Возобновелние деятельности БСГ. Создание белнац партий и организаций

В годы войны оживилось и национально-освободительное движение в Белоруссии. В предвоенные и военные годы выросли кадры белорусской интеллигенции, многие из них пополнили офицерский корпус русской армии, выросла их роль в кооперации, земствах, городских думах, Союзе городов, железнодорожном аппарате, в военных ведомствах.

Эти изменения не могли не повлиять на развитие национально-освободительного движения, активизацию деятельности всех его направлений. Особенную активность начали проявлять буржуазные и мелкобуржуазные группировки. Они приступили к созданию своих политических партий и организаций.

В 1915 г. на политической арене появилось первое объединение крупной белорусской буржуазии, помещиков и католического духовенства «Христианская злучнасць». Его организаторами были виленский архиепископ барон Рогат, князь Святополк-Мирский, барон Шафнагель, ксендзы В.Годлевский, А.Астромович (А.Зезюля) и другие. К ним примкнул В.Ластовский, который еще в 1908 г. заявил о своем выходе из БСГ.

В том же, 1915 г. возникла Белорусская социал-демократическая рабочая группа во главе с Иваном и Антоном Луцкевичами. Она официально считалась филиалом БСГ и объединяла мелкобуржуазную интеллигенцию, кот. придерживалась народнической идеологии. Ее немногочисленные группы действовали в Вильно и Гродно.

В конце 1916 г. в Минске представители крупной буржуазии и помещиков (Р.Скирмунт, П.Алекскж, В.Чаусов) предприняли попытку создать еще одну политическую партию — партию белорусских народных социалистов (БПНС). Такие же попытки предпринимались и в Петрограде. С этом целью там было налажено издание газеты «Светач» (вышло 7 номеров). Газета пропагандировала идею единства всех белорусов независимо от их классовой принадлежности и призывала объединить все общественные силы для осуществления «белорусского национального идеала». В этом направлении действовали и белорусские комитеты помощи потерпевшим от войны, созданные в крупных городах России Украины, где проживали беженцы-белорусы.

Таким образом, белорусская буржуазия настойчиво стремилась заявить о своем приоритете в экономической и политической жизни там, где проживали белорусы. Но обстоятельства для этого пока еще были неблагоприятными.

Пасля Лютаўскай буржуазна-дэмакратычнай рэвалюцыі адбыліся значныя змены ў палітычным і сацыяльна-эканамічным развіцці краіны. Расія стала адной з самых дэмакратычных краін свету. Яна стаяла перад выбарам шляху далейшага развіцця. Абвастрылася пытанне нацыянальна-дзяржаўнага будаўніцтва Расіі. Розныя класы, палітычныя плыні і партыі па-рознаму ўяўлялі далейшае развіццё краіны.

Беларусь пасля Лютаўскай рэвалюцыі знаходзілася на ваенным становішчы, была тэатрам ваенных дзеянняў, прыфрантавой зонай. У расстаноўцы палітычных сіл адыгрывала сваю ролю і сацыяльна-класавая структура насельніцтва. Ажывілася дзейнасць кадэтаў, эсэраў, меншавікоў, актывізавалі сваю дзейнасць бальшавікі, узнікалі новыя палітычныя партыі.

Значна ўзмацніўся беларускі нацыянальны рух. Вясной 1917 г. узнавіла сваю дзейнасць Беларуская сацыялістычная Грамада (БСГ). У канцы сакавіка ў Мінску адбыўся першы з’езд беларускіх нацыянальных арганізацый, на якім прысутнічала каля 150 дэлегатаў. Мэта з’езда – выпрацоўка ў новых умовах праграмы беларускага нацыянальнага руху. Быў выбраны Беларускі нацыянальны камітэт.

8–12 ліпеня 1917 г. у Мінску адбыўся другі з’езд беларускіх партый і арганізацый. На з’ездзе замест скасаванага Беларускага нацыянальнага камітэта была створана Цэнтральная рада беларускіх арганізацый (з кастрычніка 1917 г. яна стала называцца Вялікай беларускай радай). Рада была абвешчана адзіным кіруючым органам усяго беларускага нацыянальнага руху. Асноўнымі праграмнымі патрабаваннямі Рады з’яўляліся прызнанне аўтаноміі Беларусі ў складзе Расіі, развіццё нацыянальнай культуры і мовы, арганізацыя беларускага войска.