Биогеохимия және экотоксикология

$$$$Биогеохимия ғылымы зерттейді:

####Табиғи минералдардың құрамын, физикалық қасиеттерін, қалыптасу және өзгеру жағдайларын

####Тірі ағзалардың геохимиялық маңызын

####Жер қыртысының қозғалысын, даму тарихын, орналасу заңдылықтарын

####Жердің қыртысын және ішкі қабаттарын, олардың құрамын, құрылысын

####Магмалық және метаморфтық тау жыныстарын, олардың заттық құрамын, геологиялық ерекшіліктерін

####Литосферадағы биогеохимиялық реакция түрін

####Тропосферадағы химиялық реакция түрін

####Тропосферадағы биогеохимиялық реакция түрін

$$$$Литосфера қабатына жатады:

####Жер қыртысы және төселіп жатқан жоғарғы мантияның үстіңгі бөлігі

####Жер қыртысы және сыртқы ядро бөлігі

####Жер қыртысы және сыртқы ядроның жоғарғы бөлігі

####Жер қыртысы және жоғарғы мантияның жоғарғы бөлігі

####Жер қыртысы және төменгі мантияның жоғарғы бөлігі

####Жер қыртысының қозғалысын, даму тарихын, орналасу заңдылықтарын

####Жер қыртысы және төселіп жатқан жоғарғы мантияның беткі бөлігі

####Жер қыртысының қозғалысын, даму тарихын, орналасу заңдылықтарын

$$$$Жер биосферасы бұл:

####Қалпына келмейтін, аз құрылымды жүйе

####Ашық, күрделі жүйе

####Күрделі жүйе, өздігінен реттелмейді

####Көп компонентті, өздігінен реттелуші жүйе

####Жабық, қалыптаспаған жүйе

####Аз компонентті, ұйымдасқан жүйе

####Тірі ағзалардың геохимиялық маңызын

####Тропосферадағы биогеохимиялық реакция түрін

$$$$Атмосфералық жауын-шашынның химиялық құрамы анықтайды:

####Литосферадағы биогеохимиялық реакция түрін

####Тропосферадағы химиялық реакция түрін

####Тропосферадағы биогеохимиялық реакция түрін

####Стратосферадағы биогеохимиялық реакция түрін

####Педосферадағы химиялық реакция жылдамдығын

####Тропосферадағы биогеохимиялық реакция жылдамдығын

####Тұрақты органикалық қосылыстардың зиянды әсерін зерттейді

####Зиянды заттардың организмге әсер етуінен болған ауруларды зерттейді

$$$$Оттек айналымында оотек:

####Минералдану процесі жүреді, дүруіне қатысады

####Аммонификация процесі арқылы жүреді

####Денитрификация процесіне жұмсалады

####Ағзалардың тыныс алуына жұмсалады

####Тотығыу реакциясына жұмсалады

####Тропосферадағы химиялық реакция түрін

####Тропосферадағы биогеохимиялық реакция түрін

####Стратосферадағы биогеохимиялық реакция түрін

$$$$Жер қыртысында кең таралған негізгі химиялық элементтер тобы:

####S, Ni, Li

####Na, Mg, O

####Co, S, Al

####F, K, Ca

####O, Za

####Si, N, Li

####Co, Ni, Cu

####O, Fe, Si

$$$$Экотоксикология ғылымының мақсаты:

####Тұрақты органикалық қосылыстардың зиянды әсерін зерттейді

####Зиянды заттардың организмге әсер етуінен болған ауруларды зерттейді

####Зиянды заттардың тірі организмдерге және экожүйеге зиянды әсерін анықтайды

####Зиянды химиялық қосылыстардың қауіптілігін зерттейді

####Зиянды заттардың қоршаған ортадағы ингридиенттік құрамын, таралу ерекшіліктерінің биологиялық әсер етуін, активизациясын, дезактивизациясын зерттейді

####Удың қауіптілігін зерттейді

####Аммонификация процесі арқылы жүреді

####Ағзалардың тыныс алуына жұмсалады

$$$$Ауа ортасына қолданылатын нормативтер:

####ШРК_о.т.

####ОХҚ

####ОБҚ

####ШРК _м.б.

####ШРК_т

####Зиянды химиялық заттардың ШРК

####Радиацияның ШРК

####Тұрмыстық нормативтер ШРК

$$$$Минералды күкірттің тотығуын жүзеге асыратын бактериялар:

####Сульфобактериялар

####Десульфирлеуші бактериялар

####Денитрлеуші бактериялар

####Тионды бактериялар

####Нитрлеуші бактериялар

####Күкірт бактериялар

####Гранулометриялық құрамы

####Органикалық заттардың болуы

$$$$Сынаптың концентрациясының артуынан пайда болатын ауру түрлері:

####Рак

####Паркинсон ауруы

####Итай-Итай

####Қалпақты ақылсыз

####Минамата

####Ингаляциялық

####Созылмалы

####Кездейсоқ

$$$$Ауыр металдардың өсімдіктерге қол жетімді болуына күшті әсер ететін топырақ факторлары:

####Су өткізгіштігі

####Гранулометриялық құрамы

####Органикалық заттардың болуы

####Топырақтың сортаңдығы

####Топырақтың рН мәні

####Күкірт бактериялар

####Удың қауіптілігін зерттейді

####Физиологиялық ерекшелігі

$$$$Ферсман бойынша артық элементтер тобы:

####O, Fe, Si

####Ar, Ne, P

####Fe, Ca, P

####Co, Re, Ne

####O, Si, Ca

####Se, Ne, Fe

####Co, Ni, Cu

####Cu,Ar,Co

$$$$Удың шығу жағдайлары мен өту ерекшеліктеріне байланысты классификациясы:

####Ингаляциялық

####Кездейсоқ

####Созылмалы

####Өткірлеу

####Өткір

####Рак

####Паркинсон ауруы

####Минамата

$$$$Жануарларды таңдағанда токсикалық эксперимент жасауда ескерілетін факторлар:

####Бейімделгіштігі

####Жасы

####Физиологиялық ерекшелігі

####Көптүрлілігі

####Морфологиялық ерекшелігі

####Төзімділігі

####Қоршаған ортадағы улы заттың концентрациясы

####Радиацияның әсерінің болмауына

$$$$Зерттелетін заттың улылығын анықтауда ескерілетін көрсеткіш:

####Улы заттың жинақталуы

####Қоршаған ортадағы улы заттың концентрациясы

####Улы заттың ыдырауы, таралуы

####Заттың уландырған дозасы

####Заттың әлеуметтік қауіптілігі

####Жасы

####Физиологиялық ерекшелігі

####Көптүрлілігі

$$$$Ағзаның физиологиялық функциясының гетерогенділігі байланысты:

####Радиацияның әсерінің болмауына

####Ортаның биогеохимиялық біркелігіне

####Ортаның биогеохимиялық өзгерісіне

####Климаттың әсерінің болмауына

####Ешқандай фактордың әсерінің болмауына

####Абиотикалық фактордың ортаға әсерінің болмауына

####Экологиялық факторлар әсерінен ортаның өзгеруіне

####Қоршаған ортадағы улы заттың концентрациясы

$$$$Адамдағы диоксин әсерінен пайда болатын аурулар:

####Есту қабілетінің нашарлауы

####Қолдың жансыздануы

####Онкологиялық аурулар

####«Арынды ауыз» секілді кемтарлық

####Есте сақтау қабілетінің нашарлауы

####Көру қабілетінен бірден айырылуы

####Алдыңғы мидың істен шығуы

####Созылмалы

$$$$Түрлердің удың әсеріне сезімталдығы байланысты:

####Ағзаның тыныс алу дәрежесіне

####Ағзадағы метаболизм жылдамдығына

####Ағзаның қан айналу жүйесіне

####Ағзаның физиологиялық жағдайына

####Ағзадағы зәрді шығаруына

####Көру қабілетінен бірден айырылуы

####Алдыңғы мидың істен шығуы

####Есту қабілетінің нашарлауы

$$$$Гипоксияның негізгі типтері:

####Медиаторлық

####Кумулятивті

####Жасушалық

####Экрогенді

####Эндогенді

####Пассивті

####Физиологиялық ерекшелігі

####Көптүрлілігі

$$$$Жердің биотикалық және абиотикалық материясында кездесетін фосфордың орташа мөлшері пайыз есебімен:

####Жерүсті экожүйесіндегі құрғақ массасы – 0,9

####Топырақ органикалық массасы – 0,55

####Жерүсті экожүйесіндегі құрғақ массасы – 2,5

####Мұхит экожүйесіндегі құрғақ масса – 0,5

####Жерүсті экожүйесіндегі құрғақ массасы – 0,8

####Мұхит экожүйесіндегі құрғақ масса – 9

####Тұрақты органикалық қосылыстардың зиянды әсерін зерттейді

####Ешқандай фактордың әсерінің болмауына

$$$$Кальцийдің биогеохимиялық циклін жүзеге асыратын процестер:

####Са-дің ауқымды циклі 2млд. жыл

####Са магмалы кристалданудың кеш стадиясында шөгеді

####Са-дің ауқымды циклі 8 млд. Жыл

####Са-дің бөлінуін аз минералдар қамтамасыз етеді

####Планктондардың активті сіңіруі

####Пеллет түріндегі шөгіндіге айналуы

####Биокарбонат түрінде табиғи суға түсін мұхиттарға миграйиялануы

####Жерүсті экожүйесіндегі құрғақ массасы – 0,9

$$$$Металдар ағзада жинақталады:

####Бауыр, асқазан, тыныс алу жолында

####Өкпе, жүрек, эндокринді бездер

####Зат алмасу нашар жүретін мүшелерде

####Микроэлементтер секілді қалыпты ұлпаларда

####Эндокринді бездер, асқазан жолы, ішек

####Бауыр, бүйрек, эндокринді бездер

####Макроэлементтер секілді қалыпты ұлпаларда

####Алдыңғы мидың істен шығуы

$$$$Жілік майында жинақталады:

####Бериллий

####Сынап

####Никель

####Хром

####Кобальт

####Барий

####Қорғасын

####Марганец

$$$$Активті канцерогенді заттарға жатады:

####Дибенз(а, h) – антрацен

####Дибенз (а, і) пирен

####Хризен

####Бенз (h) флуорантен

####Бензпирен

####Бензантрацен

####Күкіртоксиді

$$$$Табиғатта жиі кездесетін канцерогенді заттар:

####Күкіртоксиді

####Бериллий және оның қосылыстары

####Фосфор органикалық қосылыстар

####Қорғасын

####3-бензпирен, хром оксиді

####Марганец, аллюминий

####Хризен

###Көп циклді, ароматты көмірсутектер

$$$$Биогеохимия ғылымы зерттейді:

####Табиғи минералдардың құрамын, физикалық қасиеттерін, қалыптасу және өзгеру жағдайларын

####Тірі ағзалардың геохимиялық маңызын

####Жер қыртысының қозғалысын, даму тарихын, орналасу заңдылықтарын

####Жердің қыртысын және ішкі қабаттарын, олардың құрамын, құрылысын

####Магмалық және метаморфтық тау жыныстарын, олардың заттық құрамын, геологиялық ерекшіліктерін

####Марганец, аллюминий

####Көп циклді, ароматты көмірсутектер

####Органикалық заттардың болуы

$$$$Литосфера қабатына жатады:

####Жер қыртысы және төселіп жатқан жоғарғы мантияның үстіңгі бөлігі

####Жер қыртысы және сыртқы ядро бөлігі

####Жер қыртысы және сыртқы ядроның жоғарғы бөлігі

####Жер қыртысы және жоғарғы мантияның жоғарғы бөлігі

####Жер қыртысы және төменгі мантияның жоғарғы бөлігі

####Жер қыртысы және төселіп жатқан жоғарғы мантияның беткі бөлігі

####Қалпына келмейтін, аз құрылымды жүйе

####Ашық, күрделі жүйе

$$$$Жер биосферасы бұл:

####Қалпына келмейтін, аз құрылымды жүйе

####Ашық, күрделі жүйе

####Күрделі жүйе, өздігінен реттелмейді

####Көп компонентті, өздігінен реттелуші жүйе

####Жабық, қалыптаспаған жүйе

####Аз компонентті, ұйымдасқан жүйе

####Магмалық және метаморфтық тау жыныстарын, олардың заттық құрамын, геологиялық ерекшіліктерін

####Марганец, аллюминий

$$$$Атмосфералық жауын-шашынның химиялық құрамы анықтайды:

####Литосферадағы биогеохимиялық реакция түрін

####Тропосферадағы химиялық реакция түрін

####Тропосферадағы биогеохимиялық реакция түрін

####Стратосферадағы биогеохимиялық реакция түрін

####Педосферадағы химиялық реакция жылдамдығын

####Тропосферадағы биогеохимиялық реакция жылдамдығын

####Жер қыртысының қозғалысын, даму тарихын, орналасу заңдылықтарын

####Жердің қыртысын және ішкі қабаттарын, олардың құрамын, құрылысын

$$$$Оттек айналымында отек:

####Минералдану процесі жүреді, дүруіне қатысады

####Аммонификация процесі арқылы жүреді

####Денитрификация процесіне жұмсалады

####Ағзалардың тыныс алуына жұмсалады

####Тотығығу реакциясына жұмсалады

####Литосферадағы биогеохимиялық реакция түрін

####Тропосферадағы химиялық реакция түрін

####Тұрақты органикалық қосылыстардың зиянды әсерін зерттейді

$$$$Жер қыртысында кең таралған негізгі химиялық элементтер тобы:

####S, Ni, Li

####Na, Mg, O

####Co, S, Al

####F, K, Ca

####O, Za

####Si, N, Li

####Co, Ni, Cu

$$$$Экотоксикология ғылымының мақсаты:

####Тұрақты органикалық қосылыстардың зиянды әсерін зерттейді

####Зиянды заттардың организмге әсер етуінен болған ауруларды зерттейді

####Зиянды заттардың тірі организмдерге және экожүйеге зиянды әсерін анықтайды

####Зиянды химиялық қосылыстардың қауіптілігін зерттейді

####Удың қауіптілігін зерттейді

####Қоршаған ортадағы улы заттың концентрациясы

####Улы заттың ыдырауы, таралуы

$$$$Ауа ортасына қолданылатын нормативтер:

####ШРК_о.т.

####ОХҚ

####ОБҚ

####ШРК _м.б.

####ШРК_т

####Зиянды химиялық заттардың ШРК

####Радиацияның ШРК

####Тұрмыстық нормативтер ШРК

$$$$Минералды күкірттің тотығуын жүзеге асыратын бактериялар:

####Сульфобактериялар

####Десульфирлеуші бактериялар

####Денитрлеуші бактериялар

####Тионды бактериялар

####Нитрлеуші бактериялар

####Күкірт бактериялар

####Марганец, аллюминий

####Гранулометриялық құрамы

$$$$Сынаптың концентрациясының артуынан пайда болатын ауру түрлері:

#### Рак

####Паркинсон ауруы

####Итай-Итай

####Қалпақты ақылсыз

####Минамата

####Макроэлементтер секілді қалыпты ұлпалар ауруы

####Алдыңғы мидың істен шығуы ауруы

####Ағзадағы зәрді шығару ауруы

$$$$Ауыр металдардың өсімдіктерге қол жетімді болуына күшті әсер ететін топырақ факторлары:

####Су өткізгіштігі

####Гранулометриялық құрамы

####Органикалық заттардың болуы

####Топырақтың сортаңдығы

####Топырақтың рН мәні

####Төзімділігі

####Пассивтілігі

#### Кумулятивтігі

$$$$Ферсман бойынша артық элементтер тобы:

####O, Fe, Si

####Ar, Ne, P

####Fe, P

####Co, Re, Ne

####O, Si, Ca

####Se, Ne, Fe

####Сг, Za

####Si, N, Li

$$$$Удың шығу жағдайлары мен өту ерекшеліктеріне байланысты классификациясы:

####Ингаляциялық

####Кездейсоқ

####Созылмалы

####Өткірлеу

####Өткір

####Рак

####Паркинсон ауруы

####Итай-Итай

$$$$Жануарларды таңдағанда токсикалық эксперимент жасауда ескерілетін факторлар:

####Бейімделгіштігі

####Жасы

####Физиологиялық ерекшелігі

####Көптүрлілігі

####Морфологиялық ерекшелігі

####Төзімділігі

####Улы заттың жинақталуы

####Улы заттың ыдырауы, таралуы

$$$$Зерттелетін заттың улылығын анықтауда ескерілетін көрсеткіш:

####Улы заттың жинақталуы

####Қоршаған ортадағы улы заттың концентрациясы

####Улы заттың ыдырауы, таралуы

####Заттың уландырған дозасы

####Заттың әлеуметтік қауіптілігі

####Жасы

####Физиологиялық ерекшелігі

####Көптүрлілігі

$$$$Ағзаның физиологиялық функциясының гетерогенділігі байланысты:

####Радиацияның әсерінің болмауына

####Ортаның биогеохимиялық біркелігіне

####Ортаның биогеохимиялық өзгерісіне

####Климаттың әсерінің болмауына

####Ешқандай фактордың әсерінің болмауына

####Абиотикалық фактордың ортаға әсерінің болмауына

####Экологиялық факторлар әсерінен ортаның өзгеруіне

####Улы заттың ыдырауы, таралуы

$$$$Адамдағы диоксин әсерінен пайда болатын аурулар:

####Есту қабілетінің нашарлауы

####«Қолдың жансыздануы

####«Онкологиялық аурулар

####«Арынды ауыз» секілді кемтарлық

####«Есте сақтау қабілетінің нашарлауы

####«Көру қабілетінен бірден айырылуы

#####Климаттың әсерінің болмауына

####Ешқандай фактордың әсерінің болмауына

$$$$Түрлердің удың әсеріне сезімталдығы байланысты:

####Ағзаның тыныс алу дәрежесіне

####Ағзадағы метаболизм жылдамдығына

####Ағзаның қан айналу жүйесіне

####Ағзаның физиологиялық жағдайына

####Ағзадағы зәрді шығаруына

####«Алдыңғы мидың істен шығуы

####Есту қабілетінің нашарлауы

####«Қолдың жансыздануы

$$$$Гипоксияның негізгі типтері:

####Медиаторлық

####Кумулятивті

####Жасушалық

####Экрогенді

####Эндогенді

####Пассивті

####Улы заттың ыдырауы, таралуы

####Заттың уландырған дозасы

$$$$Жердің биотикалық және абиотикалық материясында кездесетін фосфордың орташа мөлшері пайыз есебімен:

####Жерүсті экожүйесіндегі құрғақ массасы – 0,9

####Топырақ органикалық массасы – 0,55

####Жерүсті экожүйесіндегі құрғақ массасы – 2,5

####Мұхит экожүйесіндегі құрғақ масса – 0,5

####Жерүсті экожүйесіндегі құрғақ массасы – 0,8

####Мұхит экожүйесіндегі құрғақ масса – 9

####Тұрақты органикалық қосылыстардың зиянды әсерін зерттейді

####Ешқандай фактордың әсерінің болмауына

$$$$Кальцийдің биогеохимиялық циклін жүзеге асыратын процестер:

####Са-дің ауқымды циклі 2млд. жыл

####Са магмалы кристалданудың кеш стадиясында шөгеді

####Са-дің ауқымды циклі 8 млд. Жыл

####Са-дің бөлінуін аз минералдар қамтамасыз етеді

####Планктондардың активті сіңіруі

####Пеллет түріндегі шөгіндіге айналуы

####Биокарбонат түрінде табиғи суға түсін мұхиттарға миграйиялануы

####Жерүсті экожүйесіндегі құрғақ массасы – 0,9

$$$$Металдар ағзада жинақталады:

####Бауыр, асқазан, тыныс алу жолында

####Өкпе, жүрек, эндокринді бездер

####Зат алмасу нашар жүретін мүшелерде

####Микроэлементтер секілді қалыпты ұлпаларда

####Эндокринді бездер, асқазан жолы, ішек

####Бауыр, бүйрек, эндокринді бездер

####Макроэлементтер секілді қалыпты ұлпаларда

####Са-дің бөлінуін аз минералдар қамтамасыз етеді

$$$$Жілік майында жинақталады:

####Бериллий

#### Сынап

####Никель

####Хром

####Кобальт

####Барий

####Қорғасын

####Кальций

$$$$Активті канцерогенді заттарға жатады:

####Дибенз(а, h) – антрацен

####Дибенз (а, і) пирен

####Хризен

####Бенз (h) флуорантен

####Бензапирен

####Бензепирен

####Бензантрацен

####Күкіртоксиді

$$$$Табиғатта жиі кездесетін канцерогенді заттар:

####Күкіртоксиді

#### Бериллий және оның қосылыстары

####Фосфор органикалық қосылыстар

####Қорғасын

####3,4-бензпирен, хром оксиді

####Марганец, аллюминий

####Көп циклді, ароматты көмірсутектер

####Бензепирен

$$$$Химиялық заттардың уыттылығын бағалаудағы зерттеулер әдістері:

####Өткір

#### Әлсіз

####Күштілігі жоғары

####Мардымсыз

#### Созылмалы

####Орташа қауіпті
####Баяу әсер ететін

####Ешқандай әсерінің болмауына

$$$$Удың таралуына ықпал ететін факторлар:

####Улану сипаты

####Әдейі улану

####Тірек мүшелері арқылы

####Өндірістік улану

#### Қан, лимфо айналымдардың жылдамдығы

####Ас қорыту жолымен

####Сілекей бездермен

#### Бүйрек арқылы

$$$$Канцерогенді заттар туғызатын ауру түрлері:

####Ксенобиотиктердің ағзадан шығарылуы:

####Бауыр арқылы

#### Тер бездерімен

####Ас қорыту жолымен

####Сілекей бездермен

#### Бүйрек арқылы

####Өт арқылы ішек жолымен

####Бас сақинасы

$$$$Канцерогенділігі жағынан полициклді ароматтық көмірсулар бөлінеді:

####Активтілігі шамалы

#### Активті

####Қауіпсіз

####Зиянсыз

#### Бейтарап

####Активтілігі жоқ

####Тірек мүшелері арқылы

####Өндірістік улану

$$$$Биогеохимияның міндеттері:

####Жануарлар систематикасын зерттеу

#### Тірі ағзалардың морфологиялық және анатомиялық құрылымын зерттеу

####Адам – организмдер – қоршаған орта жүйесіндегі химиялық айналымды зерттеу

####Табиғи құбылыстарды зерттеу

#### Жай заттардан органикалық заттардың түзілуін зерттеу

####Сұйықтықтың аз көлемде болуы

####Стандартты температура мен қысым жағдайында заттар сұйық болмау керек

####Вулкан әрекетінің нәтижесінде газдардың бөлінуімен

$$$$Атмосфера эволюциясының дамуы байланысты:

####Вулкан әрекетінің нәтижесінде газдардың бөлінуімен

#### Биосфераның тірі затындағы биогендік процестердің жүруімен

####Атмосфера шығуының жермен қатысы жоқ

####Атмосфера шығуының гидросферамен қатысы жоқ

####Антропогендік әсердің болмауымен

####Литосфера, гидросфера компоненттерімен газдардың химиялық әсерімен
####Табиғи құбылыстарды зерттеу

#### Жай заттардан органикалық заттардың түзілуін зерттеу

$$$$Мұхиттардың шығуына сәйкес келетін жағдайлар:

####Сұйықтықтың аз көлемде болуы

#### Стандартты температура мен қысым жағдайында заттар сұйық болмау керек

####Төменгі жер бедерінің болуы

####Мұхиттарды толтыратын элементтер көп болуы

#### Сұйықтықтың үлкен көлемде болуы

####Атмосфера шығуының жермен қатысы

####Атмосфера шығуының гидросферамен қатысы

####Антропогендік әсердің болмауымен

$$$$Биосфераның негізгі компоненттері:

####Биокостық зат, пестицидтер, өлі зат

#### Тірі зат, тірі заттан пайда болған органогендік-минералдық және органикалық өнімдер, биокостық зат

####Тірі зат, биогендік зат, биокостық зат

####Тірі зат, биогенді зат, тірі ағзалардың тірі емес ағзалармен әрекеттесуі нәтижесінде түзілетін минералдық заттар

#### Тірі ағзалардың тірі емес ағзалармен әрекеттесуі нәтижесінде түзілетін минералдық заттар, тыңайтқыштар

####Жануарлар систематикасын зерттеу

#### Тірі ағзалардың морфологиялық және анатомиялық құрылымын зерттеу

####Адам – организмдер – қоршаған орта жүйесіндегі химиялық айналымды зерттеу

$$$$Биогенді заттарға жатады:

####Тас көмір, жанғыш газ, мұнай

#### Минералды заттар, тас көмір, микроорганизм

####Апатит, қарапайым микроорганизмдер

####Мұнай, тірі зат, биокосты зат

#### Гумус, битум, торф

####Тас көмір, сапропель, орман төсеніші
####Элементтің пішіні
####Элементтің химиялық қасиеті

$$$$Химиялық элементтер миграциясына әсер ететін ішкі факторлар:

####Иондардың ерекшеліктері

#### Сілтілі-қышқылды жағдайы

####Тірі организмдердің тіршілік әрекеті

####Қысым

#### Су режимі

####Элементтің пішіні
####Элементтің химиялық қасиеті

####Тас көмір, сапропель, орман төсеніші

$$$$Адамдардың шаруашылық әрекеттерінен көміртегінің биологиялық айналымының артуы нәтижесінде:

####Климаттың салқындауы артады

#### Атмосферада көміртегінің қос тотығы артады

####Адамдар мен жануарладың тыныс алу жағдайы төмендейді

####Екіншілік өнім кемиді

#### Адамдар мен жануарлардың тыныс алу жағдайлары артады

####Атмосферада көміртегінің қос тотығуы кемиді
####Органикалық заттар түзілу процесі артады

####Биогеохимиялық активтілігін арттырады

$$$$Аридті экожүйедегі бар айналымы:

####Өсімдік қалдықтарының минералдануы жүрмейді

#### Тұзды көлдердің көбеюі элементтердің булануын арттырады

####Аридті жағдайда топырақтағы бор 30 мг/кг улы емес

####Биогеохимиялық активтілігін арттырады

#### Өсімдік қалдықтарының минералдануы артады

####Адамдар мен жануарладың тыныс алу жағдайы төмендейді

####Екіншілік өнім кемиді

#### Адамдар мен жануарлардың тыныс алу жағдайлары артады

$$$$Күкірттің табиғаттағы айналымына қатысатын металлдардың сульфидтері:

####Қорғасын сульфиді

#### Магнии сульфиді

####Кальций сульфиді

####Алюминий сульфиді

#### Калий сульфиді

####Күкіртті сутек

####Магний сульфады

####Калий сульфады

$$$$Металлдардың еріген формаларының кездесетін жерлері:

####Педосферадағы органикалық заттар

#### Ну ормандардағы ағаш жапырақтарында

####Автомобиль түтіндері

####Ақаба сулар

#### Планетаның тірі организмдері

####Жанғыш заттар
####Жер асты сулар

#### Өсімдік қалдықтарының минералдануы артады

$$$$Қаланың ескі ауданындағы парктер мен саябақтардың топырағында автомагистрал бойындағы топыраққа қарағанда қорғасынның көп болу себебі:

####Тазарту жұмыстары үнемі жүруінен

#### Автокөліктерден қорғасынның бөлінбеуінен

####Автомагистралдар бойында қорғасын көп болады

####Гумустың аз болуынан

#### Автомагистрал бойындағы топырақтардың катион алмасу сыйымдылығының төмен болуынан

####Қорғасынның тез арада оттегімен тотықсыздануынан
####Автомагистрал топырақтары өте күшті қышқыл болуынан

####Химиялық элементтің атом ядросының күрделенуінен, элементтің кларкі артады

$$$$Жер қыртысында химиялық элементтердің таралу заңдылықтары:

####Химиялық элементтің атом ядросының күрделенуінен, элементтің кларкі артады

####Химиялық элементтің атом ядросының қарапайымдалуыан, элементтің кларкі артады

####Жер қыртысында атомдық салмағы мен реттік саны бойынша тақ элементтер басым

####Кларк-Вернадский заңдылығы бойынша химиялық элементтер жартылай қамтылған

#### Жер қыртысында атомдық салмағы мен реттік саны жұп элементтер басым

####Химиялық элементтің атом ядросының күрделенуінен, элементтің кларкі кемиді.

#### Автокөліктерден қорғасынның бөлінбеуінен

####Автомагистралдар бойында қорғасын көп болады

$$$$Литосфера эволюциясы байланысты:

####Темір, темір сульфиді, кейбір ұшқыш заттарды сіңірген тең салмақты конденсаттың түзілуімен

#### Заттардың сұйық күйде болуымен

####О₂-нің өте жұқа қабат ретінде атмосфераның жоғарғы қабатында жинақталуымен

####Микроағзалардың белсенді тіршілік етуімен

####Молекулалық азоттың артуымен

####Молекулалық азоттың кемуімен

#### Жер қыртысында атомдық салмағы мен реттік саны жұп элементтер басым

####Химиялық элементтің атом ядросының күрделенуінен, элементтің кларкі кемиді.

$$$$Жер қыртысында кездесетін шашыранды химиялық элементтер тобы:

####Fe, Ca, Cu

#### Rb,b Ce, Pb

####S, K, Na

####Cl, Zr, Rb

#### O, Zn,B

#### O, Fe, Si

#### Ar, Ne, Pb

#### Fe, Ba, Pb

$$$$Экотоксиканттардың химиялық классификациясы:

####Дәрілік препараттар

#### Органикалық заттар

####Тұрмыста қолданылатын химиялық заттар

####Әскери уландырғыш заттар

#### Өндірістік улар

####Пестицидтер
####Першиннің әдісі

#### Бериалдын әдісі

$$$$Заттардың ағзаға улы әсер беретін жағдайлар:

####Химиялық заттың концентрациясы

#### Тұрмыста қолданылуы

####Химиялық заттың физикалық құрамы

####Химиялық заттың өзгерістері

#### Химиялық заттың ену жолы

####Заттың химиялық құрылымы

####Химиялық элементтер миграциясының болмауы

#### Химиялық элементтердің кеңістік өзгерісінің тоқтауы
@@

$$$$Санитарлық-гигиеналық нормативтер:

####Тұрмыстық нормативтер ШРК

#### Ұйымдастырушылық нормативтер

####Заңдылық нормативтері

####Терминология нормативтері

#### Зиянды химиялық заттардың ШРК

####Радиацияның ШРК
####Биологиялық заттектердің ШРК

#### Химиялық заттың ену жолы

$$$$Токсиканттардың орташа эффективті дозасын есептеу әдістері:

####Першиннің әдісі

#### Бериалдын әдісі

####Либихтің әдісі

####Алексеенка әдісі

#### Кербер әдісі

####Чигаркин әдісі
####Бернес және Шлюссердің әдісі

####Биологиялық заттектердің ШРК

$$$$Табиғи биогеохимиялық элементтер циклінің өзгеруіне әсер ететіндер:

####Химиялық элементтер миграциясының болмауы

#### Химиялық элементтердің кеңістік өзгерісінің тоқтауы

####Химиялық элементтердің уақыттық өзгерісінің болмауы

####Әртүрлі химиялық элементтердің миграциялық мүмкіндігінің артуы

#### Ластаушы заттар ағынының азаюы

####Ластаушы заттардың техногендік ағыны
####Ауыл шаруашылығының қарқынды химиялануы

####Улану сипаты

$$$$Химиялық заттардың уыттылығын бағалаудағы зерттеулер әдістері:

####Өткір

#### Әлсіз

####Күштілігі жоғары

####Мардымсыз

#### Созылмалы

####Орташа қауіпті
####Баяу әсер ететін

#### Әдейі улану

$$$$Удың таралуына ықпал ететін факторлар:

####Улану сипаты

#### Әдейі улану

####Тірек мүшелері арқылы

####Өндірістік улану

#### Қан, лимфо айналымдардың жылдамдығы

####Күштілігі жоғары

####Мардымсыз

#### Созылмалы

$$$$Ксенобиотиктердің ағзадан шығарылуы:

####Бауыр арқылы

#### Тер бездерімен

####Ас қорыту жолымен

####Сілекей бездермен

#### Бүйрек арқылы

####Өт арқылы ішек жолымен
####Орташа қауіпті
####Баяу әсер ететін

$$$$Канцерогенді заттар туғызатын ауру түрлері:

####Бас сақинасы

####Саркома

####Хлоракие

####Гипертония

#### Миокард

####Тірек мүшелері арқылы

####Өндірістік улану

#### Қан, лимфо айналымдардың жылдамдығы

$$$$Канцерогенділігі жағынан полициклді ароматтық көмірсулар бөлінеді:

####Активтілігі шамалы

####Активті

####Қауіпсіз

####Зиянсыз

#### Бейтарап

####Активтілігі жоқ

####Хлоракие

####Гипертония

#### Миокард

$$$$Биогеохимияның міндеттері:

####Жануарлар систематикасын зерттеу

#### Тірі ағзалардың морфологиялық және анатомиялық құрылымын зерттеу

####Адам – организмдер – қоршаған орта жүйесіндегі химиялық айналымды зерттеу

####Табиғи құбылыстарды зерттеу

#### Жай заттардан органикалық заттардың түзілуін зерттеу

####Вулкан әрекетінің нәтижесінде газдардың бөлінуімен

####Биосфераның тірі затындағы биогендік процестердің жүруін

####Антропогендік әсердің болмауын

$$$$Атмосфера эволюциясының дамуы байланысты:

####Вулкан әрекетінің нәтижесінде газдардың бөлінуімен

#### Биосфераның тірі затындағы биогендік процестердің жүруімен

####Атмосфера шығуының жермен қатысы жоқ

####Атмосфера шығуының гидросферамен қатысы жоқ

#### Антропогендік әсердің болмауымен

####Литосфера, гидросфера компоненттерімен газдардың химиялық әсерімен

####Жануарлар систематикасын зерттеу

#### Тірі ағзалардың морфологиялық және анатомиялық құрылымын зерттеу
@@

$$$$Мұхиттардың шығуына сәйкес келетін жағдайлар:

####Сұйықтықтың аз көлемде болуы

#### Стандартты температура мен қысым жағдайында заттар сұйық болмау керек

####Төменгі жер бедерінің болуы

####Мұхиттарды толтыратын элементтер көп болуы

#### Сұйықтықтың үлкен көлемде болуы

####Химиялық элементтер миграциясының болмауы

#### Химиялық элементтердің кеңістік өзгерісінің тоқтауы

####Химиялық элементтердің уақыттық өзгерісінің болмауы

$$$$Биосфераның негізгі компоненттері:

####Биокостық зат, пестицидтер, өлі зат

#### Тірі зат, тірі заттан пайда болған органогендік-минералдық және органикалық өнімдер, биокостық зат

####Тірі зат, биогендік зат, биокостық зат

#### Тірі ағзалардың тірі емес ағзалармен әрекеттесуі нәтижесінде түзілетін минералдық заттар, тыңайтқыштар

####Сұйықтықтың аз көлемде болуы

#### Стандартты температура мен қысым жағдайында заттар сұйық болмау керек

####Төменгі жер бедерінің болуы

$$$$Биогенді заттарға жатады:

####Тас көмір, жанғыш газ, мұнай

#### Минералды заттар, тас көмір, микроорганизм

####Апатит, қарапайым микроорганизмдер

####Мұнай, тірі зат, биокосты зат

#### Гумус, битум, торф

####Тас көмір, сапропель, орман төсеніші

####Төменгі жер бедер қабаты
@@

$$$$Химиялық элементтер миграциясына әсер ететін ішкі факторлар:

####Иондардың ерекшеліктері

#### Сілтілі-қышқылды жағдайы

####Тірі организмдердің тіршілік әрекеті

####Қысым

####Су режимі

####Элементтің пішіні
####Элементтің химиялық қасиеті

#### Минералды заттар, тас көмір, микроорганизм

$$$$Адамдардың шаруашылық әрекеттерінен көміртегінің биологиялық айналымының артуы нәтижесінде:

####Климаттың салқындауы артады

#### Атмосферада көміртегінің қос тотығы артады

####Адамдар мен жануарладың тыныс алу жағдайы төмендейді

####Екіншілік өнім кемиді

#### Минералды заттар, тас көмір, микроорганизм

####Адамдар мен жануарлардың тыныс алу жағдайлары артады

####Атмосферада көміртегінің қос тотығуы кемиді
####Органикалық заттар түзілу процесі артады

$$$$Азот қосылыстарының биологиялық трансформациялануын жүзеге асырмайтын процестер:

####Аммоний ассимиляциясы

#### Нитрификация

####Фотолиз

####Денитрификация

#### Биоиндикация

####Аммонификация

####Элементтің пішіні
####Элементтің химиялық қасиеті
@@

$$$$Аридті экожүйедегі бар айналымы:

####Өсімдік қалдықтарының минералдануы жүрмейді

####Тұзды көлдердің көбеюі элементтердің булануын арттырады

####Аридті жағдайда топырақтағы бор 30 мг/кг улы емес

####Биогеохимиялық активтілігін арттырады

####Өсімдік қалдықтарының минералдануы артады

####Адамдар мен жануарладың тыныс алу жағдайы төмендейді

####Екіншілік өнім кемиді

#### Минералды заттар, тас көмір, микроорганизм

$$$$Күкірттің табиғаттағы айналымына қатысатын металлдардың сульфидтері:

####Қорғасын сульфиді

#### Магнии сульфиді

####Кальций сульфиді

####Алюминий сульфиді

####Калий сульфиді

####Нитрлеуші

####Күкірт сульфиді

####Марганец, аллюминий

$$$$Металлдардың еріген формаларының кездесетін жерлері:

####Педосферадағы органикалық заттар

#### Ну ормандардағы ағаш жапырақтарында

####Автомобиль түтіндері

####Ақаба сулар

#### Планетаның тірі организмдері

####Жанғыш заттар
####Жер асты сулар

####Өсімдік қалдықтарының минералдануы артады

####Тазарту жұмыстары үнемі жүруінен

#### Автокөліктерден қорғасынның бөлінбеуінен

####Автомагистралдар бойында қорғасын көп болады

####Гумустың аз болуынан

#### Автомагистрал бойындағы топырақтардың катион алмасу сыйымдылығының төмен болуынан

####Қорғасынның тез арада оттегімен тотықсыздануынан
####Автомагистрал топырақтары өте күшті қышқыл болуынан

#### Химиялық элементтің атом ядросының қарапайымдалуыан, элементтің кларкі артады

$$$$Жер қыртысында химиялық элементтердің таралу заңдылықтары:

####Химиялық элементтің атом ядросының күрделенуінен, элементтің кларкі артады

#### Химиялық элементтің атом ядросының қарапайымдалуыан, элементтің кларкі артады

####Жер қыртысында атомдық салмағы мен реттік саны бойынша тақ элементтер басым

####Кларк-Вернадский заңдылығы бойынша химиялық элементтер жартылай қамтылған

#### Жер қыртысында атомдық салмағы мен реттік саны жұп элементтер басым

####Химиялық элементтің атом ядросының күрделенуінен, элементтің кларкі кемиді.

####Қорғасынның тез арада оттегімен тотықсыздануынан
####Химиялық элементтердің уақыттық өзгерісінің болмауы

$$$$Литосфера эволюциясы байланысты:

####Темір, темір сульфиді, кейбір ұшқыш заттарды сіңірген тең салмақты конденсаттың түзілуімен

#### Заттардың сұйық күйде болуымен

####О₂-нің өте жұқа қабат ретінде атмосфераның жоғарғы қабатында жинақталуымен

####Микроағзалардың белсенді тіршілік етуімен

#### Молекулалық азоттың артуымен

####Молекулалық азоттың кемуімен

####Химиялық заттың концентрациясы

#### Тұрмыста қолданылуы
@@

$$$$Экотоксиканттардың химиялық классификациясы:

####Дәрілік препараттар

#### Органикалық заттар

####Тұрмыста қолданылатын химиялық заттар

####Әскери уландырғыш заттар

#### Өндірістік улар

####Пестицидтер

####О₂-нің өте жұқа қабат ретінде атмосфераның жоғарғы қабатында жинақталуымен

####Микроағзалардың белсенді тіршілік етуімен
@@

$$$$Заттардың ағзаға улы әсер беретін жағдайлар:

####Химиялық заттың концентрациясы

####Тұрмыста қолданылуы

####Химиялық заттың физикалық құрамы

####Химиялық заттың өзгерістері

#### Химиялық заттың ену жолы

####Заттың химиялық құрылымы

#### Өндірістік улар

####Пестицидтер

$$$$Санитарлық-гигиеналық нормативтер:

####Тұрмыстық нормативтер ШРК

#### Ұйымдастырушылық нормативтер

####Заңдылық нормативтері

####Терминология нормативтері

#### Зиянды химиялық заттардың ШРК

####Радиацияның ШРК
####Биологиялық заттектердің ШРК

####Өндірістік улануға арналған нормативтер

$$$$Токсиканттардың орташа эффективті дозасын есептеу әдістері:

####Першиннің әдісі

#### Бериалдын әдісі

####Либихтің әдісі

####Алексеенка әдісі

#### Кербер әдісі

####Чигаркин әдісі
####Бернес және Шлюссердің әдісі

####Кларк-Вернадский заңдылығы

$$$$Табиғи биогеохимиялық элементтер циклінің өзгеруіне әсер ететіндер:

####Химиялық элементтер миграциясының болмауы

#### Химиялық элементтердің кеңістік өзгерісінің тоқтауы

####Химиялық элементтердің уақыттық өзгерісінің болмауы

####Әртүрлі химиялық элементтердің миграциялық мүмкіндігінің артуы

#### Ластаушы заттар ағынының азаюы

####Ластаушы заттардың техногендік ағыны
####Ауыл шаруашылығының қарқынды химиялануы

####Органикалық қосылыстардан атмосфералық газдардың түзілуі

$$$$Биосфераның негізгі концепциялары:

####Эволюциялық

#### Математикалық

####Биогеохимиялық

####Биометриялық

####Химиялық

####Географиялық

####Геометриялық

####Методологиялық

$$$$Биосферада тірі заттардың атқаратын функциялары:

####концепциялық

#### диалектикалық

####методологиялық

####энергетикалық

####метофизикалық

####болжамдық

####аксиологиялық

####эволюциялық

$$$$Биосфераның құрылымдық компоненттері ретінде әртүрлі геохимиялық тұрғыдан маңызды заттыр:

####Бағалы зат

#### Бояғыш зат

####Ерекше зат

####Биоөлі зат

####Өлі зат

####Тірі зат

####Орта қалыптастырушы

####Қоректік

$$$$Биосфераның сипаттамасы:

####Элементарлық

#### Экологиялық

####Күшті күн энегиясының ағымы

####Судың көп мөлшерде болуы

####Орта қалыптастырушы

####Қоректік

####Өлі зат

####Тірі зат

$$$$«Тіршіліктің өздігінен пайда болу» теориясы таралған ежелгі мемлекеттер:

####Ежелгі Египет

#### Ежелгі Грекия

####Иран

####Үндістан

####Ежелгі Рим

####Кушан

####Оңтүстік Африка

#### Үндістан

$$$$«Күрделі молеклалық қосылыстардың түйілуінің негізгі кезеңдері:

####Органикалық қосылыстардан атмосфералық газдардың түзілуі

#### Судағы бейорганикалық элементтердің пайда болуы

####Бейорганикалық элементтенден нәруыз бен ДНҚ-ның түзілуі

####Ауадағы биогенді элементтердің түзілуі

####Күрделі органикалық қосылыстардың-мономерлердің түзілуі

####Бейорганикалық элементтерден қарапайым органикалық қосылыстардың түзілуі

####Мономерлерден күрделі биополимердің түзілуі

####Биополимерлерден РНҚ-ның түзілуі

$$$$Строматолиттердің табылған аймағы:

####Оңтүстік Африка

#### Үндістан

####Батыс Австралия

####Ява аралы

####Олдувай шатқалы

####Таяу Шығыс

####Ежелгі Рим

####Кушан

$$$$Биогеохимиялық айналымдар:

####Зат айналымы

#### Энергия айналымы

####Химиялық элеметтердің тірі организмдердің қатысуымен тасымалдануы және өзгеруі

####Тұйық айналым

####Өлі заттар айналымы

####Физикалық айналымы

####Ылғал

####Жылу

$$$$Ламарк көрсеткен тіршіліктің пайда болу факторы:

####Жарық

#### Ауа

####Ылғал

####Жылу

####Қысым

####Химиялық элеметтердің тірі организмдердің қатысуымен тасымалдануы және өзгеруі

####Тұйық айналым

####Өлі заттар айналымы

$$$$Құрлық жануарларын ылғалға қатысты төмендегідей топтарға бөледі:

#### Гидрофилдер

#### Ксерофиттер

####Гитрофиттер

####Гидатофиттер

####Склерофиттер

####Суккуленттер

####Өлі заттар айналымы

####Гигрофиттер

$$$$Организмдегі биохимиялық процесінің бағыты:

####Организмнің физикалық құрамынанықтайды

#### Биолгиялық процестерді зерттейді

####Организмнің химиялық құрамын анықтайды

####Организмдегі қоретік заттарды ыдыратады

####Организмдегі биохимиялық қосылыстардың бір түрден екінші түрге айналу жолдарын зерттейді

####Тіршілік әрекетіне арқау болатын химиялық құрылымдарды, процестерді зеттейді

####Күрделі органикалық қосылыстардың-мономерлердің түзілуі

####Бейорганикалық элементтерден қарапайым органикалық қосылыстардың түзілуі

$$$$Органикалық заттардың түзілуі:

####Фотосинтез

#### Синтездік жолмен

####Хемосинтез

####Физикалық реакциялар арқылы

####Биогенді жолмен

####Ылғал

####Жылу

####Қысым

$$$$Биохимиялық тұрғыда жануарлардың адамға жақын түрі:

####Шимпанзе

#### Орангутан

####Дельфин

####Ит

####Аю

####Коала

####Горила

####Қасқыр

$$$$Қой организміндегі биохимиялық өзгерістер, төл организмдегі зат алмасу процесін ұсынған ғалым:

####Ж. Жұмалиев

#### Б. Ергеш

####Р. Қонаева

####Ө. Танмұхаметов

####М. Айтқожин

####Е. Ертаев

####З. Сейітов

#### Ж. Жатқанбаев

$$$$В.И. Вернадский бойынша биосфераның негізгі қасиеттері:

####Физикалық құрылымы

#### Жарық

####Массалар жиынтығы

####Судың құрамы

####Температура

####Қысым

####Өлі заттар айналымы

####Гигрофиттер

$$$$В.И. Вертандский бойынша биосфера денегіміз:

###Тірі организмнің дене массасы

####Үлкен аймақта тіршілік ететін және өзара байланыста болатын особьтарының түрі

####Белгілі бір ареалда бірлесіп бірге тіршілік ететін, алуан түрлердің жиынтығы

####Қоршаған ортамыздағы тірі заттардың таралған аймағы

####Зат айналымды қолдайтын, кез келген тірі организмдер мен бейорганикалық компоненттер жиынтығы

####Тірі организмдердіңбір-бірімен және қоршаған ортамен бай

#### Биосфераның тұрақтылығын бұзады

####Организмлегі биохимиялық қосылыстардың бір түрден екінші түрге айналу жолдарын күшейтеді

$$$$Биосферада зат айналымы жүзеге асырылды:

####Экологиялық

#### Жасандық

####Антропогендік

####Физикалық

####Әлеуметтік

####Биологиялық тірі ағза

####Трификалық тізбек

####Консумент

$$$$Ноосфера көз қарасы бойынша адам:

####Биологиялық тірі ағза

####Трификалық тізбек

####Консумент

####Саналы жәндіктер

####Қаңқұмар

#### Жел

####Жануар

####Өсімдік

$$$$Биосфераға антропогендік ғаламдық әсері:

####Тіршілік әрекетіне арқау болатын химиялық құрылымдарды, процестерді зерттейді

#### Биосфераның тұрақтылығын бұзады

####Организмлегі биохимиялық қосылыстардың бір түрден екінші түрге айналу жолдарын күшейтеді

####Биосфераны жақсартады

####Организмнің алуантүрлілігін сақтайды

####Органикалық заттардың пайда болуы

####Газдың түзілуі

####Биологиялық полимерлердің түзілуі

$$$$Тірі ағзалардың құрамында ең көп кездесетін элементтер:

####Қола

#### Көміртек

####Темір

####Сынап

####Стронций

####Оттек

####Сутек

#### Консумент

$$$$Биосферада қалыпты жүреді:

####Топырақ

#### Жел

####Жануар

####Өсімдік

####Ауа

####Жасуша

####Саналы жәндіктер

####Қаңқұмар

$$$$Жер бетінде тіршіліктің пайда болуы туралы қазіргі кездегі көзқарас бойынша «биопоэз» теориясының кезеңдері:

####Мембраналы құрылымдар мен алғашқы ағзалардың пайда болуы

####Атмосфералық ауа құрамының қалпына келуі

####Биологиялық мономерлердің абиогендік жолмен пайда болуы

####Нәруыздың пайда болуы

####Органикалық заттардың пайда болуы

####Газдың түзілуі

####Биологиялық полимерлердің түзілуі

####Бейорганикалық заттардың пайда болуы

$$$$Вернадскийдің костант заңы бойынша:

####Көмірқышқыл газы мен оттегінің жеткілікті мөлшері

#### Тірі организмдердің саны тұрақты шама

####Биосфераның белгілі бір тұрақтышамасы

####Қолайлы температура

####Биосфераның тірі затының мөлшері тұрақты шама

####Қолайлы климат

####Биосферадағы тірі жүйелер организмдердің жиынтығы

####Биологиялық полимерлердің түзілуі

$$$$Адамзаттың пайда болуымен биосфераның өзгеру сатылары:

####Жер шарының кейбір аудандарындағы және ғаламшар деңгейіндегі