П Портердің 5 бәсекелестік күштер үлгісі

 

• Егер (customers) тапсырыс берушiлер (себептен тәуелсiз) жабдықтаушыға қарағанда көп күшке ие болса, олар бұл артықшылықтарын пайдаланады және жабдықтаушының пайда маржаларын азайтады.

• Егер ұйымның (suppliers) жабдықтаушыларында күшті нарықтық артықшылығы бар болса, сонымен бiрге олар бұны пайдаланады және де өз өнімдерін анағұрлым қымбаттырақ сатады.

• Егер (substitutes) тауарлардың/қызметтердің ауыстырғыштары бар болса, олар ұйым тағайындаған бағаның өлшемiн шектейтін болса, демек олар оның пайдасының мөлшерін нақ осылай шектейдi.

• Егер салаларда (rivalry) қарқынды бәсекелестік бар болса, онда ол қатысушыларды бағалық, зерттеушілік, жарнамалық соғыстарға қатысуға мәжбүрлеп қосады, және де бұл бағаның төмендеуіне себеп болады.
• Eгер салаларда (new entrants) жаңа қатысушылар көрiнiп қалса, және, олар өздерімен бiрге қосымша қорларды әкеледi және нарықтың бұрынғы қатысушыларынан пайданы тартып алуға ұмтылады. Бәсекелестік көбейеді, ал пайда азаяды.

85. Халықаралық маркетинг – бұл компанияның бас өкілдігі орналасқан елдің ұлттық шекарасынан тыс жердегі тауарлар мен қызметтер маркетингі.

Шетелдік нарықта қызмет етуді көздеген фирмалардың негізгі міндеттерінің шешілу реті мынадай:

— халықаралық маркетинг ортасын зерттеу;

— сыртқы нарыққа шығудың саналылығы туралы шешім қабылдау;

— нақты нарықтарды таңдау;

— сыртқы нарыққа шығу тәсілдерін дайындау;

— маркетинг кешенін қалыптастыру;

— маркетинг қызметін дайындау.

Халықаралық экономикалық қатынастар саласында маркетинг ұғымының трансформациялануы байқалады. Фирманың сыртқы экономикалық қызметіне байланысты айтатын болсақ, маркетингті — сыртқы нарықта тиімді өткізу саясатын дайындауға және белсенді жүзеге асыруға бағытталған қызмет түрі деп түсінген жөн. Оның негізгі 3 даму сатысын бөліп қарастыруға болады:

1. Дәстүрлі маркетинг. Тауарды шекарадан тыс елге, ары қарай шығарып салусыз сату. Экспортер сатып алушы алдында тек тауарды жеткізу немесе сату мезетіне дейін жауапкершілікті сақтайды және, әдетте, тауардың одан арғы жағдайына қызығушылық білдірмейді.

2. Экспорттық маркетинг. Бұл жағдайда экспортер шетелдік нарықты жүйелі түрде өңдеуден өткізіп, өз өндірісін осы нарық талаптарына сай қалыптастырады. Сонымен қатар, бұл нарықты үнемі зерттейді және ақырғы тұтынушыға дейінгі тауардың бүкіл жолын бақылауға алуға тырысады.

3. Халықаралық маркетинг. Экспортер нарықты терең зерттейді және оны өңдеу үшін маркетингтің барлық құралдар жиынтығын, сонымен қоса тек экспорт қана емес, сыртқы экономикалық байланыстардың әр түрлі нысандарын пайдаланады: ғылыми-техникалық айырбас, біріккен кәсіпорындар, контрактілік өндірістер, еншілес кәсіпорындар, т.б.

Халықаралық маркетингтің жоғарғы формасы — көпұлттық маркетинг – бұл маркетингтік операцияларды тұтас әлемдік шаруашылық деңгейінде жүзеге асыру. Маркетингтік операциялардың бұл соңғы түрі трансұлттық корпорацияларға тән. Егер халықаралық маркетинг жағдайында кәсіпорындар бір немесе бірнеше шетелдік нарықтарға бағытталып, тауарды өз елінде шығарып, соңынан басқа елдерде өткізсе, трансұлттық корпорациялар түрлі елдерде әрекет ете отырып, тұтас әлемдік нарыққа қызмет ететін шетелдік өндірістік және өткізу бөлімшелерін пайдаланады.

86. Халықаралық маркетинг стратегиясы - кәсіпорындардың сыртқы экономикалық әрекеттерінде қолданылатын маркетинг түрі. Халықаралық маркетинг маркетингтің сыртқы ортасын зерттеуді, сыртқы рынокқа шығу мүмкіндіктерін анықтауды, нақты рыноктарды таңдауды және оларға шығу әдістерін, халықаралық маркетинг жоспарын өңдеуді болжайды? Сыртқы рынокқа шығу қажеті бірнеше факторлармен анықталады: ішкі рыноктағы бәсекелестік күрес сәтсіздікке ұшырау мүмкіндігі болғанда, ішкі рыноктың тарылуы, шетелдік бәсекелесті өз жерінен «шабуылдау» мүмкіндігі, шетел рыногында көптеген пайдаға жету мүмкіндігі, өндіріс көлемін кеңейту мүмкіндігі болғанда және т.б. нақты шетел рыногын таңдау барысында жалпы шығуға болатын шетелдік рыноктар саны, олардың тартымдылығын анықталады. Ол үшін рынок көлемі, оның мүмкіндігі мен өсу жылдамдығы, оны игеру шығындары, бәсекелестік басымдылықтар, тәуекелдіктің деңгейі және т.б. көрсеткіштер қарастырылады. Сыртқы рынокқа шығу әдістерінің бірнеше түрі бар: экспорт, бірлескен кәсіпкерлік, тікелей инвестициялау.

88. Осы заманғы экономиканың әлемдік тенденцияларының бірі-қызмет күрсету салаларының жедел өсуі.Дамыған елдердің көбі «қызмет көрсетуші экономикаға» айналуда. Өндірісі дамыған елдердегі ЖҰӨ-нің 2/3 - ден ¾ дейінгі бөлігін қызмет көрсету саласы құрайды.

Қызмет көрсету- тұтынушылар сатып алатын,бірақ меншік құқығына ие бола алмайтын сезілмейін игілік.

Маркетингтің қызмет көрсету саласындағы ерекшеліктері қызметің материалдық өнімнен айырмашылығымен анықталады Қызмет көрсету маркетингінде қызметтің сезілмейтіндігі арқылы оның материалдық еместігі шешуші мәнге ие.Тұтынушы сатып алу кезінде, әлде бір сезілмейтін,көзге көрінбейтін нәрсені алады.

Тауармен салыстырғанда қызметтер қайта сату мақсатымен сақтауға,қоймаға қоюға және тасымалдауға келмейді. Қызмет дәл уақытында қолданылмаған жағдайда жарамсыз болып қалады.

Қызмет көрсету сипаттамасының бірі- олардаң қайнар көздерінен бөлінбейтіндігі. Қызметтің қайнар көзі адам немесе техника болуы мүмкін.

Қызметтерді бірнеше белгілер бойынша жіктеуге болады:

Адамдар тұтынатын қызмет тұтынушылық, ал компанияларға көрсетілетіні –іскер қызметтер деп аталады.

 

90. Коммерциялық емес маркетинг- бұл қоғам мүддесін немесе идеаларды дамыту мақсатында жүзеге асыратын ұйымдар мен жеке тұлғалардың іс-әрекеті.

Коммерциялық емес ұйымдардың маркетингі-коммерциялық маркетингке қарағанда басқа факторлармен анықталады.

Кейде коммерциялық емес маркетингті институционалды деп те атайды. Өйткені, емханалар, мектептер, әскери ұйымдар, театрлар, мұражайлар, мешіттер, университеттер, сондай-ақ әр түрлі қоғамдық

1) Мәдени ұйымдар

2) Білім беру және ғылыми

3) Филантропиялық

4) Қоғамдық

5) Діни

6) Мемлекеттік

7) Денсаулық сақтау мекемелері