Дәріс тақырыбы: Сабақта қолданылатын көрнекіліктер.

    Қазақ тілі сабағы бойынша сабақта техникалық құралдарды пайдалану жолдарын Б.Құлмағанбетова зерттеп, құнды пікірлер айтты: «...техникалық құралдарды пайдаланып өткізген сабақта оқушылар жалықпай тыңдаған жаңа оқу материалын қабылдау процесінде олардың әр түрлі сезім мүшелері(көру, есту, т.б.) қатысатындығын, соның нәтижесінде оқушылардың қызығушылығы артып, түсіндірілген материалдардың бәрін қабылдауға мүмкіндік туғызады»-дейді. (Б.Құлмағанбетова, «Қазақ тілі сабағында техникалық құралдарды пайдалану, 1975).

    Ана тілі сабағы үстінде техникалық құралдарды пайдалану үшін мұғалімнің үлкен шеберлігі керек. Техникалық құралдардың түрлері баршылық. Оны тақырыптың мазмұнына қарай, қайсысын қай уақытта қалай пайдалану керек? деген сұрақтар туады. Ол үшін әуелі техникалық құралдармен жұмыс істеу әдісін үйрену керек. Мысалы, ана тілі сабағында: магнитофон, диафильм, оқу фильмі, кодоскоп, эпидоскоп, диапозитивтерді, лингафон т.б. пайдалану арқылы оқытуға болады. Сызбалар, суреттер, диафильмдерді көрсететін проекциялық аппаратты эпипроектор, эпидиаскоп деп атайды. Диапозитивтерді көрсететін проекторлық фонарьды диаскоп не кодоскоп деп атайды.

Қазір кейбір мектептерде аталған құралдардың көбі бар. Осыларды ана тілі сабақтарында пайдалана отырып, оқыту мұғалімнің уақытын үнемдеп, оқушыларды білім алуға қызықтыра түседі. Мысалы фонетика тарауын оқытқанда лингофон аппаратымен жұмывс істеу дыбыстарды жіктеріне қарай тез ажыратуға жәрдемін тигізеді. Әуелі сөздер оқылады, кейін сөздегі буындар буынға бөліп оқылады, кейін буын саны сұралады. Сол сияқты магнитофонмен жұмыс істеу де сын есімді өткенде мәтін бойынша берілген тапсырманы тез орындауға көмегін тигізеді.

Көрнекілік - бұл балаларды оқуға және ана тіліне үйретудің маңызды принципі.Ол көмекші мектептердегі оқу сабағнң әр түрлі формалары мен түрлерінің негізін қалайды.

Көрнекілік принципі – қазақ тілінен берілген білімді көрнекілік арқылы оқытуға бағыт береді.

Оқу сабақтары үшін нақты көрнекі құралдарды іріктеп алу, ең алдымен, оқу әдісі мен тәсіліне сәйкес келетін әдістемелік заңмен реттеледі. Сонымен қатар көрнекі құралдарды таңдап алу мәтінмен жұмыс істеудің жекелеген кезеңдері мен түрлерін анықтайтын нақты әдістемелік мақсатқа байланысты. Көрнекі құралдарды іріктеу кезінде нақты көрнекіліктің сипаттық қасиеті мен мүмкіндіктерін де естен шығармаған жөн. Сонымен қатар көрнекі құралдарды іріктеу барысында оның психологиялық аспектілеріне терең мән беру қажет.

Қандай жағдайда болмасын, көрнекілік пен мәтіннің мазмұнын салыстыра отырып, сабақта көрнекіліктің қандай жағының да пайдалылығын дәл анықтау керек. Сонымен бірге ол оқушыларға мәтінді түсінуге және кеңінен ұғынуға мүмкіндік береді. 

Сөздік көрнекілік дегеніміз – сөз арқылы белгілі бір заттың болмыс пішімін толық ашып беру. Бұл, бір қарағанда, барлық көрнекі құралдармен терезесі тең нәрсе. Алайда, соңғысы көмекші мектептерде сандық жағынан басым болады.

Сонымен қатар көрнекі құралдың қызметіне кейіпкерлер ретінде оқу, инсценировка, драмалау, суретерді ауызша салу сияқты әдістемелік тәсілдерді орындау да жатады. Мұның барлығы оқушылардың мәнерлеп оқуы сияқты мәтінді оқудың негізгі бөлімдеріне қарай құрылады.      

Бейнелік көрнекі құралдар арасынан кітап иллюстрациясын алуға болады. «Ана тілі» кітабындағы иллюстрациялар екі жолмен орналастырылған. Жекелеген бөлімшелер мен эпизодтарға және барлық мәтінге иллюстрация берілген. Бірінші типтегі иллюстрациялар бөлімді оқи отырып қаралады. Ал екінші типтегі иллюстрациялар шғарманың барлық бөліміне талдау жасалған соң ғана жұмысқа қослады.

    Көрнекілік тиімді пайдаланылған кезде елеулі нәтижелерге қол жеткізіледі. Бұл жүйе бірнеше сабақтар бойынша әр түрлі көрнекіліктерді дұрыс қолданып, орналамтырумен тиімді. Сонымен қатар, ол көрнекі құралдардың өзара байланыстылығының пайдалы түрін де көрсетіп беріп, олардың сабақтарда орын-орнымен қолданылуына ықпал жасауы тиіс.

Ұсынылатын әдебиеттер:

Негізгі: 1-20.

Қосымша: 6,7,9,10,13,14,14,20,22,28,31.