Арым-қатынастағы компромиске келу ұтымдылығын анықтаңыз

Келіссөз – ең тиімді әдіс. Ол үшін ең болмаса уақытша бітім қажет. Келіссөз негізінде ымыра (өзара жол беру) немесе консенсус (мәселені бірігіп шешу) жатады. Дау-дамайдың соңғы кезеңі – конфликттен кейінгі кезең. Бұл кезеңде қатынастар жаңа түрде, басқаша орнатылады, қабілет пен мүмкіншіліктер жаңадан бағаланады.
Конфликтті басқару дегеніміз дау-дамау себептерін жоқ қылу, қарсыластардың қылық-әрекеттерін түзету және дау-дамайды шекте ұстап қалуға арналған арнайы шараларды айтамыз. Қақтығысты дұрыс тоқтату факторлары: • дау-дамай туғызған өзіңнің де, қарсыластың да қылықтарын, көзқарастарын, ниетін дұрыс бағалау; • қарым-қатынастардың ашық және тиімді болуы, дау-дамайға қатысқандардың барлығы ашық және шын түрде оқиғаларды өздері қалай түсінетінін және осындай қиын жағдайды қалай шешу керек екенін айтып тұруы; • өзара сенім мен ынтымақтастық. Компромисс стратегиясы, ұтыстардың айырмашылықтарын азайту мотивін жүзеге асырады. Шартты теңдік үшін қарым-қатынас серіктері өз мақсаттарына толық жетпейді. "Саған қанша болса, маған да сонша".

Ынтымақтастық стратегиясы, кооперация мен бәсекелестік мотивтерін жүзеге асырады. Бірлескен әрекетке қатысушылардың әлеуметтік қажеттіліктерін толыққанды өтеу. "Барлығы саған да, маған да".

Соңғы аталған стратегия өзара әрекеттің тиімділігі, қатысушылардың көңіл-күйі мен өзара қатынастары жағынан ең нәтижелі болып келеді. Сонымен қатар, бұл стратегия орындалуы жағынан ең қиыны. Ол қатысушылардан психологиялық біліктілікті, ұнамды психологиялық жағдайды, өзара түсінушілікті, құрметті талап етеді. Адамдарды ынтымақтастық тәртіпке үйретудің ең тиімді жолы — әлеуметтік-психологиялық ашықтар (тренингтер).

Ынтымақтастық - педагогтық ықпал етудің де тиімді стратегиясы. Бұл жағдайда мұғалім баланы білім алуда өз мақсаты адам ретінде қарастырады. Өз мақсатынан бас тартпай тұрып баланың тұлғасын зорламай, бағындырмай, өз мақсатына қадағалап алғаны жөн. Ынтымақтастық стратегиясы ұстаздың сөзінен де, іс-әрекетінен де, ым-ишарасынан да көрініп тұруы керек. Шәкіртке сұрақ қойғанда, жауап алғанда, өз сезімдерін білдіргенде «мүғалімнің ішкі ұстанымы — шәкірттің көзқарастарын, тілектерін құрметпен қабылдауы айдан анық болуы шарт.

Авторитарлық, демократиялық және либералды стилдердің оқушы мен оқытушы арасындағы қарым қатынасына әсерін түсіндіріңіз.

Әрбір қарым-қатынас стилі де педагогтың балаларға әсер етуін байқатады. Педагогтың қарым-қатынасындағы авторитарлық стиль педагогтың позициясымен сипатталады. Онда педагогтың балалардан бағынуды талап етуі, не іс-әрекетті күшпен орындатуы, жазалау тәсілдерін қолдануы, балалар инициативасын табан асты етуі, балалар мүмкіншілігінен тыс жетістікке үміттенуіне әсер ету, тәрбиелеу тәсіліне айналады. Мұндай жағдайда балалардың өз мінез-құлқын, жүріс-тұрысын реттей алмауы, қорқыныш-үрейлі күй кешуі, кез-келген іс-әрекетке қызығушылық, ниет, мотивтің болмайтындығы талай зерттеулерде белгілі болған. Педагогикалық қарым-қатынастың демократиялық стилі педагог пен балалардың бірдей белсенді позициясын қамтамасыз етеді. Педагог балалардың жағымды эмоцияларды қажетсінуі мен өзінің ішкі мүмкіндіктерін шығаруға мүмкіндік жасайды. Мейірім, достық негізіндегі дара стиль арқылы балалардың өз-өзіне сенімді болуын, адамгершілік құндылықтарды қалыптастыруы, дамытуы мүмкін болады. Мұнда педагог сендіру және иландыру тәсілдерін пайдаланып қарым-қатынас құрады.
Педагогикалық қарым-қатынастың либералды – босаң стилі негізінде балалардың өз міндеттерін түсінбеуі, мінез-құлқын, жүріс –тұрысын реттей алмауы, топтық жағдайға бейімделе алмауы сияқты негативтер болады. Бұл педагогтың кәсіби әлсіздігімен, енжарлығымен түсіндіріледі. Әдебиеттерде педагогикалық қарым-қатынастың төмендегідей стильдері жиі аталады:
- Авторитарлы стиль (Өктемшілдік стилі);
- Либералды стиль (Немқұрайлық стиль);
- Демократиялық стиль (Ынтымақтастық стиль).
Авторитарлы қарым-қатынас стилінде педагог сынып ұжымына қатысты
Немқұрмайлық қарым-қатынас стилінде – педагог іс-әрекетке минимальды түрде араласады,
Демократиялық қарым-қатынас стилінде – педагог өзара қарым-қатынаста оқушылардың субъективті
Әдебиеттерде педагогикалық қарым-қатынас стильдерінің басқа да түрлері де кездеседі.

-авторитарлық жетекші стиль- педагог өз іс-әрекетін түсіндірмейді, шектен тыс талап қояды, оқушының пікіріне, инициативасына қалай болса қарайды, сыни ескертпелер мен көзқарасын айтуға рұқсат бермейді. Ал қарым-қатнас түрлері- бұйрық беру, үйрету, айғайлау, ұрысу.Бұл стиль тұлғаның дамуын тежейді, белсенділігін басып, тастайды, адекватты емес баға беруін туғызады.

-демократиялық жетекші стиль-қарым-қатнас пен іс-әрекет біріккен шығармашылық қызметтен құралады. Педагог оқушының пікірін тыңдайды, өз көзқарасын қалған баланы қолдайды, белсенділігін арттырады. Ал қарым-қатнас түрі кеңес, ұсыныс беру, бұйымтай айту.

- либералды жетекші стилде іс-әрекетті ұйымдастыру мен бақылау жүйесі болмайды. Педагог сырттай бақылаушы роль атқарады, ұжымның өміріне араласпайды, аздаған жетістіктерге мәз болады.

Авторитарлық, демократиялық және либералды стилдердің оқушы мен оқытушы арасындағы қарым қатынасына әсерін түсіндіріңіз.

Әрбір қарым-қатынас стилі де педагогтың балаларға әсер етуін байқатады. Педагогтың қарым-қатынасындағы авторитарлық стиль педагогтың позициясымен сипатталады. Онда педагогтың балалардан бағынуды талап етуі, не іс-әрекетті күшпен орындатуы, жазалау тәсілдерін қолдануы, балалар инициативасын табан асты етуі, балалар мүмкіншілігінен тыс жетістікке үміттенуіне әсер ету, тәрбиелеу тәсіліне айналады. Мұндай жағдайда балалардың өз мінез-құлқын, жүріс-тұрысын реттей алмауы, қорқыныш-үрейлі күй кешуі, кез-келген іс-әрекетке қызығушылық, ниет, мотивтің болмайтындығы талай зерттеулерде белгілі болған. Педагогикалық қарым-қатынастың демократиялық стилі педагог пен балалардың бірдей белсенді позициясын қамтамасыз етеді. Педагог балалардың жағымды эмоцияларды қажетсінуі мен өзінің ішкі мүмкіндіктерін шығаруға мүмкіндік жасайды. Мейірім, достық негізіндегі дара стиль арқылы балалардың өз-өзіне сенімді болуын, адамгершілік құндылықтарды қалыптастыруы, дамытуы мүмкін болады. Мұнда педагог сендіру және иландыру тәсілдерін пайдаланып қарым-қатынас құрады.
Педагогикалық қарым-қатынастың либералды – босаң стилі негізінде балалардың өз міндеттерін түсінбеуі, мінез-құлқын, жүріс –тұрысын реттей алмауы, топтық жағдайға бейімделе алмауы сияқты негативтер болады. Бұл педагогтың кәсіби әлсіздігімен, енжарлығымен түсіндіріледі. Әдебиеттерде педагогикалық қарым-қатынастың төмендегідей стильдері жиі аталады:
- Авторитарлы стиль (Өктемшілдік стилі);
- Либералды стиль (Немқұрайлық стиль);
- Демократиялық стиль (Ынтымақтастық стиль).
Авторитарлы қарым-қатынас стилінде педагог сынып ұжымына қатысты
Немқұрмайлық қарым-қатынас стилінде – педагог іс-әрекетке минимальды түрде араласады,
Демократиялық қарым-қатынас стилінде – педагог өзара қарым-қатынаста оқушылардың субъективті
Әдебиеттерде педагогикалық қарым-қатынас стильдерінің басқа да түрлері де кездеседі.

-авторитарлық жетекші стиль- педагог өз іс-әрекетін түсіндірмейді, шектен тыс талап қояды, оқушының пікіріне, инициативасына қалай болса қарайды, сыни ескертпелер мен көзқарасын айтуға рұқсат бермейді. Ал қарым-қатнас түрлері- бұйрық беру, үйрету, айғайлау, ұрысу.Бұл стиль тұлғаның дамуын тежейді, белсенділігін басып, тастайды, адекватты емес баға беруін туғызады.

-демократиялық жетекші стиль-қарым-қатнас пен іс-әрекет біріккен шығармашылық қызметтен құралады. Педагог оқушының пікірін тыңдайды, өз көзқарасын қалған баланы қолдайды, белсенділігін арттырады. Ал қарым-қатнас түрі кеңес, ұсыныс беру, бұйымтай айту.

- либералды жетекші стилде іс-әрекетті ұйымдастыру мен бақылау жүйесі болмайды. Педагог сырттай бақылаушы роль атқарады, ұжымның өміріне араласпайды, аздаған жетістіктерге мәз болады. Ал, қарым-қатнас –ымраға шақыру. Бұл стиль тәрбиеленуші инициативасын оятпайды, «мұғаліс-оқушы» өзара әрекеті болмайды.

54. Авторитарлық, демократиялық және либералды стилдердің оқушы мен оқытушы арасындағы қарым қатынасына әсерін түсіндіріңіз. Әрбір қарым-қатынас стилі де педагогтың балаларға әсер етуін байқатады. Педагогтың қарым-қатынасындағы авторитарлық стиль педагогтың позициясымен сипатталады. Онда педагогтың балалардан бағынуды талап етуі, не іс-әрекетті күшпен орындатуы, жазалау тәсілдерін қолдануы, балалар инициативасын табан асты етуі, балалар мүмкіншілігінен тыс жетістікке үміттенуіне әсер ету, тәрбиелеу тәсіліне айналады. Мұндай жағдайда балалардың өз мінез-құлқын, жүріс-тұрысын реттей алмауы, қорқыныш-үрейлі күй кешуі, кез-келген іс-әрекетке қызығушылық, ниет, мотивтің болмайтындығы талай зерттеулерде белгілі болған. Педагогикалық қарым-қатынастың демократиялық стилі педагог пен балалардың бірдей белсенді позициясын қамтамасыз етеді. Педагог балалардың жағымды эмоцияларды қажетсінуі мен өзінің ішкі мүмкіндіктерін шығаруға мүмкіндік жасайды. Мейірім, достық негізіндегі дара стиль арқылы балалардың өз-өзіне сенімді болуын, адамгершілік құндылықтарды қалыптастыруы, дамытуы мүмкін болады. Мұнда педагог сендіру және иландыру тәсілдерін пайдаланып қарым-қатынас құрады.
Педагогикалық қарым-қатынастың либералды – босаң стилі негізінде балалардың өз міндеттерін түсінбеуі, мінез-құлқын, жүріс –тұрысын реттей алмауы, топтық жағдайға бейімделе алмауы сияқты негативтер болады. Бұл педагогтың кәсіби әлсіздігімен, енжарлығымен түсіндіріледі. Әдебиеттерде педагогикалық қарым-қатынастың төмендегідей стильдері жиі аталады:
- Авторитарлы стиль (Өктемшілдік стилі);
- Либералды стиль (Немқұрайлық стиль);
- Демократиялық стиль (Ынтымақтастық стиль).
Авторитарлы қарым-қатынас стилінде педагог сынып ұжымына қатысты
Немқұрмайлық қарым-қатынас стилінде – педагог іс-әрекетке минимальды түрде араласады,
Демократиялық қарым-қатынас стилінде – педагог өзара қарым-қатынаста оқушылардың субъективті
Әдебиеттерде педагогикалық қарым-қатынас стильдерінің басқа да түрлері де кездеседі.

-авторитарлық жетекші стиль- педагог өз іс-әрекетін түсіндірмейді, шектен тыс талап қояды, оқушының пікіріне, инициативасына қалай болса қарайды, сыни ескертпелер мен көзқарасын айтуға рұқсат бермейді. Ал қарым-қатнас түрлері- бұйрық беру, үйрету, айғайлау, ұрысу.Бұл стиль тұлғаның дамуын тежейді, белсенділігін басып, тастайды, адекватты емес баға беруін туғызады.

-демократиялық жетекші стиль-қарым-қатнас пен іс-әрекет біріккен шығармашылық қызметтен құралады. Педагог оқушының пікірін тыңдайды, өз көзқарасын қалған баланы қолдайды, белсенділігін арттырады. Ал қарым-қатнас түрі кеңес, ұсыныс беру, бұйымтай айту.

- либералды жетекші стилде іс-әрекетті ұйымдастыру мен бақылау жүйесі болмайды. Педагог сырттай бақылаушы роль атқарады, ұжымның өміріне араласпайды, аздаған жетістіктерге мәз болады. Ал, қарым-қатнас –ымраға шақыру. Бұл стиль тәрбиеленуші инициативасын оятпайды, «мұғаліс-оқушы» өзара әрекеті болмайды.