ПЛАШКА: Астаналық ата-ана бүгін таңғы алтыдан балабақша кезегіне таласты.

Репортаж

Баспасөздегі репортаж. Әрбір жанрдың өзіндік ерекшелігі - өзіндік әдеби-cтилін қалыптастыруға мүмкіндік береді. Репортаж жанры кейіпкердің қатысуы мен эмоцияның үйлесімінсіз мүмкін емес. Сонымен қатар, репортаж жеделдікті қажет етеді. Репортаж ең алдымен болған оқиға, байқалған құбылыс жайында бастан-аяқ баяндау. Ол бүгінгі таңда журналистика саласында кең етек алған жанрлардың бірі. Репортаж барысында журналист оқиғаны сан қырынан көрсетіп, шынайы болмысты оқырманға, тыңдарманға, я көрерменге жеткізеді.

«Репортаж» сөзі латын тілінен аударғанда «хабарлау» деген мағынаны білдіреді. Оның даму кезеңі баспасөздің дамуымен тұспа-тұс келеді. Оның алғашқы белгілері заметка жанрында байқалады. «Репортаж оқиға болған жердің топырағында туады. Сондықтан да репортаж дегеніміз – оқиғаның өзі» [3,59-б],- дейді профессор Т.С.Амандосов. Ал ғалым С.Байменше: «Репортаж – баспасөздегі жібек баулы жанрларының бірі. Өйткені репортажды жазу оңай емес. Журналистер, әдетте репортаж жазудың әртүрлі нысандарын қолданып отырады. Мысалы, ол автордың болған оқиға жөніндегі монологына да құрылуы мүмкін. Мұндай жағдайда автор өзін көрсетпейді, бірақ оқырман автордың қаншалықты қатысы бар екендігін сезіп, біліп отырады» [4,18-б],-деп түсіндіреді.

Қазақ журналистикасындағы публицистер шығармашылығында репортаж жанрының атқарған рөлі зор. Журналистика майталман-дары бола білген Шерхан Мұртаза, Камал Смайылов, Оралхан Бөкей, Ақселеу Сейдімбек секілді журналистер шығармашылығында жетекші орынды алған жанр - репортаж. Егер репортаж журналистің қатысуымен жасалып, баяндалса онда ол сәтті болып шығады. Дегенмен, мұндағы журналист өз ісін жетік меңгерген маман болуы тиіс. Себебі, оқиғаны өз жүрегінен өткізіп аудиторияға әсерлі етіп жеткізіп, оқырман көңілінен шыға білу үлкен еңбекті қажет етеді.

С.М. Гуревич репортаж жанрына: «Репортаж авторының өзі болған оқиғаға куәгері немесе тікелей оқиғаға қатысушының айтуы бойынша ақпаратты жедел динамикалық хабарлауы» [5,78-б],-деп анықтама береді. Бұл анықтаманың авторы репортажды бірнеше түрге бөледі. Оқиғалы репортаж негізінде өте маңызды оқиға жатады және оның ерекшелігі - жеделдігінде. Танымдық репортаж – кітап қоймалары, мұражайлар және тағы да басқалармен танысу мақсатында жазылады. Проблемалық репортаж негізінде деректерді талдау, осы немесе өзге де проблемаларды салыстыра жан-жақты ашуға күш жұмсалады.

Публицистика теориясын зерттеуші М.Шостак: «Оқиға» – репортаждың синонимдерінің бірі болып табылады. Жақсы репортаждың детальдары бір жағдайдан екінші жағдайға, бір ырғақтан басқаға ауысу шегін көрсететін қозғалыс бейнесін береді» [6,90-б],- деген тұжырым айтады. Суреттеп жазу емес (артық суреттеулер репортажға зиян келтіреді), тұрақты қозғалыстың берілуін түйсіну, оның көрінісі қозғалмалы сипатта болуы қажет.

Репортаждың өзіне тән мынадай ерекшеліктері бар:

- уақтылы оқиғаларды өрістету;

- оқиғаларды кезеңдерге бөлу;

- міндетті әсерленуші орта;

- деталь арқылы жасалатын жұмыстар;

- репликалармен және эпизодтармен (осы репортаждық) болып жатқан тез болатын әсерді жасау;

- авторлық «менді» сезіну;

- талпыну ырғағы;

- оқиғаның аяқталған бейнесі.

Репортаж – бұл ерекше жанр. Мұнда стиль, сюжет және көрнекілік, дәлелдеушілік, болып жатқан оқиғаға авторлық қарым-қатынас болуы өте маңызды.

Бұл жанр рубриканың «проблемалық репортаж» түрі басылымдарда, телерадиода да жиі орын алады. Оқиғалардағы сол немесе өзге де проблемаларды жазу авторға қосымша міндеттеме жүктейді. Оқиғалар туралы айту және проблемалардың неге байланысты болып жатқанын оқырманға жеткізу өте қажет. Қазіргі заманғы репортерлер проблемалық линияларды, проблемалық кезеңдерді көбірек қолданады. Проблемалық репортаждың авторы сол немесе өзге де проблеманы зерттеуге тырысады. Бұл осы жанрдың алға жылжуын көрсетеді. Одан басқа газет жарияланымдары, жанрлардың өзара кірігу, өзара әсер етулері жүріп жатады.

Репортаж – оқиғаларды орнынан жедел және көркем етіп беретін жанр. Жанрдың негізгі қасиеті – «болу эффектісі» - бұл оқырман, тыңдаушы, көрермен болған оқиғаны репортердің көзімен көруі және естуі. Оқиғаның тікелей қатысушысы автордың өзі оған барлық оқырманды, тыңдаушыны және көрерменді қатыстырады.

Репортаж түрлері: оқиғалық – оқиға хронологиялық (сондай-ақ оқиға алды мен оқиғадан кейінгі репортаждарды қарастырады) түрде беріледі. Тақырыптық репортаж – оқиға қандай да бір жерінен бастап беріледі, бұл жерде кеңейтілген және нақты түсініктемелерге рұқсат етіледі және жазылатын ахуалды, яғни репортаж жоспарланбаған оқиғадан беріледі.

Репортаждың тілі мен стилінде екі бастама болуы мүмкін: деректілік пен көркемдік. Олар өзара тепе-теңдікте болуы тиіс, егер көркемдік басым болса, репортаж беллетристикаға айналады, тек деректі ғана тізіп берсе репортаж құрғақ және қызықсыз болады. Сонымен қорыта айтқанда, публицистикадағы қандай да бір ақпарат ағымын жедел түрде жеткізетін пішін ақпараттық жанрлар болып табылады. Оның ішіндегі репортаж баспасөздегі репортаж, фоторепортаж, радиорепортаж, телерепортаж болып бөлінеді.

Фоторепортаж – журналистикадағы атқаратын қызметі жағынан репортаждың белсенді түрі. Репортаждың бұл түрінде фотосурет пен мәтін болады. Фототілші болған оқиға мен құбылысты суретке түсіріп, жедел жарияласа, жаңалық ең алдымен сурет арқылы тез арада хабарлауға мүмкіндік туады. Фотосуреттер қоса берілетін репортаждар әрқашан нанымды және әсерлі шығады.

Радиорепортаж. Репортаж – хабар таратудың көп қолданылатын жанры. Ол радионың барлық мүмкіндіктерін пайдалануға жағдай жасайды және ерекшелігін толықтай іске асыра алады. Радиорепортажда ақпараттық радиохабардың ұтымды жақтары қолданылады: жылдамдық, өзектілік, мәтіннің қысқа, әрі нақтылығы, образдық бейнелеу. Бұл туралы ғалым Н.Омашев: «Радиорепортаж – радионың табиғатына тән, оқиғаның дыбыстық суретін тыңдарманның көз алдына елестете алатын, жанды сөзбен әспеттелетін, оқиға аясындағы журналистің баяндауын табиғи шумен толықтырып, оқиғаға қатысушылардың әңгімесімен әсер етіп, тыңдарманды қайталанбас сәттің куәгері ететін ерекше жанр» [7,87-б],- деген анықтама береді.

Радиорепортаждың негізгі жанрлық нышаны – деректік, дәлдік. Репортаж уақытша материалмен байланысты. Оның жаңалығы, өтіп отырғаны, динамикалығы да осында. Ол әдетте көпшілік арасында көп талқыланатын, қызығушылық туғызатын хабарлама болады. Сондықтан радиорепортажда үш әсердің болуы маңызды: нақтылық, оқиғалы болуы, оны автордың өзі бастан бірге өткізуі.

Газетке репортаж дайындап отырған тілшінің де тапсырмасы дәл осындай, тек басты қаруы – жазу. Басқаға қарағанда, ол өз мәтінін ұтымды сөздер қолданып толықтыра алады. Радиорепортер сол уақытта бар білгенін жайып салады. Оның жұмыстағы қорында: дыбысталған сөз, шу, әуен. Ол болып жатқан оқиға, құбылыстардың дыбыстар арқылы образын қалыптастырады.

Репортаждың үш түрі бар. Оқиғалық, талдамалы-проблемалық, ақпараттық. Репортаждың классикалық түрі – оқиғалы репортаж болып табылады. Мысалы, талдамалы-проблемалық репортаж әдетте қаладағы көлік кептелісін баяндаудан тұрады. Транспорттың ағымын, ГАИ қызметкерлерінің атқарып тұрған функциясын, жолаушының сұхбатынан құралады. Бұл репортаж түрінің мақсаты - тыңдарманға болған оқиға жайлы жалпы түсінік беру. Ақпараттық репортаж тек мағлұматты ғана құралуы мүмкін. Кейде өзекті мәселені нысанаға алады. Басты міндеті – тыңдарманды ғылымда, медицинада, өндірісте болған жаңа ашулар жайында құлағдар ету. Репортаж – синтетикалық жанр. Ол өзіне бейнелеу элементін, сұхбат, комментарийді қосуына болады. Ал енді осы элементтерді репортажда ойната білу кәсіби журналистің ғана қолынан келетін дүние.

Журналистика жүйесінде әрбір жанр мазмұнына қарай қарапайым және жанрлық пішініне байланысты қайталанып отырады. Радиорепортаж өзіндік ақпарат тарату жанрында ерекше сипат алады. Ол радионың өзіндік ерекшеліктерін ескере отырып, барлық мүмкіндіктерін жүзеге асыруға ыңғайлы жанр. Радиорепортажда ақпараттық радиохабарламаның барлық күшті жақтары бір арнада тоғысады: жеделділік, өзектілік, мәтіндердің көлемі. Мұнда публицистиканың элементтері, өтіп жатқан құбылыстардың бағалануы, олардың эмоционалдық бейнесі, кейіптік суреттелуі бар.

Радиорепортаждың ең бастапқы үлгісінде деректік, нақтылық, жеделдік белгілері өзекті ақпараттарға бағынышты. Міндеті болып жатқан құбылысты, оқиғаны жан-жақты көрсету. Репортаж уақытша ақпаратпен байланысты, мұнда жаңашыл, динамикалық жағы жоғары жанр.

Репортер әрқашанда оқиға болып жатқан жерден табылуы қажет. Репортаж – куәгердің әңгімесі, оның мақсаты – тыңдаушы қауымға болып жатқан оқиғаны көзбе-көз көріп тұрғандай етіп жеткізу. Сондықтан да радиорепортажда әрқашанда үш түрлі жағдай маңызды орын алады. Олар: дәлме-дәлдік, автордың қатысуы, тыңдарманның көңілін ояту.

Газет тілшілері репортаж дайындау кезінде ең бастысы – әдеби тілде сөйлей білу, яғни сұхбат кезіндегідей мәтінді толықтырып, жинақтап отырады. Ал радиорепортер сөйлеу үстінде ерекшелінеді. Оның қарамағында радиожурналистиканың барлық қару-жарағы қызмет етеді. Құжаттық дыбыстар, музыка, айтылатын сөздер осының бәрін бір арнаға тоғыстырып, бір арнаға құю – журналист шығармашылығының жемісі болып табылады.

Репортаж - классикалық жанрдың бір түрі. Ол оқиға өтіп жатқан жерден бірден эфирге жіберіледі. Мұндай репортажадардың нұсқасы – спорттық жарыстардың өтуі жөніндегі радиорепортаждан көрініс табады. Студияда алдын-ала жазылған репортаж өте аз кездеседі. Мұндай репортажды көбінесе жас журналист тікелей репортаж жасау тәжірибесі аз болғандықтан жасайды. Репортаждың проблемалық, танымдық түрлері де кездеседі.

Проблемалық репортаж оқиға болып жатқан жерден (мысалы: көшедегі көліктердің қозғалысын, үлкен қаладағы ең тиімдісі көліктер көп жүріп жатқан көшеден бастап, полиция қызметкерінен сұхбат алу арқылы) басталады.

Танымдық репортаж тек қана мәселені қозғау арқылы ақпарат береді. Мұндағы негізгі мақсат – тыңдаушыны ең негізгі, қызықты жағдайлармен ғылымда, медицинада, шаруашылықта өтіп жатқан айтулы оқиға, құбылыс, жаңалықпен таныстыру. Олар зертхана, жоғарғы оқу орындарының кафедраларында болуы мүмкін.

Радиорепортаж оқиға болып жатқан жерден алынады. Мұнда сол жердегі атмосфера әсер етеді. Егер де қарапайым сұхбатта журналисті өзекті ақпарат қызықтырса, радиорепортажда тілші әңгіменің бағытын оқиғаның мазмұнына немесе туындаған мәселеге аударады. Оқиға өтіп жатқан жерден сұхбат жазу, басқа адамдар арасында журналист тарапынан тапқырлықты, өзіне деген сенімділікті және осы сенімділікті тыңдаушысына бере білу қасиеттерін қажет етеді. Сұхбат әрқашанда қозғалыста, қысқа және нұсқа болуы керек. Ұзаққа созылған сұхбаттан радиорепортаждың мәні, мағынасы бұзылады.

Комментарийдің элементтері радиорепортажда өзіндік орнымен қолданылуы қажет. Олардың көмегімен тілші тыңдаушыға түсініксіз, көлеңкелі жағдайлар жөнінде ақпарат береді. Мысалы, сәтті қолданылған комментарийге көңіл бөлейік. Журналист экзотикалық жануарлар және көне заттар жөнінде өлкетану мұражайынан репортаж береді. Қолтырауындар, ягуарлар және басқа жануарлар жөнінде әңгімелей келе, мұражайдың ғылыми қызметкерлерімен көрмедегі экспонаттар жөнінде мәлімет беруді өтінеді. Радиорепортаждың құрылымы тақырыпты ашуға бейімделуі міндетті, яғни, мағлұматты жандандыруы керек. Ақпараттық белгі берілмеуі мүмкін, бірақ ақпаратты репортер қай жерге келсе, сол жерден таратуы шарт. Репортер ең бірінші жаңашыл сипатта, қызықты жағдай жөнінде ақпарат беруі керек. Қорытындысында қайда және не туралы айтылғаны жөнінде қайталау өте қажет. Кейде журналистер мұндай ақпарат бермей репортажды сұхбатпен бөліп тастайды.

Радиорепортажда ең басты құрал – айтылатын сөз. Ол айтушының ойын және эмоциялық жағдайын дәлме-дәл көрсетеді. Сөздердің жиі ауысуы, микрофон алдында әртүрлі адамдардың сөйлеуі, рөлдердің ауысуы, әуендер, радиорепортаждың полифониясын туғызады. Бұл жерде радиохабарлама және радиосұхбат ассоциациялық, метофоралық сипатта орын алады. Радиорепортаждың қиындығы журналистке көп міндет артады. Ол оқиға өтіп жатқан жерде орынды сөз қолдану, нақты эпитет және теңестіру, мазмұндық бөлшектерін табу шеберлігін меңгеруі тиіс. Бұл жанрда суырып-салмалық өнердің рөлі өте зор. Оған көшелерден репортаждар жиі жазу, әртүрлі күнделікті өмірдегі жағдайларды суреттеу арқылы жаттығу оңтайлы.

Радиорепортердің нақты дикциясы қойылған мәнерлі, түсінікті, жағымды дауысы болуы керек. Микрофон алдында өзін-өзі жақсы ұстап, еркін қысылмай сөйлеу репортердің шеберлігін бойға сіңіруге жасалатын нақты қадамдардың бірі.

Радиорепортажға дайындалу мақсатымен журналист алдын-ала оқиға орнына барып өзіне қажетті, ыңғайлы жерді таңдауы қажет. Оған өзінің қозғалыс нүктелерін анықтап, ауыстырып отыру жағдайын ойластыруы керек. Осылай нақты өзіне мазмұнды, тиесілі орнын анықтап алады. Микрофонмен қозғалыста қайда және қалай орналастыру керектігін білу – өте маңызды. Өйткені, түрлі техникалық кедергілер бөгет жасамауы қажет.

Радиорепортажда музыка оқиға кезіндегі ең маңызды бөлшек болып табылады, яғни ол әуенді өз орнымен пайдаланса ғана бағдарламаның өзіндік эмоционалдық қажетін өтейді.

Шуыл мен әуен журналистің және оқиғаға қатысушылардың дауыстарын басып тастамауы керек. Журналист өзінің тапқан мәліметтерін сырттан тыңдағандай естіп отыруы және оны тыңдаушыға ұсына білуі керек. Радиорепортажды монтаждау уақытында әртүрлі эпизодтардың бір арнада сәтті тоғысуына зор көңіл бөлу қажет. Бұл мәселедегі диссононсты тыңдаушы тез аңғарып, оның сенімсіздігін туғызады. Кейде журналистер студияда өз ойларындағы фрагменттерді қосуы мүмкін. Әңгімелесу барысында қосылуға қалай тырысса да, дәл жазу үстінде бұл жағдай дұрыс болмайды. Яғни, мұндайды қайталамау керек. Репортаж шектеуді, нақты дыбысталуын өзінің дыбыстық біртұтастығын жоғалтады. Ең дұрысы студияда қайтадан жазғаннан гөрі, таспада бірқатар тілдік қателіктерді өз орында қалдыруы қажет.

Радиорепортаж міндетті түрде оқиға өтіп жатқан жерден жасалады. Тыңдарманның санасында сол жердің атмосферасы қалыптасуы керек. Репортер оқиға орнынан тек қана сезімін емес, сенімділігін де тыңдарманға көрсетуі тиіс. Ю.А.Летунов: «Радиорепортердың шеберлігі - оқиғаның бір сәтін немесе басты кейіпкерін ашық, толық және жарқын түрде көрсетуі, ал бастысы – бояуы жоқ, табиғи дүние» [8,69-б],-дейді.

Тілші: «Бәрі үй үшін» көрмесінен (фонда залдың шуы, түрлі гуілдеген дауыстар) репортаж жүргізуде.

Тілші: Менің назарымды мына бір әдемі көйлектер өзіне аударып отыр. Тек көйлектер ғана емес. Ал мынау не нәрсе?

Дауыс: Мұнда костюмдер мен күртешелер, жейделер, жалпы керектінің бәрі бар.

Тілші: Әйел үшін.

Дауыс: Әйел үшін (күледі).

(шу кедергі жасауда)

Тілші: Міне, мен бір әдемі гүлдерді көріп отырмын, ерекше әрі әдемі екен...

Дауыс: Бұл көлемді кесте, ескі қолөнер, осындай қатпарлы, қалың жіптердің өзімен осындай әдемі заттар жасап шығаруға болады.

Тілші: Міне алыстан қарасаң қарапайым шалбар сияқты, ал жақындасаң ерекше үлгіде жасалған белдемше.

Ақсары қыздан сұраймын: Сіз Беларусиядансыз ғой, иә?

Дауыс. Иә, Минск қаласынана боламын (әрі қарай түсіндірме сөздер кетеді).

Бұл репортаж радиоэфирде сегіз минут жүрді және тек диалогтан ғана тұрады. Журналистің жіберген қателігіне тоқталайық. Алдымен, көрме жайында ешқандай ақпарат жоқ, қай жерде, кім қатысуда, кімдер көруге келген. Келушімен ешқандайда сұхбат жоқ. Егер де келушімен сұхбат болса, сондағы қызықтарды ол өз сөзімен, пайымдауынша жеткізер еді. Сөздердің қайталануы, бөлініп кетуі де журналистен кеткен қателік. Белорусиядан келген қызбен сұхбатында, ситуацияны тездетіп қойды. «Сіз қайдан келдіңіз?», - деп сұраудың орнына, «Сіз Белорусиядансыз ба?», - деп тездетіп жіберді. Жаңалықтың бәрін журналист өзі ашып қойды және репортаждың соңы жоқ.

Ю.А.Летунов: «Радиорепортаж, - ерекше құрылымға ие, жіңішкелігі бар, кішкентай, аяқталмаған шығарма. Бірақ та шарықтау шегі мен шешімі бар» [8,79-б],-деген тұжырымының жаны бар. Репортаждағы оқиғаны сюжет бейнелейді. Алайда, эпизод таңдауда автордың рөлі өте маңызды. Журналист репортажда белсенді, ол оқиғаның ортасында жүреді, яғни ол материалдың дирижері, режиссері, операторы, жүргізушісі.

Радиорепортаждың басталуы өте маңызды. Тақырыбымен ғана емес, оқиғасымен, ақпаратымен ол тыңдарманды өзіне тартады. Тыңдарман жалпы образды қалыптастырған соң келесі жаңалықты күтіп отырады. Осындай кезде байланысты жоғалтпау үшін, ситуацияны уыстан жібермеу қажет. Сонымен қатар, ұтқыр ойлы репортер қай жерде болмасын ситуациядан ұтып шығудың амалын табады. Айтылған әрбір сөз эмоция мен ойды жеткізеді. Сөздердің ағымы, ырғақ, темп - бәрі де маңызды. Оқиға орнында репортерға дәл келетін эпитет, метафора, салыстырмалы сөздер керек болады. Бұл істердің бәрі оның шеберлігімен өлшенеді. Микрофон алдында қобалжымау, дұрыс дикция сақтау, артық дыбыстың болмауы қажет.

Телерепортаж – телевидениенің табиғи қасиетін көрсететін жанр. Репортаж – тележурналистиканың кең тарған, ықпалды, көшбасшы жанры. «Репортаж» француз тілінен аударғанда «хабарлау» деген мағына береді, бұл термин журналистикада өткен ғасырдың ортасында пайда болған. Бірақ бұған дейін де репортаждың элементтері бар хабарламалар кездескен. Репортаж жанр ретінде қалыптасуы үшін көп жылдар керек болды.

Репортаж – тілші қатысушы немесе куәгер болатын оқиғаны газетке, радиоға, телевидениеге жылдам хабарлайтын журналистика-ның жанры. Жаңалықтарды хабарлау басқа жанрлардың негізі болып есептеледі. Бірақ репортажда тілшінің оқиғаны жеке қабылдауы, деректерді іріктеуі ақпараттық жанрдың объективтілігіне қарсы келмейтіндей алдыңғы қатарға шығады. Шын мәнінде, журналистиканың бар тарихы – шынайы өмірге жақындығын сипаттайтын, шынайы болмысты табиғи дамуды көрсететін репортаждың пайда болуы мен дамуының тарихы.

Газет пен радиода репортер оқиғаны сөзбен сипаттайды, сол себепті газеттік және радиорепортердің шығармашылық қызметіндегі негізгі әрекет суреттемелік функциясы. Ал, телевидениеде барлығы басқаша: телекамераның өзі өмірді бақылайды; репортер оқиғаға көрермендердің көзімен қарайды. Суреттеме функциясы телекамераларға жүктелгендіктен, репортерге болып жатқан жағдайды әңгімелеу мен түсіндіру қалады.

Телерепортаж бір жағынан шынайы өмірді сол күйінде көрсетеді, яғни, мәні бойынша объективті, шынайы болмысқа максималды түрде жақын болады. Екінші жағынан, репортердің субъективті қабылдауы алдыңғы қатарға шығады, көбінесе, журналист куәгер болады.

Эфирде берілу тәсілі бойынша репортаж тікелей және өңделген болып бөлінеді. Тікелей репортаж жылжымалы телевизиялық станцияның көмегімен әрекет басталған кезеңнен бастап беріледі. Оқиғаны болған уақытында көрсетпеу оның өңделуін қажет етеді. Өңделу тәсілі бойынша репортаж бейне, кино, фоторепортаж болып бөлінеді.

Суретті өңдеудің ежелгі тәсілі – суретті қайта салу.

Телерепортаждың дыбыспен қамтамасыз ету ерекшеліктері оның екі түрін айыруға мүмкіндік береді: синхрондық – қатысушылардың сөзі мен табиғи шу қатысатын репортаж, дыбыссыз – оқиға жерінен дыбыспен қамтамасыз етпейді, бұл көбінесе, ресми хабарламаларда қолданылады.

Репортаждың типологиялық ерекшеліктеріне оның оқиғалық, тақырыптық, қойылымдық болып бөлінуі жатады. Бірінші жағдайда, оқиға шынайы көрсетіледі, репортер ақпаратты нақты әрі толығымен жеткізу керек. Тақырыптық репортажда автор-журналист көрсетілім объектісін және онда тақырыпқа сәйкес болып жатқан оқиғаларды таңдайды. Қойылымдық репортажда журналист оқиғаның ұйымдастырушысы ретінде шығады. Мұндай ұйымдастыру қызық әрі пайдалы, кейде зиянды және кәсіби деңгейде болмауы мүмкін.

Репортаж қолданылуының алғашқы, бастапқы пішіні комментарийі жоқ көрсетілім немесе оқиғаның берілуі болып аталуы мүмкін.

Комментарийі жоқ репортаж (немесе трансляция) тікелей эфирде немесе көрерменге барлығы қызықты болатын маңызды қоғамдық-саяси немесе мәдени оқиғаларды көрсеткенде қолданылады. Оған жоғары заң шығару органдарының отырысы, отандық және шетелдің мемлекет қызметкерлердің баспасөз-конференциясы, түрлі спорттық сайыстар жатады. Сонымен қатар, комментарийі жоқ репортажға кейбір концерттер мен қойылымдардың көрсетілімі жатады.

Комментарийі бар репортажда оператор, режиссер, дыбыс режиссерімен қатар репортер белсенді рөл атқарады. Әдетте, журналист кадрдың сыртында қалғанымен, көрерменге оқиғаның куәгері ретінде мәлімет беруші болып табылады. Репортер – көрерменнің «гиді», ол өзінің сөзімен, жан-жақты білімімен, оқиғаға эмоционалдық қарым-қатынасымен экрандық әрекеттің мағынасын түсіндіруге көмектеседі.

Оқиғалы репортаж аты айтып тұрғандай, мұның арқауына белгілі бір оқиға алынады. Соған байланысты ол жедел жазылады, тез жарияланады. Бірақ баспасөзде репортаждың бұл түрі көп кездесе бермейді, өйткені мәні зор қоғамдық-саяси оқиғаны табу, оны бірінші болып хабарлау оңай шаруа емес. Біздегі оқиғалы репортаждарға көбіне әлеуметтік деректер арқау болады.Астаналық ата-аналардың бүгінгі күнгі балабақшаға сұранысы мен кезекке таласқаны туралы төмендегі репортаж туралы оқиғалы сюжеттің жазбасы төмендігідей:

ДАТА: 05.04.10

БИН: Балабақша

ПЛАШКА: Астаналық ата-ана бүгін таңғы алтыдан балабақша кезегіне таласты.

АВТОР: Айбар Олжай