Бұйымды дайындаудың технологиялық бірізділігі

Орытынды

Қазір дүние жүзінде адам денсаулығына әсер ететін жағдайларға көңіл бөлінуде. Адамдар табиғаттың әсерінен қорғану үшін өздеріне қажетті киімдер киеді. Бірақ өндірушілер мен тұтынушылар сәнге көп көңіл бөліп, адам денсаулығына зиянды жақтарын ескере бермейді. Тігін өнеркәсібі халықты сәнді де ұнамды киіммен қамтамасыз етуге мүдделі. Киім адамға ең қажетті зат болып табылады, сондықтан да оған қойылатын талаптар да гигиеналық, техникалық, эстетикалық және экономикалық тұрғыдан бөлініп қаралады. Гигиеналық талаптардың өзі – адам денсаулығын сақтауға бағытталған ауа мен ылғал өткізгіштігі, жылу сақтау қасиетті, кір жұқтырмаушылық, киіске ыңғайлылығы, су сіңірушілігі және басқалары, киімнің негізгі гигиеналқ көрсеткіштері болып табылады. Гигиеналық талаптар бұйымның мақсатына байланысты. Көйлек пен жазғы киімдердің ауаны жақсы өткізіп, ылғал өткізбейтін қасиеттері болады, киюге ынғайлы, жууға жеңіл болуы тиіс. Қысқы киім жылы, плащтар су өткізбейтін болуы керек.

Киімге қойылатын техникалық талаптардың – тігін материялдарының сапасы мен киімді дайындауға қойылатын талаптар. Киім мейілінше тозбайтын жыртылмайтын жууға және химиялық тазалауға төзімді болуы шарт.

Киімге қойылатын эстетикалық талаптары сәнділікке байланысты. Қандай мақсатқа тігілген киім болса да ыңғайлы және әдемі болуы тиіс.

Тігін бұйымдарының өнімінің ұлғаюы мен ассортиментінің кеңеюі мақта, жүн, жібек және зығыр мата шығаратын тоқыма өнеркәсібінің дамуына байланысты. Жасанды және синтетикалық талшықтар өндірудің жедел дамуына байланысты тоқыма өнеркәсібінің шикізат базасы үнемі кеңеюде.

Матаның шығу тарихы

Мата өнеркәсіпте киім-кешек тігу, төсек-орын жабдықтарын тігу кезінде кеңінен қолданылады. 1959 жылы қазан айында Қытыай Шинжяңның археолыгтары Такламакан шөлінің оңтүстік жиегінде Ниа байырғы жұртынан Қытайдың Шығыс Хан династиясы дәуіріне тән ер-әйел бірге көмілген қабірді тапты. Қабірден ағаш, форфор бұйымдар, мыстан алтыннан жасалған, сүйектен жасалған бұйымдар, тоқыма бұйымдар, жібек тектес бұыйымдардан басқа, екі парша мақтадан тоқылған гүлді көк мата шықты. Осы екі парша мата қазып алынған кезде, қой сүйегі салынған ағаш кесегі жабулы тұр еді. Археологтардың зерттеуіне негіздегенде, бұл Қытайда күні бүгінге дейін табылған ең ертедегі б.з.б I- III ғасырлардағы тоқылған және қолданылған мақта-мата екен. Матаның біреуіне үшбұрышты және шеңберлі өрнектер салынған. Енді біреуінің бетіндегі өрнектердің бір бөлімі өшіп жоғалған, ал қалған өрнектердің ерекше пішіні жұмбақ болып отыр.

Матанын қайдан шыққаны да бір сыр Қытайда бұрын мақта өндірілмейтін. Дүние жүзінде мақтаны ең бұрын еккен елдер – Үндістан мен Оңтүстік Америкаелдері. Қытай Шиңжяңының Үндістанмен іргелес жататын, мақта-матасындағы суретте бкддизм факторларының бейнелегенін ескере отырып, ғалымдар мата Үндістаннан келген деген тұспал жасайды. Десе де, кейбіреулер Парсыдан келген деп қарайды. Бұл көзқарасқа матадағы сурет, сондай-ақ кейбір мәдени салт-дәстүрлер негіз болып отыр. Егер осы матаның Үндістаннан немесе Парсыдан келгені жөніндегі көзқарастарға соқпай, кейбір ерекше мәдениет астарынан талдау жасар болсақ, осы матадағы өрнектерді салу өнерін Батыс өңірдің өзінен шыққан деп жасауға да болады. Ең алдымен, Батыс өңірінде тоқыма бұйымдарына өрнек салудың ұзақ тарихы мен дәстүрі бар. Бұған архиологиялық қазба материялдары негіз болады. Мұның типтік мысалы, Чәршен ауданындағы Зағұнлық қорымынан қазып алынған жүн тоқыма бұйымдары. Оған хайуанат тектес бедерлер және геометриялық бедерлер түсірілген. Екіншіден, батыс өңірдегі тұрғындар жүн маталарға өрнек салуда геометриялық сызықтар арқылы түрліше бөліктерге бөлу әдісін әу баста-ақ қолданылған. Бұған Сампула қорығынан қазып алынған кежім сияқтылар типтік мысал бола алады. Бұдан басқа, Батыс өңіріндегі тұрғындар күнделікті тұрмыста мүйіз тектес бұыйымдарды қолданады, әрі әрі одан әсем бұйымдар жасайды. Мысалы, б.з. II ғасырынан кейін, буддизімнің батыс өңірге таралуына Жібек жолы ашылуына байланысты, түрлі мәдениет факторлары толасыз кіріп тоғысты.