Физика тарихының пәні

Кіріспе

Дәріс

Дәріс тақырыбы: Физика тарихы курсына кіріспе

Дәріс жоспары

Физика тарихының пәні

Физика тарихының басқа ғылымдармен байланысы

Физика ғылымының даму тарихы

Физика тарихының пәні

Адамзат өзі тұратын туралы білімді бірден және дайын, аяқталған күйде алмайды. Мәселен, бұрыннан әрбір оқушыға «Ньютон заңдары» деген атпен белгілі қозғалыстың заңдары жайлы білімдер танымның ұзақ жолын талап етті, яғни мың жылға созылды. Ньютон заңдарының әмбебап емес екендігін және өте үлкен жылдамдықта қозғалатын денелер мен өлшемдері айтарлықтай кішкентай денелер (бөлшектер) дәлелдеулерді қажет ететіндігін түсіну үшін екі жүз жылдай уақыт қажет болды. Адамзат баласы сауатсыздықтан білімділікке ұзақ және қиын жолдардан өтті және әлі де өтіп жатыр. Сонымен, білім тарихи, яғни ғылымда да тарих бар.

Әрбір зерттеуші зерттеп отқан сұрақтың оған дейін не нәрселер жасалғаны жайлы хабардар болып және оның алдында алынған нәтижелерді сыни тұрғыда бағалауы керек, яғни тарихшының жұмысын атқаруы қажет.

Былайша босқа жасалған жұмыстар жоқ, әрбір жаңа буын өкілдері алдыңғы буын өкілдерінің келіп тоқтаған жерінен бастап, жасалған жұмыстарды келесі буынға табыстайды. Евклид пен Архимедсіз Ньютон болмас еді, Ньютонсыз Эйнштейн мен Бор болмас еді. Танымның даму үдерісін зерттеу ерекше ғылымның – ғылым тарихының ерекше мақсатын құрайды. Физика тарихы – бұл физикалық ғылымның дамуын зерттеумен айналысатын ғылым тарихының бөлімі.

Кез келген ғылымның негізгі мақсаты – сол ғылым саласы айналысатын облыста қолданылатын заңдарды ашу. Ғылым тарихының негізгі мақсаты – ғылымның дамуын басқаратын заңдарды табу болып табылады. Бірінші қарағанда ондай заңдар жоқ сияқты болып көрінеді. Архимед, Ньютон, лобачевскилердің пайда болуын алдын – ала болжауға және ғалымдардың ойлауы мен шығармашылығын басқаруға болмайды. Ғылым – сөзсіз адам баласының аса қиын қызметінің жемісі: танымдық, шығармашылық. Бірақ ғылымның дамуы маңызды рөл атқаратын белгілі тарихи шарттар негізінде болады және бұл шарттар ғылыми талдауға түсінікті. Ғылымның өзінің пайда болуы экономикалық дамудың белгілі бір сатысында ғана мүмкін болады.

Ғылым дамуындағы айрықша ашық қоғамдық өндірістің рөлі заманауи тарихи кезеңде орындалады. Заианауи ғылым өзінің дамуы үшін орасан зор қоғамдық әдіс – тәсілдерді, амалдарды талап етеді. Атомдық физика мен ядролық энергетиканың дамуы изотоптарды бөлуге арналған арнайы кәсіпорындардың ашылуын, реакторлар мен үдеткіштердің құрылысының салынуын және аса қымбат құралдардың жасалуын талап етті. Орасан зор жабдықтарды заманауи ғарыштық ғылым саласы да қажет етеді. Сонымен қатар ғылымның дамуы үшін өте көп жоғары білімді, білікті мамандар қажет. Сонымен, қарымды экономикалық заманауи ғылым дамуының кепілі болып табылады. Сондай – ақ, ғылымның дамуына әсер ететін т.б. ішкі факторлар бар: ғылыми білімнің жағдайы, мәселенің өзектілігі, жеке қызығушылықтар мен қабілеттіліктер және т.с.с.

Ғылым дамуының, сонымен қатар физиканың заңдылықтарын зерттеудің мақсаты – белгілі мән мен үлкен ғылыми мағынаға ие. Ғылым дамуының заңдарын зерттеу өмірге жаңа ғылым – ғылымтануды алып келген өзекті мәселе болып отыр. Ғылым тарихы – ғылым жайлы ғылымдар негізі. Ғылым тарихын, ғылыми ұғымдардың дамуын зерттеу таным теориясын және ғылымның өзін де байытады. Ғылым тарихының негізгі ғылыми мәні осында.

Ғылым тарихы маңызды әдістемелік және тәрбиелік мәнге ие. Білімді жеткізудің жиі кездесетін, әрі тиімді жолы – тарихи жол болып табылады. Сондықтан физика пәнінің мұғалімі үшін физика тарихын білу қажет және маңызды, ол мұғалімді әдістемелік және ғылыми жағынан қаруландырады. Ғылым тарихы ғылымға деген сүйіспеншілікке, құрметке тәрбиелейді, дұрыс көзқарасты, адамдағы адамгершілік сапаны қалыптастыруға мүмкіндік береді. Ғылым тарихын оқып – үйрену білім алушылардың ғылыми және мәдени дүниетанымын кеңейтеді.

Сонымен, ғылым тарихын оқып – үйрену болашақ физика пәні мұғалімдерінің дайындығының ғылыми және кәсіби деңгейін жоғарылатуға мүмкіндік береді. Білім беруде ғылым тарихын оқытудың маңызы күмән келтірмейді.