коликти барлык туримен коп молшерде акетуди уйлестиру жолымен жузеге асырылады.