Ысқаша мағлұматтар

Резистивті, индуктивті және сыйымдылықты элементтер бар бірізді тізбекте ток пен кернеудің фазалас болу құбылысын кернеулер резонансы деп атайды.

Егер R-L-C –элементтер бірізді қосылса, онда контурымыз бірізді қосылған тербелгіш контуры деп аталынады, мұнда кернеулер резонансын байқауға болады (1,а-сурет).

Егер R-L-C – элементтер параллель қосылса, онда контур параллель тербелгіш контуры деп аталынады, мұнда токтар резонансын байқауға болады (1, б-сурет).

А) б) 1-сурет

Резонанстық құбылыс жағдайында тізбектегі индуктивтік және сыйымдылық кедергілер өзара тең болады. Тізбектің реактивтік кедергісі , ал комплекстік (кешенді) кедергісі .

Сондықтан осы жағдайды тудырып отырған кернеулер жиілігін резонанстық жиілік деп атайды:

,

Бұл жиілік элементтердің индуктивтілігі мен сыйымдылығы тәуелді болғандығына байланысты индуктивтік және сыйымдылық мәндерін есептеуге қолайлы:

,

Сонымен бірізді тізбекті резонанстық күйге жиілікті, индуктивті немесе сыйымдылықты параметрлерді реттеу арқылы келтіруге болады.

Кернеулер резонансы кезінде: , ал индуктивтік және сыйымдылық элементтерінің кернеулері өзара тең немесе , бірақ кіріс кернеуден бірнеше есе жоғары болады.

Тізбектегі реактивті элементтердің қуаттары ; ; , тізбектің толық қуаты тең болады. Резонанс кезінде тізбектің толық кедергісі минималдық болғандықтан, тізбектің тогы - максималдық болады. Ток пен кернеудің жиілікке тәуелділігі 2а,б-суретте көрсетілген.

2 – сурет

Тербелгіш контурдың резонанстық қасиеттерін контурдың сипаттамалық кедергісі , сапалылығы , өшітуі d арқылы анықтауға болады.

Мұнда контурдың сипаттамалық кедергісі деп резонанс жүйесіндегі индуктивтік, немесе сыйымдылық кедергісін айтамыз:

.

Контурдың сапалылығы деп резонанс жиілігі кезіндегі кез келген реактивтік элементтің әрекеттік кернеуінің кіріс кернеуге қатынасын айтамыз.

Реактивтік элементтің кернеуі кіріс кернеуден неше есе жоғары екендігін контурдың сапалылығы көрсетеді. Контурдың сапалылығының кері шамасы - өшу шамасы деп аталынады.

Контурдың өткізу жолағы тербелгіш контурдың маңызды сипаттамасы ретінде есептелінеді. Резонанстың маңында, токтың максималдық (резонанстық) мәнінен есе төмендейтін шекарасындағы жиілік жолағын резонанстық контурдың өткізу жолағы деп атайды (2 – сурет).

Абсолюттік өткізу жолағы тең , яғни . Тәжірибе арқылы резонанстық қисық сызықтар белгілі болса контурдың сапалылығын келесі формула арқылы есептеуге болады

Тербелгіш контурдың сипаттамаларының жиілікке тәуелділігін , , , , , график ретінде сызып, көрсетуге болады (2б-сурет). Оларды контурдың жиілік сипаттамалары деп атайды.